1393/12/24 ۱۰:۲۷
این کتاب، كتابی است در باب اعتقادات و مسائل دینی اسلامی و شرعی. در این كتاب كه ترجمۀ آن به فرمان امیر نوح سامانی در سال 370 ق انجام شد، از اندیشه‌های كلامی ماتریدی حمایت شده است و این اندیشه‌ها با حاكمیت هر نوع پادشاهی سازگاری از خود نشان می‌دهد.
کتاب در 61 مسئله با مقدمه و خاتمه آورده شده است. این 61 مسئله در اصول عقاید است و مسائل کلامی چون صفات خدا و ازلیت و ابدیت او، مرتبۀ پیامبران، معراج و صراط و بهشت و دوزخ و نکیر و منکر و ....؛ ولی از فقه نیز پاره‌ای مسائل در این کتاب آمده است و برخی از فروع مذهب بیان شده است، مسائلی که محل اختلاف فقیهان است و اهل سنت راست عموماً و حنفیان را خصوصاً.
ابواب و مسائل کتاب نه توالی عقلی دارد و نه علمی. مسائلی پراکنده از این سوی و آن سو در اعتقادیات. ایجاز و اطناب نیز به شیوه‌ای منطقی استوار نیست که گاهی معضله‌ای مبهم و دشوار به کوتاهی آمده و مسئله‌ای روشن و آشکار به درازی.
استدلالات بیشتر بر پایۀ نقل است تا عقل، یعنی کتاب و سنت و گاه روایتی و حکایتی. مطالب کتاب گذشته از فواید زبانی و ادبی از دو رو سودمند است: نخست از نظر سیر علوم اسلامی و تاریخ کلام و دیگر از نگاه پژوهش اجتماعی و مطالعۀ اندیشه‌ها و پندارهای مردمان آن زمان.
در ابتدای کتاب آمده است: اما بدانک سبب تصنیف این کتاب آن بود: که بی‌راهان و مبتدعان و هواداران بسمرقند و بخارا و ماوراءالنهار بسیار شدند. پس ائمه و فقها و علماء سمرقند و بخارا و ماوراءالنهر گرد آمدند و گفتند: آبا و اجداد تا بودند، بر طریق سنت و اجماع بوده‌اند. اکنون هواهای مختلف پیدا شد و ما را جای ترس است، این سخن را به امیر خراسان رسانیدند.
امیر عادل اسماعیل بفرمود: مر عبدالله بن ابی جعفر را و باقی فقها را که بیان کنید مذهب راست و طریق سنت و جماعت، آنکه پدران ما بر آن بوده‌اند. پس ائمه و او اشارت کردند به خواجه ابوالقاسم سمرقندی و آن را گفتند: پیدا کن ما را راه راست سنت و جماعت آنکه پیغمبر علیه السلام بر آن بود و بفرمود تا تصنیف کرد این کتاب را بتازای. و بنزدیک امیر خراسان آورد و عرضه کرد همه پسندیدند و گفتند: راه راست سنت و جماعت اینست.
پس امیر خراسان بفرمود که این کتاب را بپارسی گردانید تا چنانکه خاص را بود عام را نیز بود و منفعت کند و مذهب را نیکو بدانند و از هوا و بدعت دور باشند.
ابوالقاسم اسحاق بن محمد حکیم سمرقندی، ترجمۀ السواد الاعظم، اهتمام: عبدالحی حبیبی، تهران، دانشگاه تهران، 1393.
کتابخانه تخصصی ادبیات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید