1394/2/7 ۰۹:۴۳
اسپانیا در ذهن و زبان ایرانیان همیشه نامی آشنا بوده است؛ از دور دست ادب و اندیشه و هنر و فرهنگ اسلامی تا گستره‌های طبیعت و سیاست. از دور‌ترین ایام، روابط ایران با اسپانیا در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی وجود داشته است و بنا بر گفته مورخان، جای پای اسلام و ایران در تاریخ و فرهنگ این کشور به‌خوبی قابل تشخیص است و حضور فرهنگ اسلامی نقش شایسته‌ای را در فرهنگ و تمدن اندلس ایفا کرده است.
گزارش نشست مطالعات اسلامی در اسپانیا
اسپانیا در ذهن و زبان ایرانیان همیشه نامی آشنا بوده است؛ از دور دست ادب و اندیشه و هنر و فرهنگ اسلامی تا گستره‌های طبیعت و سیاست. از دور‌ترین ایام، روابط ایران با اسپانیا در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی وجود داشته است و بنا بر گفته مورخان، جای پای اسلام و ایران در تاریخ و فرهنگ این کشور به‌خوبی قابل تشخیص است و حضور فرهنگ اسلامی نقش شایسته‌ای را در فرهنگ و تمدن اندلس ایفا کرده است. اگرچه در دوره معاصر این نقش کم‌رنگ‌تر شده، ولی هنوز بسیاری در این کشور هستند که آثار فرهنگی و علمی اسلام و ایران را به زبان اسپانیایی ترجمه و منتشر می‌کنند. به‌تازگی کتاب «ادیان در خدمت انسان» اثر امام موسی‌صدر به همت جعفر گونزالس به اسپانیایی ترجمه و منتشر شده است. گونزالس تاکنون قرآن مجید، و آثاری از امام خمینی(ره) همچون «تفسیر سوره حمد»، «چهل حدیث»، «آداب‌الصلوه» و «ولایت فقیه» را به اسپانیایی ترجمه کرده است و تلاشهای فراوانی برای معرفی اسلام به اسپانیایی‌ها داشته است. سه‌شنبه اول اردیبهشت، ترجمه اسپانیایی کتاب «ادیان در خدمت انسان» در مرکز فرهنگی شهر کتاب رونمایی شد. در این نشست جعفر گونزالس، رافائل مائوریلو، نجمه شبیری و مهدی فیروزان حضور داشتند.
ارتباط فرهنگی سیال است
فیروزان در ابتدا به فعالیتهای بین‌المللی شهر کتاب اشاره کرد و درباره ضرورت برقراری روابط فرهنگی گفت: مجموعه فعالیتهای معاونت فرهنگی شهر کتاب ابعاد بین‌المللی گوناگونی دارد و شامل حوزه‌های مختلف می‌شود. یکی از مهمترین آنها آشنایی با ادبیات و تحولات زبان و فرهنگهای دیگر است. اسپانیا یکی از کشورهایی است که با ایران مشترکات فرهنگی و دینی متعدد دارد؛ رد پای فرهنگ اسلامی و حتی ایرانی در اسپانیا دیده می‌شود. ارتباط فرهنگی بسیار سیال صورت می‌گیرد و هیچ حد و مرزی آن را در بر نمی‌گیرد؛ از این‌روی پرداختن به این مسأله از اولویتهای شهر کتاب است. می‌توان با عواملی چون تحریمهای اقتصادی و سیاسی دروازه‌های سیاست، اقتصاد و تبادلهای گوناگون بین کشورها را بست، اما هیچ‌گاه دروازه فرهنگ بسته نمی‌شوند.
بحث امروز نیز در حوزه روابط فرهنگی است، اما این‌بار گسترده‌تر از گفتگو بین دو ملت؛ امروز یک گفتمان دینی با عنوان مطالعات اسلامی در اسپانیا را پی می‌گیریم. مصداق آن نیز رونمایی از ترجمه اسپانیایی کتاب «ادیان در خدمت انسان» است.
ادیان متفرق و جنگهای امروزی
شبیری، سخنان خود را با ایراد طرحی کلی از پیشینه مطالعات اسلامی در اسپانیا آغاز کرد و ضمن قدردانی از مترجم کتاب اظهار داشت: این قبیل رویکردها بسیار مبارک است؛ چراکه چهره دیگری از جهان اسلام، به ویژه شیعه را معرفی می‌کند. امام موسی صدر در جهان تشیع چهره‌ای محبوب است. من در سنین جوانی با سخنان و صلابت رفتار و کردار و حتی زیبایی او آشنا شدم.
دین‌باوری یک مسأله مهم درباره ماست. وقتی من در اروپا دانشجو بودم، محافلی مذهبی و ادبی هم وجود داشت که در آنها شرکت می‌کردم. در این میان یک گروه لبنانی هم بود که همه اعضایش علی نام داشتند. من به کمک آنها با امام صدر آشنا شدم. علاقه و احترام آنها نسبت به او بسیار عجیب بود. به هر حال تشیع و مطالعات اسلامی در آن‌سوی مرز‌ها نیاز به بازنگری و معرفی دوباره دارد. در اسپانیا ترجمه آثاری از این‌دست مغتنم است؛ چراکه هرچه از جهان اسلام و ایران به آنجا می‌رسد، خواه ناخواه به مسائل سیاسی آغشته و جوی خاص را رغم زده است.
در آنجا رابطه بین ادیان در شکل و صورتی غیررسمی صورت می‌گیرد و انسجامی ندارد، جز در شهری به نام سویل که به نوعی مرکز ادیان است؛ حتی در آنجا حرکت منسجمی در این‌باره صورت نمی‌گیرد. البته می‌توان به نوعی همبستگی بین مسلمانان اشاره کرد که تعدادشان متأثر از انقلاب ایران، افزوده شده است.
وی به اهمیت ترجمه کتاب یادشده در بازنمایی رویکردها و نظرگاههای اسلامی در اسپانیا اشاره کرد و خواندن بخشها و جملاتی از آن را ضروری دانست: «ای خدای ابراهیم و اسماعیل، خدای موسی و عیسی و محمد، خدای مستضعفان و همه آفریدگان…» در نظر آورید وقتی چنین اتفاق‌نظر و وفاقی در کشوری مطرح می‌شود که سالهای جنگهای صلیبی و تفتیش عقاید را گذرانده است، مسأله و رویکردی مهم پایه‌گذاری می‌شود؛ در چنین کشوری طرح سخنان منسجم امام صدر به مثابه یک رسالت بزرگ است. در بخش دیگر کتاب آمده است: «سپاس خدایی راست که ترسیدگان را امان دهد، شایستگان را نجات دهد، مستضعفان را برتری دهد، مستکبران را فرونشاند، شاهانی را نابود سازد و دیگرانی را بر جایگاه آنان نشاند و سپاس خدایی را که درهم‌کوبندة جباران، نابودکننده ستمکاران، دریابنده گریزندگان، انتقام‌گیرنده از سرکشان و فریادرس دادخواهان است.»
طرح این قبیل مسائل در جامعه اسپانیا بسیار مطلوب است. این مطالب دغدغه‌‌های سیاسی روز هستند و اگر به درستی درک شوند و مثلا یک اسپانیایی آنها را بخواند و فجایع امروز را (که به بهانه دین صورت می‌گیرند) نیز از نظر بگذراند، به یگانگی ادیان پی خواهد برد. امام موسی صدر در این‌باره می‌گوید: «ادیان یکی بوده‌اند؛ زیرا در خدمت هدفی واحد بوده‌اند. دعوت به سوی خدا و خدمت انسان و این دو نمودهای حقیقی یگانه‌اند و آنگاه که ادیان در پی خدمت به خویشتن برآمدند، میانشان اختلاف بروز کرد. توجه هر دین به خود آنقدر شد که تقریباً به فراموش هدف اصلی انجامید. اختلافات شدت گرفت و رنجهای انسان فزونی یافت. ادیان یکی بودند و هدف مشترکی را پیش گرفتند؛ جنگیدن در برابر خدایان زمینی و طاغوتها و یاری مستضعفان و رنجدیدگان و این دو نیز نمودهایی حقیقی و یگانه‌اند، چون ادیان در نهایت پیروز خواهند شد.» بر این اساس می‌توان دریافت غالب جنگهایی که در دنیا صورت می‌گیرد، چه ریشه‌هایی دارد.
