1393/12/9 ۱۰:۰۶
دکتر مهراب صادق‌نیا چندی‌پیش در نشست بررسی کتاب «عهد عتیق» با ترجمه پیروز سیار با اشاره به آیاتی از قرآن‌کریم بیان‌کرد که قرآن نیز تورات را وحیانی، تشریعی، حق و تغییرناپذیر می‌داند و نیز آن را تصدیق می‌کند و هیچ تصریحی در قرآن برای تحریف لفظی این کتاب وجود ندارد. گزارش مفصل این نشست چهارم بهمن‌ماه در همین صفحه منتشر شد. اکنون به سراغ ایشان رفتیم و خواسته‌ایم مفصل‌تر در‌خصوص این ادعا سخن بگوید. صادق‌نیا عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم است و از ایشان تاکنون چندین مقاله و کتاب منتشرشده‌است، از جمله «قرآن و کتاب مقدس: مقایسه ساختار و محتوا»، «س‍ی‍م‍ای روزان‍ه ف‍رد م‍س‍ل‍م‍ان»، «مبانی اندیشه دینی».
دفاع از همگرایی ادیان
سیدامین موسوی‌زاده: دکتر مهراب صادق‌نیا چندی‌پیش در نشست بررسی کتاب «عهد عتیق» با ترجمه پیروز سیار با اشاره به آیاتی از قرآن‌کریم بیان‌کرد که قرآن نیز تورات را وحیانی، تشریعی، حق و تغییرناپذیر می‌داند و نیز آن را تصدیق می‌کند و هیچ تصریحی در قرآن برای تحریف لفظی این کتاب وجود ندارد. گزارش مفصل این نشست چهارم بهمن‌ماه در همین صفحه منتشر شد. اکنون به سراغ ایشان رفتیم و خواسته‌ایم مفصل‌تر در‌خصوص این ادعا سخن بگوید. صادق‌نیا عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب قم است و از ایشان تاکنون چندین مقاله و کتاب منتشرشده‌است، از جمله «قرآن و کتاب مقدس: مقایسه ساختار و محتوا»، «س‍ی‍م‍ای روزان‍ه ف‍رد م‍س‍ل‍م‍ان»، «مبانی اندیشه دینی». «ایران» صاحبنظران و اندیشمندان این حوزه را به ارزیابی دیدگاه‌های مطرح شده در این گفت‌وگو فرامی‌خواند و از انتشار نقد و نظرها در این زمینه استقبال می‌کند.
***
برداشت عموم مسلمانان این است که بنا بر قرآن‌کریم، «انجیل» و «تورات» تحریف شدهاند، اما شما اخیراً این دیدگاه را به چالش کشیدید. می‌توانید دیدگاه خود را برای خوانندگان ما تبیین کنید؟
آیات زیادی از قرآن‌کریم به موضوع تورات و انجیل پرداخته است و این کتاب‌ها را نور، هدایت، حق، نازل شده از سوی خدا و تصدیق‌شده از سوی خدا می‌‌شمرد. مثلاً در سوره مائده آیه 44 می‌فرماید: ما تورات را نازل کردیم و آن، نور و هدایت برای مردم است. یا در همین سوره وقتی می‌فرماید چطور در مورد تو حکم می‌کنند در حالی که تورات در دست آنها است. قرآن در واقع تورات را متنی تشریعی دانسته که حکم خداوند در آن قرار دارد. در سوره بقره آیه 176 می‌فرماید: این کتاب(تورات) بحق نازل شده است. یعنی اینکه خطا در آن راه ندارد و این کتاب مصون از اشتباه است. سوره توبه آیه 11 می‌فرماید: قرآن کتاب‌های دیگر قبل از خود را تصدیق‌می‌کند.
پس چرا برداشت عموم و حتی متخصصان این است که از دیدگاه قرآن تورات و انجیل تحریف شدهاند؟
شاید سه دلیل عمده برای این باور وجود داشته باشد: دلیل اول اینکه پیشگویی و بشارت‌هایی که باید به رسالت پیامبراکرم(ص) وجود داشته‌باشد در متن فعلی و موجود کتاب‌مقدس به ظاهر وجود ندارد، هرچند برخی حتی به همین نسخه از کتاب مقدس عبریان برای نشان‌دادن بشارت به پیامبراکرم(ص) استدلال کرده‌اند. دلیل دوم اینکه پاره‌ای از باورها در کتاب مقدس یهودی‌ها وجود‌دارد که ظاهراً با آموزه‌های قرآن‌کریم تعارض دارد و حتی اگر ما حق تأویل را به یهودیان ندهیم که کتابشان را تأویل‌کنند این آموزه‌ها گاه خلاف اخلاق و خلاف عقل هم به نظر می‌رسند. دلیل سوم ظاهر آموزه‌های کتاب‌مقدس فعلی است که گویی وجود صهیونیسم و ادعای مالکیت‌اش بر سرزمین فلسطین اشغالی را توجیه می‌کند و نوعی پشتوانه الهیاتی برای صهیونیست‌ها و جنایاتی که انجام می‌دهند، فراهم می‌کند.
البته قائلان به این نظر در تأیید ادعای خودشان آیاتی از قرآن‌کریم را ذکر می‌کنند؛ مثلاً سوره بقره آیه 75 که به تحریف‌کردن تورات اشاره دارد. یا عبارت تحریف‌کردن سخن از موضع خود که در سوره مائده آیه 13 و نسا آیه 46 آمده‌است.
قبل از هر چیز، باید مشخص کنیم مرادمان از تحریف، لفظی است یا معنوی؟ «تحریف معنوی» یعنی معنایی را از سخن برداشت کردن که مورد نظر گوینده نیست. اما «تحریف لفظی» افزایش یا کاهش سخن گوینده است. به روشنی از آیات قرآن‌کریم می‌توان استفاده کرد که یهودی‌ها دست‌کم در روزگار حضرت موسی(ع) و پیامبراکرم(ص) مردمانی بودند که گاه سخنان را تحریف معنوی می‌کردند. اما آیا می‌توانیم از آیات قرآن‌کریم به روشنی نتیجه بگیریم که قرآن، یهودی‌ها را متهم کرده‌است که کتاب‌مقدس خودشان را تحریف لفظی کرده‌اند؟ نظر من این است که چنین نیست و آیات مورد اشاره تنها بیانگر «تحریف معنوی» هستند یا به تحریف به صورت عام (نه ناظر به کتاب مقدس) اشاره می‌کنند.
اما ظاهراً برای اشاره به تحریف لفظی تورات و انجیل هم مواردی در آیات قرآن‌کریم یافت می‌شود. مثلاً سوره مائده آیه 18 که در آن قرآن قول نصاری را مبنی بر اینکه مسیح پسر خداست نقد می‌کند.
معمولاً برای ادعای تحریف لفظی به چندین آیه استناد می‌شود از جمله سوره بقره آیه 75 که می‌فرماید: «گروهی از آنان سخنان خدا را می‌شنیدند، سپس آن را بعد از فهمیدنش تحریف می‌کردند و خودشان هم می‌دانستند.» روشن است که این آیه، اشاره‌ای به تحریف لفظی ننموده و ثانیاً معطوف به کتاب مقدس نیست. در تفسیر <روح‌المعانی>، در تفسیر من الوحی القرآن یا <تفسیر الفرقان> و نیز مفسران دیگری ذیل این آیه گفته‌اند که این آیه به صراحت در مورد تحریف معنوی سخن می‌گوید. یا در سوره بقره آیه 79 آمده است: «پس وای بر کسانی که کتاب با دست‌های خود می‌نویسند، سپس می‌گویند این از جانب خدا است.» روشن است که این آیه اشاره واضحی به کتاب مقدس ندارد بلکه به یک خصلت بد در جامعه یهود اشاره‌می‌کند. در سوره آل‌عمران آیه 78 آمده است: «و از میان آنان گروهی هستند که زبان خود را به کتاب می‌پیچانند، تا آن را از کتاب پندارید.» در این هم، همچنان که ملاحظه می‌کنید مانند آیه پیشین اشاره دارد به اینکه حرف‌های خودشان را به جای حرف خدا جا می‌زنند. آیه مورد اشاره شما نیز چنین چیزی را نمی‌رساند. این آیه به یک اعتقاد غلط در باور یهودیان اشاره دارد.
اما همین عبارت در چندین نوبت در متن عهد عتیق آمده است؛ از جمله در سفر خروج و یوحنا و یوشع و ارمیا.
بله. اما آنها این آیات را تأویل و تفسیر می‌کنند. اینکه بنی‌اسرائیل خود را فرزندان خدا می‌دانند در نگاه خودشان یک «تعبیر تشریفی» است. تا اندازه‌ای شبیه آنچه ما در اسلام به کعبه می‌گوییم «بیت‌الله»؛ ولی منظورمان این نیست که این خانه، خانه فیزیکی خدا است. مفسران یهودی معتقدند از این جهت که خداوند امور آنان را تمشیت می‌کند، چونان پدری که امور خانواده خودش را تمشیت می‌کند، خود را فرزندان خدا می‌دانند. برخی معتقدند که در واقع خداوند سوءتعبیر یهودیان اطراف مکه در آن زمان را به نقد می‌کشد؛ یعنی اینکه کسی معتقد شود آنان فرزندان واقعی خداوند هستند. در واقع قرآن آن تفسیر نادرست را نمی‌پذیرد.
اما موضوع تحریف تورات را بسیاری از متفکران قدیم و جدید ما ذکر کرده‌اند. از تفسیر کشاف و مجمع‌البیان و تفسیر کبیر تا کتاب‌های کلامی مانند ملل و نحل و اصول و فروع و الفصل ابن‌حزم و الجواب ابن‌تیمیه و حتی آثار تاریخی مانند تاریخ یعقوبی و تاریخ طبری. از معاصران نیز به عنوان نمونه مرحوم علامه طباطبایی در جلد سوم المیزان ذیل آیات 79 و 80 سوره آل‌عمران به طور مفصل به تحریف این دو کتاب اشاره کرده‌اند و همچنین آیت‌الله مصباح یزدی در کتاب عقاید و اندیشه‌های بنیادی می‌نویسد: تورات موسی مورد تحریف‌های فراوانی واقع شد.
بله. شمار زیادی از متکلمان معتقدند که تورات تحریف شده‌است. شاید هم بتوان با دلایل کلامی و تاریخی کافی یا با استفاده از روایات این کتاب را محرف دانست ولی نمی‌توانم این حرف را قبول کنم که همه مفسران با استناد به آیات قرآن‌کریم، قائل به تحریف لفظی کتاب‌مقدس عبریان هستند. چون برخی از مفسران ما خلاف این را می‌گویند. تحریف را نه لفظی بلکه معنوی می‌دانند. یادم هست بارها آیت‌الله معرفت، صاحب کتاب شریف التمهید، تأکید داشتند که مخاطب قرآن در تصدیق کتاب‌های پیشین، همین کتاب‌ها است. ایشان این سخن را در مصاحبه‌ای که با مجله «هفت‌آسمان» داشتند، بیان کردند. در تفسیر المیزان در جاهای مختلفی این را پیدا می‌کنیم که علامه‌طباطبایی می‌فرماید قرآن مصدق کتاب مقدس است و مراد آن همین کتاب‌مقدس فعلی است و البته تصدیق را علامه این‌طور معنا می‌کنند که مراد از تصدیق، «تصدیق فی‌الجمله» است نه «تصدیق بالجمله». یعنی این‌طور نیست که قرآن در همه موارد مصدق کتاب مقدس عبری باشد. قرآن همین کتاب فعلی را تصدیق می‌کند اما در پاره‌ای از موارد و نه همه موارد.
نظرگاه شما نسبت به تورات و انجیل می‌تواند چه پیامدهای اجتماعی و سیاسی را در بر داشته باشد؟
روشن است نتیجه این کار کمک به همگرایی ادیان و تلاش برای دفاع از باورهای مشترک است. در روزگاری که اساس دین زیر سؤال می‌رود و جبهه بی‌دینی به اصول ایمانی ادیان‌الهی حمله می‌کند، همدلی میان ادیان می‌تواند جبهه دینداران را تقویت کند. هرچند ما سابقه تاریخی بدی از یهودیان صدر اسلام سراغ داریم و الان هم صهیونیست‌ها مسلمانان فلسطین را به شهادت می‌رسانند، اما از طرف دیگر، اگر جامعه فعلی یهودی به همین کتاب مقدس فعلی خودشان دعوت شوند و طبق آن رفتار کنند بسیاری از این نابسامانی‌ها و جنایات در سرزمین اشغالی دیگر اتفاق نخواهد افتاد. یوشع در تورات می‌فرماید خلاصه کل شریعت موسی در این است که «دیگران را چون خویشتن دوست بدارید».
چنانچه سخنی در این زمینه نپرسیده و نگفته مانده، بفرمایید.
این سخن، حرف جدیدی نیست که من زده باشم و مختص من باشد. من صرفاً باور شایعی را که در میان مردم بود با صریح آیات قرآن کریم، مواجهه داده و راستی‌آزمایی کردم و آن را مطابق با قرآن‌کریم سنجیده‌ام. البته در این باب، پذیرای نقد متفکران خواهم بود و استفاده خواهم کرد.
روزنامه ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید