1394/5/14 ۱۱:۵۹
مهران افشاری، مصحح رساله های فتوت نامه، معتقد است پیام فتوت نامه ها در تربیت اصیل خانواده های ایرانی که نسل به نسل به ارث رسیده نهفته است و خانواده ها بیش از هر نهاد دیگری در احیای ارزش های اخلاقی ریشه دار در فرهنگ ایرانی- اسلامی و انتقال آن به نسل جوان مؤثر هستند.
رساله های اهل فتوت یا جوانمردان ، تبیین کننده ی آداب و رسوم طبقه ی عامه ی ایران به ویژه پیشه وران ایرانی در روزگار گذشته اند. این رساله ها بخش قابل ملاحظه ای از ادبیات عامیانه ی ایران را تشکیل می دهند. اهل فتوت در طریق جوانمردی ،حضرت علی علیه السلام را پیشوای خود می دانستند و در این باره به حدیث مشهور ' لا فتی الّا علی ' استناد می کردند.
مهران افشاری، محقق و مصحح متون ادب فارسی ، رساله های متعددی از فتوت نامه ها را تصحیح و منتشر کرده است. آثار وی به دلیل دقت وسواس گونه، رجوع به نسخه های خطی منحصر بفرد، و ارائه ی توضیحات مبسوط درباره ی اصطلاحات و تعبیرات خاص به کار رفته در متون قدیم ادب فارسی، از ارزش بالایی نزد اهل تحقیق برخوردار است.
در ادامه گفتگوی گروه اندیشه ایرنا با مهران افشاری از نظرتان می گذرد.
*****
آقای افشاری جنابعالی رساله های منحصر بفرد و زیادی از اهل فتوت یا جوانمردی را نسخه خوانی و تصحیح کرده اید. برای مخاطبان ما بفرمائید چطور شد که به تصحیح فتوت نامه ها علاقه مند شدید ؟
- افشاری : از آنجا که تحصیلات بنده در رشته ی زبان و ادبیات فارسی بود با مطالعه ی متون ادبیات عرفانی ، با متون فتوت و جوانمردی آشنا شدم و دیدم در این زمینه کارهای تحقیقی بسیار اندک است و بنابر این تصمیم گرفتم مطالعه در این زمینه را گسترش دهم و نسخه های خطی در زمینه ی فتوت را منتشر کنم البته همه ی این مسائل به بیست و چند سال پیش باز می گردد که بنده دانشجوی جوانی بودم و در آن زمان کتاب یا پژوهش ویژه ای درباره ی فتوت و فتوت نامه ها صورت نگرفته بود. سوای اینها علاقه ی شخصی بنده هم دخیل بود، چون در خانواده ای سنّتی پرورش یافته بودم با این اصول تربیتی مانند احترام به بزرگتر و از این قبیل مسائل آشنا بودم و حتی بعدها متوجه شدم پدر بزرگهای مادر و پدرم یکی پهلوان و دیگری مرشد زورخانه بوده است ، همه ی اینها علاقه به تحقیق در این زمینه را در من تقویت کرد.
شما برای تصحیح رساله های مورد نظرتان علاوه بر نسخه های خطی موجود در داخل کشور به نسخه های متعدد خارجی نیز مراجعه کردید، این امکان چگونه برایتان فراهم شد؟
- افشاری : اکثر این نسخه ها در ایران بودند و بنده با زحمت بسیار به تک تک کتابخانه ها سر می زدم و از کتابخانه ها عکس ها و نسخه های خطی را پیدا می کردم. البته در این زمینه بر خود لازم می دانم که یاد کنم از استاد عبدالحسین حائری که در آن زمان رئیس کتابخانه مجلس بود و در آن دوران خیلی به بنده یاری رساند ؛ بسیاری از نسخه های مربوط به فتوت نامه ها را ایشان به بنده معرفی کرد و موجب شد بتوانم عکس های آن نسخ را پیدا کنم.
آقای افشاری 12 مرداد با عنوان روز ملی فرهنگ پهلوانی نام گذاری شده است. آیا فتوت نامه ها ارتباط خاصی با موضوع پهلوانی دارند؟
- افشاری : ببینید فتوت یا جوانمردی یک آئین یا تشکیلاتی عام بوده است و اگر منظور از پهلوانی همان اهل زورخانه باشد ، باید گفت که پهلوانی بخش یا زیرگروهی از این تشکیلات بوده است یعنی جوانمردی، مرامی عام تر بوده که یک گروه از پیروان این آئین و مرام پهلوانان و کشتی گیران بوده اند. فتوت نامه ها نوشته ی جوانمردی اهل زورخانه را تدوین نمی کند جوانمردی شامل تبیین اصول اخلاقی پیشه وران بوده است و در واقع برخی از این پیشه وران جوانمرد اهل زورخانه هم بوده اند.
منظور از اینکه می فرمائید جوانمردی یک ' آئین' بوده است ، چیست؟
- افشاری :منظور از آئین هم عقیده است و هم پایبندی به یک سلسله اصول اخلاقی که آن اصول اخلاقی را در کل با عنوان جوانمردی می شناسند. برای پیوستن به فتوت و جوانمردی یک مراسم خاصی اجرا می شده و بعد از اجرای مراسم ، آن فرد وارد آن انجمن یا گروه می شده و به عنوان تعهد به اجرای یک سلسله اصول اخلاقی سوگند می خوردند . از جمله ی آن اصول اخلاقی می توان به رعایت حق نان و نمک ، راز داری ، وفای به عهد و این قبیل امور اشاره کرد.
به نظر شما چرا ما ایرانیان از پیام های اخلاقی مندرج در فتوت نامه ها که در جریان زندگی عادی مردم رعایت می شد و به بیان امروز مبانی 'اخلاق کاربردی' ما بودند تا اندازه ای دور شدیم ؟
- افشاری : از لحاظ ریشه ای سرچشمه ی این اخلاقیات به ایران پیش از اسلام بازمی گردد یعنی این اخلاقیات سابقه ای چندهزار ساله دارد؛ پس از اسلام این اخلاقیات با مبانی اسلامی پیوند خورد و بسیاری از آنها مورد تأیید اسلام هم واقع شد و رنگ و بوی اسلامی گرفت. این فرهنگ سنتی و بومی از زمان مشروطیت که مردم تصمیم گرفتند برای جبران برخی عقب ماندگی های فرهنگی از فرهنگ مدرن با اینکه در بسیاری جنبه ها با فرهنگ اسلامی ما در تباین و حتی تغایر بود وام بگیرند ، خواه ناخواه نادیده گرفته شد و در برخی جنبه ها رو به فراموشی رفت.
به نظرتان چطور می توان آن اصول اخلاقی و شالوده ی پیام فتوت نامه ها را مانند یک الگوی اصیل و قابل اجرا برای قشر جوان جامعه تبیین کرد؟
- افشاری : ببینید آن اصول اخلاقی، همگی در شاکله ی خانواده ی ایرانی وجود داشته و اجرا می شده است. در رابطه با پرسش شما ، به نظر بنده همه چیز به نقش مؤثر خانواده بر می گردد. خانواده های ایرانی بایستی تربیت اصیلی که نسل به نسل به ارث برده اند را حفظ کنند و به فرزندان شان انتقال دهند. در خانواده از همان کودکی باید آموزش دهند که اگر نان و نمک کسی را خوردی حقش را رعایت کن ، احترام بزرگتر واجب است ، برای معلم احترام قائل باش، برای هنرمند همین طور؛ متأسفانه آنچه دستخوش تغییر شده ، همین تربیت فرزندان در خانواده های ایرانی است. ما یک سلسله اصول اخلاقی ارزشمندی داشته ایم که باعث افتخار و سربلندی مان در جهان است. اصولی مانند امانت داری ، راست گویی ، احترام به معلم ، احترام به دانشمند ، احترام به هنرمند، وفاداری ، رعایت حقّ ِدوستی، مهمان نوازی؛ خانواده ها باید این تربیت را ادامه دهند. باید بین دنیای جدید و الزاماتی که تکنولوژی به زندگی مان وارد کرده با اصول اخلاقی اصیل مان توازن ایجاد کنیم و به فرزندانمان بیاموزیم که اینها در تضاد با یکدیگر نیستند.
** مهران افشاری ، دانش آموخته ی رشته ی زبان و ادبیات فارسی است . برخی آثار او عبارتند از : 'سی فتوت نامه( سی رساله ی ناشناخته در فتوت و پیشه وری و قلندری' ، 'چهارده رساله در باب فتوت واصناف' با همکاری مهدی مداینی، 'آیین جوانمردی' ، 'هفت کشور و سفرهای ابن تراب'، و 'قصه ی حسین کرد شبستری' با همکاری استاد ایرج افشار . همچنین قرار است چاپ دوم کتاب 'فتوت نامه ها و رسائل خاکساریه ' که در سال 1382 توسط پژوهشگاه علوم انسانی به چاپ رسیده بود ، این بار از سوی نشر چشمه در سال 1394 منتشر شود.
از تازه ترین آثار در حوزه ی فرهنگ پهلوانی ، می توان از انتشار کتاب 'پهلوان نامه' ( شامل مقالاتی درباره ی پهلوانی) که به کوشش کتایون مزداپور و با همکاری مهران افشاری به زودی توسط نشر چشمه در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت ، خبر داد.
ایرنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید