1394/3/11 ۱۰:۲۰
دبا / محمود فاضلی: کتاب «همه مردان مصدق» در یک مقدمه و 20 بخش مجزا که هر یک از نزدیکان و یاران دکتر محمد مصدق در یک دوره تاریخی بودند،تنظیم شده است. نویسنده در کتاب خود تلاش داشته است واقعیت‌های تاریخی مربوط به نهضت ملی نفت را روایت کند. نویسنده در مقدمه کتاب می‌نویسد: «کمتر سالی است که کتب و یا کتابی درباره جنبش ملی نفت به رشته تحریر در نیاید اکثرا تعریف است و یا تکذیب. کمتر نوشته‌ای است که منصفانه و به دور از حب و بغض به آن مساله بپردازد... این مجموعه نوشته‌های پراکنده‌ای است از سنوات گذشته درباره جمعی معدود که از ابتدا تا انتها در نهضت شرکت داشتند و شرکتشان در جبهه ملی و دولت و نهضت مقاومت ملی و جبهه ملی دوم و سوم...». پایان بخش این کتاب نیز منابع، نمایه اشخاص، نمایه احزاب و سازمان‌ها است.
در این کتاب 562 صفحه‌ای به اسامی همچون «دکتر مهدی آذر»، «دکتر شمس‌الدین امیرعلائی»، «مهندس مهدی بازرگان»، «دکتر شاپور بختیار»، «مهندس کاظم حسیبی»، «مهندس جهانگیر حق‌شناس»، «مهندس سیداحمد رضوی»، «مهندس احمد زیرک‌زاده»، «دکتر کریم سنجابی»، «دکتر سیدعلی شایگان»، «حاج محمدحسن شمشیری»، «اللهیار صالح»، «دکتر غلامحسین صدیقی»، «دکتر سیدحسین فاطمی»، «داریوش فروهر»، «سید باقرخان کاظمی»، «مهندس سیف‌الله معظمی»، «دکتر عبدالله معظمی»، «خلیل ملکی» و «سیدمحمود نریمان» اشاره شده است. گروهی که از نزدیکترین مشاوران مصدق و از چهره‌های جوان، متخصص و عمدتا تحصیل کرده فرانسه محسوب می‌شدند. این گروه حلقه داخلی یاران مصدق را تشکیل می‌دادند. بسیاری از این چهره‌ها طی تمام ناملایمات تا لحظات پایانی مرداد 1332 و برخی نیز بعد از آن در کنار شخص مصدق و آرمان‌های وی باقی ماندند.
دکتر علی شایگان، استاد دانشگاه تهران و همکار حقوقدان مصدق بود. وی عضو نخستین گروه از دانشجویانی بود که توسط رضا شاه به فرانسه اعزام شدند. او با مدرک حقوق و از دانشگاه لیون فرانسه به ایران بازگشت. او گرچه یکی از نزدیکترین مشاوران مصدق بود، اما در 1325 به وزارت فرهنگ قوام منصوب شد و به ارتباط خود با مصدق ادامه داد. وی در سراسر عمر مجالس شانزدهم و هفدهم همراه مصدق بود و در هیات خلع‌ید از شرکت نفت جنوب پس از نخست‌وزیری مصدق عضو بود و مشاور مصدق در شورای امنیت و دیوان دادگستری لاهه را برعهده داشت. در 25 مرداد در میدان بهارستان تهران سخنرانی آتشین به نفع دکتر مصدق و در مذمت محمدرضا پهلوی داشت. در مهر 1333 به 10 سال حبس محکوم شد و اسفند 1344 از زندان آزاد شد.
حسین فاطمی سردبیر روزنامه«باختر امروز» ارگان جبهه ملی ایران بود. فاطمی نخستین سردبیر تحصیل کرده در رشته روزنامه نگاری از اروپا بود. وی مشهور به ضد کمونیست بود. وی تمایل شدیدی به بحث در باره نفت و ارائه ارقام و شواهد بی پایان در این زمینه داشت و اغلب از مصدق به دلیل اجتناب از ارائه جزئیات و بیان سخنان کلی انتقاد می‌کرد. تنها چهره رهبری جبهه ملی بود که پس از کودتا اعدام شد. شاه وی را «خائن جوان» نامیده بود. وی پس از هفت ماه زندگی مخفی اعدام شد. سلطنت طلبان بعدها این ادعای غیر محتمل را عنوان کردند که شاه فاطمی را مورد عفو قرار داده بود، اما افسران افراطی، او را پیش از دریافت حکم عفو شاهنشاهی اعدام کرده بودند. گفته می‌شود که فریاد آخر او «زنده باد مصدق» بود.
حسین مکی سخنوری بود که به عنوان دست پرورده قوام وارد مجلس پانزدهم شد اما طولی نکشید که به فرستاده مصدق برای تحویل پیام‌هایش در خصوص مسئله نفت تبدیل شد. وی بعدها به نوشتن تاریخ گرایش یافت و کتاب‌هایی همچون«تاریخ بیست ساله، کتاب سیاه، مدرس: قهرمان آزادی و خاطرات سیاسی» را نوشت. وی در میان یاران مصدق از جمله چهره‌های فاقد سابقه تحصیلات در غرب بود. وی از معدود کسانی بود که بعدها راهش را از مصدق جدا کرد. معظمی از دیگر یاران مصدق استاد حقوق، تحصیل کرده فرانسه و نماینده دوره چهاردهم مجلس و از زمینداران بزرگ گلپایگان بود. سیدباقرخان کاظمی تحصیل کرده آمریکا بود و عضو یک خانواده سرشناس بود و در کارنامه وی سابقه سفیری و وزیر خارجه‌ای دیده می‌شد.
کریم سنجابی دیگر استاد حقوق تحصیل کرده فرانسه بود. او به یک ایل کرد شیعه کرمانشاهی تعلق داشت و خانواده‌اش به رهبران ملی که از پذیرش اشغال روس و انگلیس سرباز زده بودند، پناه داده بود. در خردادد 1331 قاضی اختصاصی ایران در دیوان دادگستری لاهه بود. پس از کودتای 28 مرداد 19 روز در فرار و اختفا بود. یک روز بازداشت شد و سپس به دانشگاه بازگشت. تا سال 1338 فعالیت سیاسی نداشت و در زمان تشکیل جبهه ملی دوم به عضویت شورای مرکزی این جبهه درآمد. پس از سخنرانی در میتینگ جبهه ملی در اردیبهشت 1340 در جلالیه تهران بازداشت شد. در بهمن 1340 و پس از حمله نیروهای کماندوی ارتش به دانشگاه تهران دوباره بازداشت شد. در دی 1341 به عضویت شورای مرکزی جبهه ملی دوم درآمد. در فاصله سال های 41 و 42 به 11 ماه حبس محکوم شد. در سال 1341 تقاضای بازنشستگی از دانشگاه نمود و در همان سال عازم آمریکا شد.
مهندس کاظم حسیبی از دیگر همراهان مصدق مشاور اصلی مصدق در مسائل فنی، در فرانسه مهندسی عمران و سپس در انگلیس و چکسلواکی مهندسی نفت تحصیل کرده بود. از پایه گذاران کانون مهندسین بود. وی زندگی متوسطی داشت و سفارت انگلیس او را«ضد انگلیسی، متعصب»، «یکی از بدترین‌ها» که «نگاهی احمقانه در چشمانش» داشت، توصیف می‌کرد. مهندس احمد زیرک زاده نیز از بنیانگذاران کانون مهندسین، فارغ التحصیل مهندسی مکانیک از پاریس بود. در مجلس پانزدهم به دلیل نطق شجاعانه‌اش در محکومیت ارتش به خاطر ناکارآمدی، فساد و دخالت در سیاست، مشهور شد. سیدمحمود نریمان مشاور مالی مصدق بود. سفارت انگلیس او را «لجباز» و «یک دنده» می‌دانست.
اللهیار صالح مشاور اصلی مصدق در زمینه روابط با آمریکا بود و در کابینه‌های مختلف حضور داشت. وی در مجلس شانزدهم نماینده شهر کاشان بود. در سال 1331 به عنوان سفیر ایران در آمریکا انتخاب شد و تا کودتای 28 مرداد در این سمت باقی ماند و علی‌رغم مخالفت سرلشکر زاهدی از این سمت استعفا داد. در 1339 به عضویت جبهه ملی دوم درآمد. در بهمن 1340 به همراه سران نهضت آزادی بازداشت شد و در همان سال ریاست هیات اجرایی جبهه ملی دوم را تا 1343 برعهده گرفت. مهدی آذر از دیگر یاران مصدق پس از کودتا پس از مدتی اختفا، بازداشت و در دی 1332 از زندان آزاد شد و به عضویت شورای مرکزی جبهه ملی دوم و ریاست کمیسیون روابط خارجی این جبهه در آمد. در بهمن 1340 پس از ماجرای سرکوب خونین دانشگاه مجددا دستگیر و در 14 فروردین 1341 از زندان آزاد شد.
غلامحسین صدیقی در دولت مصدق وزارت پست و تلگراف و تلفن را برعهد داشت. نیابت نخست‌وزیری در ایام عدم حضور مصدق در ایران در خرداد‌ماه 1331 و در دومین کابینه مصدق وزارت کشور را تا زمان کودتا برعهده داشت. پس از کودتا بازداشت شد. در آذر 1332 در دادگاه حضور یافت. پس از دو ماه نیم از زندان آزاد شد. در سال 1339 در تحصن مجلس سنا در اعتراض به انتخابات دوره بیستم مجلس حضور داشت. در میتینگ جبهه ملی در اردیبهشت 1340 سخنرانی کرد. پس از حادثه خونین دانشگاه در بهمن 40 بمدت 225 روز در بازداشت بود. شمس‌الدین امیر علایی معتمد خانوادگی مصدق سابقه طولانی در وزارتخانه‌های دادگستری، مالیه و کشور داشت و از اعضای قدیمی حزب ایران بود.
همه مردان مصدق
منوچهر کدیور
انتشارات: کویر
نوبت اول: 1393
قیمت: 26 هزار تومان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید