1404/2/22 ۱۱:۲۶
کتاب «ملت در غربت» دریچه‌ای جدید به یکی از جنبه‌های کمتر شناخته‌شده تاریخ ایران باز می‌کند. این کتاب به بررسی نقش پارسیان در حمایت از پژوهش‌های باستان‌شناسی، زبان‌شناسی و مذهبی می‌پردازد که هدف آن احیای میراث زرتشتی و زبان فارسی بود.
آناهید خزیر: کتاب «ملت در غربت» نوشته افشین مرعشی با ترجمه محمد آقاجری از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب در دسترس علاقه‌مندان این حوزه قرار گرفته شده است.
افشین مرعشی، استاد تاریخ در دانشگاه اوکلاهاما و متخصص تاریخ معاصر ایران در «ملت در غربت» به بررسی نقش برجسته جامعه پارسیان هند در شکل‌دهی هویت فرهنگی و ملی‌گرایی ایران مدرن می‌پردازد. این کتاب، تعامل فراملی بین پارسیان زرتشتی که در هند زندگی می‌کردند و ایران در دوره گذار به مدرنیته، به ویژه در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم را تحلیل می‌کند. مرعشی نشان می‌دهد که چگونه این جامعه دیاسپوریک با تأمین مالی و حمایت از پروژه‌های فرهنگی، تاریخی و ملی، نقش مهمی در احیای میراث ایران پیش از اسلام و تقویت ملی‌گرایی ایرانی ایفا کرد.
این کتاب با ردیابی تاریخ پارسیان، نوادگان زرتشتیانی که پس از فتح اسلامی ایران به هند مهاجرت کردند، آغاز می‌شود. مرعشی توضیح می‌دهد که چگونه این جامعه در هند بریتانیایی به عنوان یک اقلیت موفق و با نفوذ رشد کرد، در حالی که ارتباط معنوی و فرهنگی خود را با ایران حفظ می‌کرد.
نقش پارسیان در حمایت از پژوهش‌های باستان‌شناسی
کتاب به بررسی نقش پارسیان در حمایت از پژوهش‌های باستان‌شناسی، زبان‌شناسی و مذهبی می‌پردازد که هدف آن احیای میراث زرتشتی و زبان فارسی بود. مرعشی همچنین تأثیر آنها بر پروژه‌های ملت‌سازی ایران، به ویژه در دوران حکومت پهلوی، را تحلیل می‌کند. کتاب به بررسی نقش پارسیان به‌عنوان یک جامعه دیاسپوریک تأثیرگذار می‌پردازد که توانسته‌اند از طریق هویت فراملی خود، بر فرهنگ و سیاست سرزمین مادری تأثیر بگذارند.
مرعشی این جامعه را مدلی برای مطالعه تأثیرات دیاسپوراها بر ملت‌ها معرفی می‌کند. پارسی‌ها با بازگشت به ریشه‌ها، از طریق تأمین مالی و احیای میراث زرتشتی و ایران پیش از اسلام، در شکل‌گیری ملی‌گرایی مدرن ایرانی نقش اساسی ایفا کردند. اثر همچنین چالش‌های تلفیق مدرنیته با ارزش‌های سنتی را در دوران تحول ایران به دولت-ملت مدرن بررسی می‌کند. علاوه بر این، موقعیت پارسیان در هند تحت استعمار بریتانیا تحلیل می‌شود، جایی که آنان به‌عنوان واسطه‌های فرهنگی میان هند و ایران نقش‌آفرینی کردند و تأثیرات جهانی خود را تقویت کردند.
«ملت در غربت» دریچه‌ای جدید به یکی از جنبه‌های کمتر شناخته‌شده تاریخ ایران باز می‌کند و نقش جوامع دیاسپوریک در شکل‌دهی به ملت‌های مدرن را برجسته می‌کند. این کتاب با استفاده از منابع غنی آرشیوی و تحلیل دقیق، نشان می‌دهد که چگونه پارسی‌ها به احیای میراث ایران کمک کردند و در عین حال هویت دوگانه خود را حفظ کردند. این اثر برای محققان تاریخ ایران، مطالعات دیاسپورا، و علاقه‌مندان به رابطه بین ملی‌گرایی، هویت و فراملی‌گرایی، منبعی بی‌نظیر است. مرعشی با ارائه روایتی دقیق و نوآورانه، دیدگاهی تازه از تعاملات تاریخی و فرهنگی در سطح جهانی ارائه می‌دهد که همچنان الهام‌بخش بررسی‌های بیشتر خواهد بود.
انتشار کتاب‌های فارسی زبان در بمبئی با موضوع آیین زرتشتی
در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ جامعه زرتشتیان بمبئی نقش فعال و فزاینده ای در حیات فرهنگی سیاسی و اقتصادی ایران ایفا کرد. پارسیان هند پس از سده‌ها روابط پراکنده و محدود با جوامع زرتشتی ایران به از سرگیری رابطه با هم کیشان ایرانی خود و سرزمینی که خاستگاه هجرتشان از زمان تسخیرش به دست اعراب بود پرداختند.
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های افزایش این مراودات، برنامه آنها برای انتشار کتاب‌های فارسی زبان در بمبئی با موضوع آیین زرتشتی و صدورشان به ایران بود. این روابط در قرن نوزدهم شکل گرفته بود اما در دهه‌های ۳۰ - ۱۹۲۰ تأثیر جامعه پارسیان هند بر ایران و حمایتشان از برنامه ملت سازی دولت نوپای پهلوی به حد بی سابقه‌ای رسید و رؤیای بازگشت آنها به سرزمین مادری انگیزه بخش بسیاری از مبادله‌های فکری و فرهنگی پارسی ایرانی شد.
کتاب «ملت در غربت» پس از یادداشتی درباره آوانویسی و تاریخ‌ها و مقدمه با نام زیستمان اقیانوسی می‌پردازد. سپس در پنج فصل سفر به بمبئی و بازگشت، حامی و میهن‌پرست، تصوری از حافظ، ابراهیم پورداود و مصاحبان وی و شمشیر آزادی آمده است. سخن پایانی، یادداشت‌ها، نمایه و کتابنامه پایان‌بخش کتاب را دربردارد.
ارتباط مردم و فرهنگ‌ها و جوامع جهان اقیانوس هند
هنگامی که کشتی بخار ابراهیم پورداود در مهرماه ۱۳۰۴ از دروازه هند گذشت و وارد بندر مستعمراتی بمبئی شد در نخستین دیدار از آن شهر پرهیاهو و جهانی امپراتوری فقط به این می‌اندیشید که با چه سهولتی آن سفر چهار روزه از ایران را انجام داده است. پورداود سی و نه ساله (۱۳۴۷-۱۲۶۴) همراه همسر و دختر خود از بندر بصره در خلیج فارس سوار بر کشتی اقیانوس پیمایی سفر کرده بود که متعلق به شرکت کشتیرانی بخار هند انگلیس و در حال کار برای این شرکت بود.
این شرکت در میان مردم به «بی ای» معروف بود، شرکتی خصوصی که در سال ۱۸۶۲ تأسیس شده بود تا نقل و انتقال مسافر، بسته‌های پستی و کالا میان شبکه‌ای از بارکده‌های تجاری را آسان کند که در جای جای قلمرو سیاسی و اقتصادی امپراتوری انگلیس در باختر اقیانوس هند قرار داشتند. اما در زمان سفر پورداود به هند در ۱۳۰۴ سادگی نسبی سفر دریایی با کشتی بخار نه تنها پیوندهای اقتصادی و همه به اصطلاح «مزایای تجارت آزاد را تقویت کرده بود بلکه مایه تسریع و سادگی تماس و ارتباط مردم و فرهنگ‌ها و جوامع جهان اقیانوس هند شده بود.
سنت خاورشناسی آلمان در آغاز سده بیستم
سفر ۱۳۰۴ پورداود به هند در زمره مبادلات فرهنگی بود که کرانه‌های این زیستمان اقیانوسی را به هم ربط می‌داد سفر وی به هند و اقامت موقتی که به دو سال اندیشه‌ورزی در بمبئی و شهرهای پیرامون در ایالت‌های ماهاراشاترا و گجرات هند انجامید چیزی بود که رهبران مدنی مرتبط با دو جامعه مهم زرتشتی جنوب هند مبدع و پشتیبان آن بودند. جامعه کهن پارسی زرتشتی در هند پس از تصرف ایران به دست عرب‌های مسلمان در سده هفتم میلادی از آن کشور مهاجرت کرده و در شبه قاره هند مستقر شده بودند و ایرانیان زرتشتی که در همان اواخر از راه رسیده و به ایرانی‌ها معروف بودند و در سده‌های هجدهم و نوزدهم به صورت پرشماری در باختر هند مستقر شده بودند و همان‌ها از نبوغ پورداود به عنوان دانشوری نوشکفته در زمینه دین زرتشتی آگاه شده بودند.
سازمان‌های مدنی مستقر در بمبئی نمایندگان این دو جامعه زرتشتی بودند، یعنی انجمن زرتشتیان ایرانی (تأسیس در ۱۹۱۸ و ایران لیگ سازمانی که ارتباط بسیار نزدیکی با آن داشت تأسیس در (۱۹۲۲) و هر دو به خوبی از مزایای دعوت پورداود به هند جهت تشویق وی به همکاری فکری با جامعه محلی موبدان اصلاح‌گرای زرتشتی و دانشوران و اندیشمندان غیر روحانی را تصدیق می‌کردند. پورداود که در خانواده‌ای مرفه و شیعه اهل گیلان در شمال ایران به دنیا آمده بود در آغاز زندگی در زمینه شعر و فراگیری زبان‌ها نبوغی زودهنگام از خود نشان داده بود. امکانات خانواده او را قادر ساخت تحصیلاتش را ابتدا در تهران و سپس در بیروت ادامه دهد؛ و بعد به پاریس و برلین سفر کند و در آنجا نزد برخی از برجسته‌ترین دانشمندان و ایران‌پژوهان سنت خاورشناسی آلمان در آغاز سده بیستم تحصیل کند که شامل یوزف مارکوارت (۱۹۳۰-۱۸۶۴) فریتس ولف ۲ (۱۹۴۴ - ۱۸۸۰) و هانس هاینریش شر (۱۹۵۷-۱۸۹۶) می‌شدند.
ترویج بازبینی گسترده‌تر میراث کهن ایران
پورداود در مقام دانشور، شاعر و مترجم نوظهور و کنشگر فعال و مشتاق احیای فرهنگ و میراث زرتشتی و پیشا اسلامی ایران به سرعت در جمع اندیشمندان ایران و اروپا و نیز در میان زرتشتیان هندی آوازه‌ای یافت. این شهرت مبتنی بر تمایزی بود که او در مقام نخستین ایرانی معاصر و متبحر در زبان‌های باستانی» و «میانه» ی ایران، یعنی اوستایی و پهلوی به دست آورده بود. دانش پورداود درباره این زبان‌ها همراه با نبوغ بی چون و چرای او به عنوان شاعری پارسی زبان و تسلطش بر عربی و نیز زبان‌های علمی و اصلی اروپایی یعنی آلمانی، فرانسوی و انگلیسی سبب شد رهبران مذهبی زرتشتیان بمبئی مسلم بدانند که او صلاحیتی بی همتا برای ترجمه مجموعه متن‌های دینی زرتشتی به زبان فارسی نوین» دارد.
ترجمه این متن‌ها، که مهم‌ترین آنها گات‌ها، یشت‌ها و یسنا بودند به زبان مصطلح و رایج فارسی به هدفی مهم برای تشکیلات مدنی زرتشتیان هند و نیز جامعه نوپای ملی‌گرا در داخل ایران تبدیل شده بود. هم زرتشتیان هند و هم ملی‌گرایان ایران دریافته بودند که دسترسی خوانندگان ایرانی آن زمان به این متن‌ها، برای ترویج بازبینی گسترده‌تر میراث کهن ایران چه اهمیت شایانی دارد.
کتاب «ملت در غربت» نوشته افشین مرعشی با ترجمه محمد آقاجری در ۴۵۶ صفحه، ۵۵۰ نسخه و قیمت ۴۹۸ هزار تومان از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب ارائه شده است.
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید