یک قرن هنر ایران

«هنر معاصر ایران»، با عنوان فرعی «ریشه‌ها و دید‌گاه‌های نوین» تألیف حمید کشمیرشکن، کتابی عظیم در حوزه تاریخ‌نگاری هنر است که به هنر معاصر ایران از زمان شکل‌گیری هنر اروپایی در دوره ناصرالدین شاه تا دوران مدرن پرداخته است. کشمیرشکن در این پژوهش مفصل از دوران ناصرالدین‌شاه تا کمال‌الملک و شاگردانش، به دوران معاصر و هنر مدرن که به‌قول پرویز تناولی شاید بیش از هفت دهه عمر ندارد، رسیده است. کشمیرشکن در این کتاب تحقیق جامعی از تاریخ هنر ایران به‌دست داده است و هیچ دوره‌ای را وا‌نگذاشته است. از این‌رو است که با وجود محدودیت‌هایی از جمله کمبود منابع، که این مؤلف در مسیر نوشتن تاریخ هنر ایران داشته، تاریخ جامعی از هنر ایران ارائه داده است. خودش البته معتقد است، این کتاب به‌معنای دقیق اصطلاح تاریخ‌نگاری هنر، به‌معنای توصیف و مطالعه نحوه نگارش تاریخ هنر یا نشان‌دادن سیر خطی نگارش و مطالعه هنر در صد سال گذشته نیست. او معتقد است کتاب جامعِ «هنر معاصر ایران» بیشتر چگونگی نحوه نگارش تاریخ هنرهای بصری را مدنظر داشته و ترکیبی است از مدل‌های تاریخ هنر تشریحی و تاریخ اجتماعی، پس روایت محضِ‌ تاریخ هنر نیست.  کشمیرشکن این پژوهش را از بيست سال پیش آغاز کرده بود. پژوهش،‌ گردآوري، مشاهدات و مصاحبه‌ها از همان زمان تداوم یافت و به‌گفته خودش بخش‌هاي بسیاری از تاريخ نانوشته هنر ايران حاصل مشاهدات سالیانِ او است.  به‌خصوص در دوره بعد از انقلاب و آنچه در نوشته‌هاي محققان غربي نیز نیامده است.
«تاریخ هنر معاصر»، به بررسی و تحلیل تاریخ هنر مدرن و معاصر ایران همراه با ارزیابی دوباره رابطه بین گذشته فرهنگی مدرنیسم و مسئله معاصریت می‌پردازد. جدا از ویژگی‌های کتاب همچون جامعیت و فقدان چنین تاریخ‌نگاری‌ای در حوزه هنر، کتاب بخش‌های جالب‌توجهی دارد که در کتاب‌هایی از این‌دست کمتر به آنها توجه شده است. از بخش‌های مهم کتاب یکی مکتب سقاخانه‌ای است که بر اصالت مکتب شرقی تأکید دارد و بر مبنای آن نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای، قاجاری شکل گرفت. از دیگر بخش‌های جالب‌توجه، نقاشی در دوران انقلاب و جنگ است. هنرمندان ایرانی خارج از کشور هم یکی دیگر از این بخش‌ها است. هنرمندانی که شاید برخی‌شان تابعیت کشوری دیگر دارند اما شاخصه‌های هنرشان هنوز ریشه در هنر ایران دارد. «هنر معاصر ایران»، تحلیلی عمیق و روش‌مند و دارای افقی گسترده در یک قرن هنر ایرانی است و در این مسیر به تلاقی میراث سنت و مدرنیسم و تأثیر آن بر هنر ایران می‌پردازد و رابطه هنر با فرهنگ و سیاست را از طریق تشریح و تفسیر گفتمان‌های بنیادی و مطالعه آثار و هنرمندان شاخصِ این گفتمان‌ها نشان می‌دهد. همان‌طور که مؤلف هنر معاصر ایران معتقد است، این کتاب، هنر معاصر ایران را با پیگیری تاریخ تحولات اجتماعی، سياسي، فرهنگی و هنری بررسی می‌کند و مبنای آن نسبت هنر مدرن و معاصر با دیگر لایه‌های فرهنگ؛ مفاهیم معاصریت و خاص‌بودگی فرهنگی است.