خدای واحد و کلام یگانه
گونزالس در تشریح ضرورتهای ترجمه این اثر اظهار داشت: نکته خاصی درباره کتاب نمی‌گویم، چراکه شما عمل و حرف سید موسی صدر را خوب می‌شناسید. ما تصمیم گرفتیم یک انتشارات تأسیس کنیم و ترجمه و چاپ این اثر را به مثابه گامی مؤثر و مطلوب در شروع این امر پنداشتیم. محیط ما مسیحی است و من خود را شاگرد کسانی چون امام موسی صدر و امام خمینی(ره) می‌دانم. به نظر من اسلام به این معناست که خدا یکی و حرف پیامبران او نیز یگانه است؛ ما این حرف یگانه را با نامهای مختلف می‌خوانیم. خداوند در کتاب خود اسلام را به شکلی تکوینی معرفی کرده است؛ می‌گوید: همه کسانی که خدا را می‌شناسند و به روز قیامت اعتقاد دارند و عمل صالح انجام می‌دهند، از سوی پرودگار خود پاداش می‌گیرند.
سید موسی صدر به خوبی این فهم و معرفت را عملی کرد. ما در عصری زندگی می‌کنیم که ظلمی فراگیر را تجربه می‌کند و صهیونیسم آن را سامان می‌دهد. صهیونیست‌ها که در فلسطین و غزه مردم را می‌کشند، همانهایی هستند که در اسپانیا نیز فعالیتهای سیاسی می‌کنند. ما در یک سنگر مشترک قرار داریم و برای ما حرف و عمل صدر به عنوان یک مرجع مهم و اصیل است. ما در پی این بودیم که این معرفت و فهم را به جماعت اسپانیایی‌زبان انتقال دهیم و عمق و زیبایی و دیدگاه وسیع اسلام را به آنها نشان دهیم. معرفت اهل بیت در محیط اسپانیایی‌زبان شناخته شده نیست و متاسفانه کار فراگیر و مؤثری در این‌باره صورت نگرفته است.
من در پی این هستم که بر مبنای گفته امام جعفر صادق(ع) زیبایی اسلام را برای مردم بازنمایی کنم تا آنها دریابند اسلام جز آن‌چیزی است که با رسانه‌های صهیونیستی معرفی می‌شود.
پرسشی بی‌پاسخ
مائوریلو، پژوهش درباره ظهور اسلام در اسپانیا را مستلزم در نظر داشتن کارکرد زبان دانست و در این‌باره گفت: وقتی در این‌باره بحث می‌کنیم، باید کارکرد زبانهای عربی، فارسی و دیگر زبانها را در نظر آوریم. دانشگاههای اسپانیا در حوزه زبان عربی بسیار قوی هستند؛ اما وقتی از منظر زبان فارسی و شیعه‌شناسی به آنها می‌نگریم، درمی‌یابیم از این حیث بسیار ضعیف‌اند. از نظر اسپانیایی‌ها ایران جایی دور و عجیب‌وغریب است. در آنجا اسلام‌شناسی بسیار قوی، اما شیعه‌شناسی بسیار ضعیف است. این کتاب اولین ترجمه از اندیشه‌های امام موسی صدر به زبان اسپانیایی است. البته حرف و اندیشه او بسیار به‌روز و کارآمد است و از این‌روی من مطمئنم برای اسپانیایی‌ها قابل استفاده و مفید خواهد بود.
من پانزده سال است که درباره خاندان امام موسی صدر تحقیق می‌کنم و قبلا کتابهای او را به زبانهای مختلف خوانده‌ام. وقتی این کتاب را دوباره خواندم، سؤالی در ذهنم مطرح شد، مبنی بر اینکه چرا پس از چندین‌بار خواندن، باز از آنها لذت می‌برم؟ پاسخ آن زیبایی است؛ واقعاً او اندیشه و عملی زیبا دارد. من سعی کرده‌ام از اندیشه و عمل وی یک لغتنامه صورت دهم؛ این لغتنامه کلماتی را در بر دارد که امام موسی صدر خود از آنها استفاده کرده است یا مربوط به وی هستند؛ کلماتی چون تنش‌زدایی، آشتی‌دادن، وحدت، اعتماد، شهروندی، جوانان، مردان، نیازهای شغلی، اخلاق، فرزند من، بستنی، بی‌طرف، نیکوکاری، حضور علمی، دینی و اجتماعی و حمایت. این کلمات بسیار، شفاف، روشن و زیبا هستند. البته در این میان بستنی عجیب به نظر می‌رسد؛ اما کسی که با زندگی او آشناست، چرایی وجود آن را درک می‌کند.
عنوان این کتاب «ادیان در خدمت انسان است»، در حالی که می‌توانست «دین در خدمت انسان» باشد و این عنوان برای نمایاندن اندیشه وی کافی است. او آنقدر از دین خود مطمئن است و ارتباط خوبی با آن دارد که می‌تواند با ادیان دیگر گفتگو کند. او اولین مسلمانی است که در واتیکان سخنرانی کرده است؛ در انجام بسیاری کارها اولین بوده است؛ مثلا اولین روحانی است که به دانشگاه رفته است. این همه به زیبایی رویکرد او می‌افزاید. امام موسی صدر نام محبوب دیگری، «علی شریعتی»، را به یاد من می‌آورد. جالب توجه است که چطور این همه ویژگی در یک انسان جمع می‌شود. من پاسخی برای این سوال ندارم!
مسیحیت و اسلام، رویکرد مشترک
فیروزان برخی مختصات و ویژگیهای کتاب محل گفتگو را تشریح کرد و اظهار داشت: این کتاب تعدادی مقاله را به زبان عربی در بر دارد که برگرفته از سخنان امام موسی صدر در کنفرانسها، همایشهای مختلف و مؤسسه‌ای به نام سرای گفتگو (در لبنان) هستند. این مقاله‌ها عموماً مفاهیم معرفتی در اسلام را طرح می‌کنند. از گونزالس می‌خواهم درباره تعداد مقالات، جوهر مفهومی و چرایی گزینش آنها مطالبی را بگوید.
گونزالس در پاسخ اظهار داشت: این کتاب شامل ده مقاله است که مقاله‌‌های اول و آخر درباره سید موسی صدر و زندگی اوست. مقالات دیگر، موضوعاتی چون زیبایی اسلام، وحدت لبنان و اهمیت وحدت فرقه‌ها و قبیله‌ها، ادیان و اندیشه‌های مختلف و نزدیکی اعتقاد دینی بین مسیحیت و اسلام را تشریح می‌کنند. اقدامات و اندیشه‌های او درباره وحدت بین ادیان در این زمانه بسیار اهمیت دارد؛ چراکه امروزه دشمنی خطرناک و خداناشناس در برابر ما قرار دارد. ما در مقابل این رویکرد وحشتناک، تکلیفی سنگین داریم؛ از این‌روی دعوت به گفتگو بین ادیان بسیار مهم است؛ صدر این کار را انجام داده است.
صهیونیسم تنها در اسرائیل فعالیت نمی‌کند؛ آنها از طرق مختلف در تمام نقاط دنیا فعالیت می‌کنند و رویکردی شیطانی دارند. هدف آنها نابود کردن خلقت خداست. امام موسی صدر برای جمعیت اسلامی لبنان جایی در تاریخ تعریف کرده است که امروز مرجعی اصلی برای مخالفان امپریالیسم است. ما از او درسهای مختلف می‌گیریم؛ فهم تازه‌ای از دین می‌یابیم و ضرورت مقاومت در برابر ظلم، ضرورت وحدت بین ادیان مختلف، زیبایی انسان در اسلام و چون آنها را درمی‌یابیم. فهم ما از این کتاب می‌تواند در پیشبرد تمدن اسلامی و وحدت بین ادیان مؤثر باشد.
روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید