خلیج فارس در آیینه هنر و کتاب

1404/2/11 ۱۱:۱۷

خلیج فارس در طول سالیان نه تنها در آثار پژوهشی و تاریخی، بلکه در قالب‌های هنری و تصویری نیز جایگاهی ویژه داشته است. انتشار چنین کتاب‌هایی نه تنها به ثبت تاریخ و فرهنگ این منطقه کمک کرده، بلکه موجب افزایش آگاهی عمومی نسبت به ارزش‌های زیست‌محیطی و فرهنگی خلیج فارس شده است.

مریم محمدی: خلیج فارس، این پهنه آبی کهن، نه تنها نقشی حیاتی در تاریخ، فرهنگ و اقتصاد ایران دارد، بلکه الهام‌بخش هنرمندان، نویسندگان و پژوهشگران بسیاری بوده است. در دهه‌های اخیر، شماری از آثار هنری، پژوهشی و عکاسی منتشر شده‌اند که هر یک به شیوه‌ای متفاوت، به روایت داستان خلیج فارس پرداخته‌اند. در این گزارش، به مناسبت روز ملی خلیج فارس به معرفی برخی از این آثار شاخص می‌پردازیم.

کتاب‌های هنری و داستانی درباره خلیج فارس

یکی از آثار برجسته در این حوزه، کتاب «با ایران درودی در جاودانه خلیج فارس» است. این کتاب سومین جلد از مجموعه «موزه‌گردی با پیکاسو» نوشته محمدرضا مرزوقی محسوب می‌شود و در قالب داستانی تخیلی، کودکان و نوجوانان را با زندگی و آثار ایران درودی، نقاش برجسته ایرانی، آشنا می‌کند. در این کتاب، زیبایی‌های خلیج فارس از منظر هنر نقاشی به زبانی کودکانه و جذاب روایت شده است.

کتاب «هنرمندان خلیج فارس» به کوشش مؤسسه فرهنگی و هنری آسمان خلیج فارس و با ویراستاری یاسین قاسمی‌بجد نیز یکی از آثار مهم در معرفی آثار هنرمندانی است که زندگی و فرهنگ مردمان جنوب ایران را به تصویر کشیده‌اند. این کتاب شامل مجموعه‌ای از آثار نقاشان، طراحان و هنرمندان تجسمی است که در آثارشان جلوه‌هایی از بوم‌شناسی، فرهنگ بومی و هویت خلیج فارس را ثبت کرده‌اند.

در بخش کتاب‌های آموزشی و کودکانه نیز، کتاب «خلیج فارس» از مجموعه «کی؟ چی؟ کجا؟» (شماره ۷۵) نوشته حمید اباذری با تصویرگری فاطمه هراتی جایگاه ویژه‌ای دارد. این کتاب برای گروه سنی بالای ۹ سال تدوین شده و اطلاعات تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی خلیج فارس را به زبان ساده و همراه با تصویرگری‌های جذاب بیان می‌کند.

مجموعه «خلیج فارس خانه ماست» نیز شامل چندین عنوان کودکانه با مضامین میهن‌دوستی و هویت ملی است. از جمله این آثار می‌توان به «مثل توی قصه‌ها» (اشعاری درباره زیبایی‌های خلیج فارس)، «قلعه غول‌های نارنجی» (داستان مقاومت ایرانیان در برابر یورش پرتغالی‌ها)، «خاطره‌های فراموش‌نشدنی» (روایتی از زندگی شهید بیژن گُرد) و «ف مثل فارسی» (داستانی درباره زبان فارسی در خلیج فارس) اشاره کرد.

کتاب‌های پژوهشی درباره خلیج فارس

در حوزه پژوهش‌های تاریخی، کتاب «خلیج فارس از دیرباز تا کنون» اثر احمد اقتداری از مهم‌ترین منابع موجود است. این اثر جامع به بررسی تاریخچه خلیج فارس از دوران باستان تا امروز پرداخته و با استناد به منابع معتبر، نقش این منطقه را در تحولات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران تبیین کرده است. این کتاب در سطح ملی و بین‌المللی نیز مورد توجه قرار گرفته و برنده جایزه ویژه یونسکو شده است.

کتاب «خلیج فارس در نیمه نخست قرن بیستم» نوشته امیرهوشنگ انوری نیز با تکیه بر اسناد آرشیوی وزارت امور خارجه ایران و انگلستان، تحولات سیاسی و اجتماعی این منطقه را در دوران معاصر تحلیل می‌کند.

از دیگر آثار مهم می‌توان به کتاب «خلیج فارس» اثر دریادار غلامعلی بایندر اشاره کرد. این اثر یکی از نخستین پژوهش‌های جامع درباره اهمیت راهبردی و فرهنگی خلیج فارس به شمار می‌آید و در دهه‌های گذشته منبعی معتبر برای پژوهشگران بوده است.

کتاب‌های عکاسی و تصویری درباره خلیج فارس

در کنار کتاب‌های پژوهشی و داستانی، آثار عکاسی و هنری نیز سهم مهمی در معرفی خلیج فارس داشته‌اند. یکی از نمونه‌های شاخص در این حوزه، کتاب «اهل خور؛ قاب‌هایی از زندگی بر دریای پارس» اثر مجید مظفری است. این کتاب که در سال ۱۴۰۳ توسط انتشارات هلیله منتشر شده، مجموعه‌ای از عکس‌های مستند از زندگی، فرهنگ و مشاغل مردم جنوب ایران ارائه می‌دهد و با نگاهی انسانی و هنری به حیات ساحلی می‌پردازد.

کتاب «خلیج فارس: صحنه جنگ‌های بی‌پایان، عراق ۱۳۶۹» اثر کاوه کاظمی نیز نگاهی متفاوت به این منطقه دارد. این عکاس سرشناس ایرانی، وقایع پس از جنگ خلیج فارس و تأثیرات آن بر منطقه را از منظر فتوژورنالیستی ثبت کرده و کتابی مستند و تأثیرگذار منتشر کرده است. این اثر در سال ۱۳۹۹ توسط نشر نظر به بازار آمد.

در زمینه حیات‌وحش و طبیعت خلیج فارس نیز، کتاب «خلیج فارس به روایت رامین اردستانی» اهمیت زیادی دارد. این کتاب نفیس در سال ۱۳۹۵ با همکاری کمیسیون ملی یونسکو منتشر شد و شامل ۱۷۵ عکس از حیات دریایی، مردمان بومی و مناظر طبیعی جزایر خلیج فارس است. این کتاب به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر شده و نقش مهمی در معرفی تنوع زیستی این منطقه دارد.

بررسی این آثار نشان می‌دهد که خلیج فارس در طول سالیان نه تنها در آثار پژوهشی و تاریخی، بلکه در قالب‌های هنری و تصویری نیز جایگاهی ویژه داشته است. انتشار چنین کتاب‌هایی نه تنها به ثبت تاریخ و فرهنگ این منطقه کمک کرده، بلکه موجب افزایش آگاهی عمومی نسبت به ارزش‌های زیست‌محیطی و فرهنگی خلیج فارس شده است. امید می‌رود این روند در آینده نیز با قوت بیشتری ادامه یابد.

منبع: ایبنا