پايان تأليف كتاب فقهی «جواهرالكلام» 1254ق

1392/5/10 ۰۲:۵۰

اين منبع ارزشمند درباره احكام الهي و حلال و حرام شريعت اسلام مي‌باشد. كتابي جامع در استنباط فقه كه نظيرش را تا به حال كسي نتوانسته به رشته تحرير درآورد. نقل اقوال فقهاء و استدلال دقيق از نكات عمده قابل توجه در "جواهرالکلام" است.

اين منبع ارزشمند درباره احكام الهي و حلال و حرام شريعت اسلام مي‌باشد. كتابي جامع در استنباط فقه كه نظيرش را تا به حال كسي نتوانسته به رشته تحرير درآورد. نقل اقوال فقهاء و استدلال دقيق از نكات عمده قابل توجه در "جواهرالکلام" است. "جواهرالکلام" در بيان همه فروعات فقهي مانند "بحارالانوار" علامه مجلسي است. محمدحسن نجفي (صاحب جواهر) در سن ۲۵ سالگي شروع به تأليف آن نمود و حدود سي سال از عمر گران‏بهاي خويش را صرف كرد و به‏خاطر همين تصنيف به "شيخ‏الفقهاء" شهرت يافت. صاحب جواهر در عصري زندگي مي‌كرد كه عراق، محل نزاع و اختلاف بين دو كشور ايران و عثماني بود. با وساطت شيخ كاشف‏الغطاء، استاد صاحب جواهر، براي مدت كوتاهي فضا آرام شد و فعاليت و نشاط حوزه نجف آغاز گرديد. اما پس از اين وقايع، دو مسئله رخ داد كه سبب به هم ريختن اوضاع شد و انگيزه‌اي را براي شيخ جهت تأليف اثر گران‏مايه خويش به‏وجود آورد. آن دو، حمله فرهنگي وهابيون عربستان و مسأله اخباري‌گري بود. اخباري‏ها جمعيتي كوچك از شيعيان را تشكيل مي‌دادند كه از افكار جامد و راكد برخوردار بودند. اين‏ها مجتهدين و فقهاء را تخطئه و تقليد از آن‏ها را جايز نمي‌دانستند و اجتهاد را عملي حرام قلمداد مي‌كردند. با توجه به تهاجم افكار خطرناك وهابيت كه گاهي با حمله نظامي از جمله در سال ۱۲۲۱ق به نجف مصادف مي‌شد و گسترش انديشه‌هاي اخباريون، حوزه فقاهتي شيعه نجف درصدد برآمد تا به مقابله و دفاع برآيد، به‏همين خاطر شيخ شروع به تأليف كتابي جامع و استدلالي در فقه نمود. • تهاجم فكري وهابيت و اخباريون، صاحب جواهر را به فكر ضرورت رهبري امت اسلام انداخت. لذا موضوع ولايت فقيه را در اثر ارزشمندش مطرح نمود. و آن را از ضروريات فقه اسلامي قلمداد كرد. منكران ولايت را افرادي غافل از فقه جعفري دانست و آن را تداوم‏بخش حركت انبياء الهي و ائمه معصومين (ع) برشمرد. و مجتهد مطلق و جامع شرايط را در زمان غيبت از سوي ائمه (ع) براي اقامه حدود و مانند آن نائب خواند. بايد به اين نكته توجه داشت كه در طول قرن سيزدهم، آثار مختلفي در زمينه فقه به نگارش درآمد؛ "كشف‏الغطاء"، "مفتاح‏الكرامه"، "الرياض"، "القوانين"، "المكاسب" و... اما هيچ‏كدام از اين آثار هم‏چون "جواهرالكلام" مفيد و مهم نبودند. به‏طور كلي ويژگي‌هاي اين اثر را مي‌توان اين‏گونه بيان نمود: ۱- اقوال و ادله همه فقهاء را شامل مي‌شد. ۲- شامل همه ابواب فقهي بود؛ به‏طوري‏كه همه موضوعات فقهي ديگر منابع را دربرمي‌گرفت. ۳- متكي بر شيوه و اسلوب واحدي بود. ۴- دسترسي به همه ابواب فقهي و سهولت در استنباط احكام الهي نيز از ديگر ويژگي‌هاي اين كتاب است.