1394/1/23 ۰۹:۱۴
23 فروردین سالروز درگذشت بانو دکتر قمر آریان است که از نخستین فارغ‌التحصیلان زن از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و نیز از نخستین استادان دانشگاه زن در ایران به شمار می‌آید که عضو شورای عالی علمی مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی هم بود و تألیف و ترجمه چندین کتاب و مقاله را در کارنامه علمی خود دارد.
وی در سال ۱۳۰۱ در قوچان زاده شد. از آنجا که قوچان مدرسه دخترانه نداشت، پدرش که از سرشناسان شهر بود، تصمیم گرفت مدرسه‌ای دخترانه تأسیس کند و از یکی از زنان باسواد دعوت کرد تا مدیریت مدرسه را برعهده بگیرد. قمر تا ششم دبستان را در این مدرسه خواند و بعد سه کلاس اول دبیرستان را در طول یک سال با معلم سرخانه گذراند و برای امتحان کلاس نهم به مشهد فرستاده شد. سپس برای دو سال در دانشسرای مقدماتی دختران مشهد ماند و تدریس کرد و همزمان به تحصیل در کلاس ششم ادبی در همین دانشسرا مشغول شد.
اما امتحانات کلاس ششم ادبی و علمی در تهران برگزار می‌شد و پدر مجبور شد او را به تهران بفرستد و از آنجایی که وی موفق شد تا در امتحانات سراسری مقام دوم کشوری را کسب کند، اجازه یافت تا همراه با برادرانش در تهران درس بخواند. آریان در سال ۱۳۲۷ توانست لیسانس خود را از دانشگاه تهران بگیرد. در سال ۱۳۳۷نیز با اخذ مدرک دکتری ادبیات فارغ‌التحصیل شد.
استادان
او در طول تحصیل از حضور استادانی چون بدیع‌الزمان فروزانفر، احمد بهمنیار، علی‌اصغر حکمت، جلال همایی، محمد معین، ذبیح‌الله صفا و حسین خطیبی بهره برد و به آموختن زبانهای باستانی پرداخت و سالها در دانشگاه شهید بهشتی تدریس کرد. وی در گفتگویی استادش فروزانفر را چنین معرفی می‌کند: «فروزانفر فردی استثنایی بود، به طوری که جلسات درس او هیچ غایبی نداشت. اگر کسی یک جلسه از کلاس درس او غیبت داشت، چنان ضرری می‌کرد که در هیچ کتابی نمی‌توانست جبرانش کند. وقتی راجع به عطار صحبت می‌کرد، عصاره کار عطار را می‌گفت. تمام آثار عطار را زیر و رو می‌کرد، از شرح حال و آثار تا نقد تمامی کتابهایش. در حوزه درس ادیب نیشابوری درس خوانده بود؛ جایی که تمامی افراد اهل علم و درجه یک در آن درس می‌خواندند. او اشعار بسیاری از حفظ داشت. من و شوهرم به مدت سه ماه با استاد فروزانفر همسفر بودیم. وقتی در «کنگره مستشرقین» در هند شروع به صحبت کرد، همگان معترف بودند که همه جا ایشان اسباب سرافرازی ایرانیان است…»
زرین‌کوب
وی در سال ۱۳۳۲ با عبدالحسین زرین‌کوب ازدواج کرد و گفتنی است که این دو به ترتیب نفر دو و اول در کنکور دکتری بودند. پدر دکتر آریان از پیش با نوشته‌های زرین‌کوب آشنا بود؛ اما او را مردی پنجاه ساله تصور می‌کرد. بانو آریان از زندگی مشترکش این گونه یاد کرده است: «پدرم همیشه می‌گفت: عالم شدن چه آسان، آدم شدن چه مشکل! عالم شدن برای دکتر، با استعداد فوق‌العاده‌ای که داشت، کاری نداشت؛ اما برای من انسانیت و شخصیت او مهم بود. همیشه به مادرش احترام می‌گذاشت، به تمامی برادرانش کمک می‌کرد و به فامیل من احترام می‌گذاشت. بارها دیده‌ام که موقع تلفن کردن به پدرش می‌گفت: پدرجان شما چه حرفهایی را پای منبر یاد گرفتید که من باید دنبال آنها توی کتابها بگردم! هیچ وقت نزد دیگران اظهار وجود نمی‌کرد. دکتر در نسل خودش استثنا بود. چه در اخلاق و کمال، چه در علم. زندگی با زرین‌کوب مثل یک خواب گذشت. خیلی ارزش داشت، برای اینکه هر روز یک روز تازه بود، برای اینکه صحبت‌های ما مبتذل و بیهوده نبود؛ آدمهایی که به منزل ما رفت و آمد داشتند، همه اهل علم بودند و در مورد مطالب جدی بحث می‌شد. زندگی من هیچ وقت پشت شیشه مغازه‌ها نگذشت!»
آثار
واقعیت این است که دکتر آریان آثار مکتوب چندانی ندارد؛ اما حقیقت این است که او محیطی فراهم آورد که همسر دانشورش توانست دهها اثر ارجمند تألیف کند و از این جهت دکتر زرین‌کوب خود را وامدار او می‌دانست و فداکاری علمی همسرش را بازگو می‌کرد. از آثار دکتر آریان است: «چهره مسیح در ادب فارسی» که هنوز یکی از مهمترین آثار فارسی زبان در باب ارتباط مسیحیت و ادب و فرهنگ فارسی است، «کمال‌الدین بهزاد» جستاری در احوال و آثار کمال‌الدین بهزاد، استاد نگارگر ایرانی که در قرن دهم هجری در هرات زندگی می‌کرد و سبکش تأثیر بسیاری بر مکاتب هنری تبریز، بخارا، سمرقند و دهلی گذاشت. «زن در داستانهای قرآن» تحقیقی مفصل است درباره نقش و صفات پسندیده و ناپسندیده زنان قصص قرآنی با مقدمه‌ای از دکتر احمد مهدوی دامغانی. «خاطر مجموع دیوان حافظ بر اساس بیست و یک متن» (با شفیع شجاعی ادیب)، «از نی‌نامه: گزیده مثنوی معنوی» (با دکتر زرین‌کوب)، «ایران: تاریخ، فرهنگ، هنر» (با دکتر زرین‌کوب و دیگران).
دکتر آریان به زبان فرانسه و انگلیسی تسلط داشت، با این همه بیشتر از انگلیسی ترجمه می‌کرد: «شرق نزدیک در تاریخ، یک سرگذشت پنج‌هزار ساله» (از فلیپ خوری حتی)، «جهان اسلام: دوران خلافت» (از برتولد اشپولر)، «مقایسه میان داستانهای ایرانی و دانمارکی» (ترجمه مقاله‌ای از آرتور کریستین سن)، «اسلام» (نقد کتاب برنارد لوئیس) و دهها ترجمه از آثار ادگار آلن پو، آرتور شنیتسلر، گی دوموپاسان، اسکار وایلد و آندره ژید. او در فواصل تألیفات و ترجمه‌ها، مقالات ارزشمندی نیز نوشت؛ همچون: «ملاحظاتی در باب سبک عراقی در شعر فارسی»، «در باب سبک خراسانی در شعر فارسی»، «لغتنامه آئین مسیح در زبان فارسی»، «ایران و سیاحتنامه‌ها»، «ویژگیها و منشأ پیدایش سبک مشهور به هندی در سیر تحول شعر فارسی» و…
سرانجام بانو دکتر قمر آریان در ۲۳ فروردین ۱۳۹۱ در ۹۰ سالگی درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) به خاک سپرده شد.
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید