زبان، گویش و لهجه‌ها به مثابه کدهای ژنتیکی از میراث گذشته‌ هستند

1402/12/7 ۱۴:۴۷

ده‌پهلوان زبان، گویش و لهجه‌ها را به مثابه کدهای ژنتیکی از میراث گذشته خواند و تصریح‌ کرد: در ایران فرهنگی همواره زبان فارسی زمینه‌ای برای ایجاد وحدت ملی بوده است و شاید پیچیدگی تنوع قومی و زبانی این انسجام ملی را در اعصار گذشته قوت خشیده و باید در کنار حفظ زبان فارسی در حفظ زبان‌ها و گویش‌های محلی بکوشیم.

حفظ زبان فارسی در کنار حفظ زبان‌ها و گویش‌های محلی

به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مصطفی ده‌پهلوان که در پنجمین همایش ملی «میراث‌زبانی » سخن می‌گفت، با اشاره به حضورش در جلسه‌ سازمان نقشه‌برداری که به منظور قوی‌تر عمل کردن در حوزه اطلس‌های میراث‌فرهنگی یا بانک‌های اطلاعاتی برگزار شد، گفت: میراث در خطری داریم که وجوه مختلفی دارد و یکی از آنها میراث زبانی است؛ زبان‌ها و لهجه‌های در خطر که حتما همگان در این جمع این خطر و تهدید را حس و تجربه کرده‌اید مخصوصا با آمدن این چرخه تند انقلاب صنعتی، تکنولوژی و عصر آی‌تی و بحث جهانی شدن که موجب شده بسیاری از لهجه‌ها را تا به امروز از دست بدهیم.

پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در ادامه با نگاهی باستان‌شناسانه به تحلیل این موضوع پرداخت و تصریح‌کرد: زبان، گویش و لهجه‌ها به مثابه کدهای ژنتیکی از میراث گذشته هستند. ما وقتی به یک شهر یا روستایی مراجعه می‌کنیم که نام خاصی دارد، پیش خود می‌گوییم این نام حتما یک ریشه، قصه و روایتی دارد که در طول تاریخ بارها تحریف شده و به ما رسیده است. زمانی که استادی از فهلویات سخن می‌گفت فهمیدم لهجه‌هایی که ما از پیش از اسلام تا به امروز داریم تا چه اندازه می‌تواند سرنخ‌های بزرگی از میراث فراموش شده را برای ما احیا کند.

او با تأکید بر این نکته که در کنار موضوعات و برنامه‌های پژوهشی که باید خیلی تخصصی در این حوزه انجام شوند، باید فکری هم به حال این اسناد زبانی و آواهایی که از گذشته به جای مانده کرد و به درستی آنها را حفظ کنیم، افزود: دوستان و همکاران ما در این حوزه خیلی زحمت کشیده‌اند و میراث‌ناملموسی که در این حوزه وجود دارد خیلی ارزشمند است ولی متأسفانه به سرعت برق در حال از دست دادن آنها هستیم.

ده‌پهلوان گفت: در یک پروژه میدانی در حوزه کاریز و قنات فعالیت می‌کردم که متوجه شدم تنها مردان کهنسال بالای ۶۰ سال منطقه در این حوزه اطلاعات دارند و زمانی که به زبان محلی با آنها صحبت می‌شد اطلاعات کاملی را شامل اشعار، ضرب‌المثل، مراسم، آیین‌ها و ... در خصوص محل بازگو می‌کردند. اینها اسناد شفاهی ما هستند و پرسش اینجاست که ما تا چه اندازه توانسته‌ایم اینها را حفظ و مستندنگاری کنیم. باید فکری جدی در این حوزه کنیم و این میراث در خطر را که بخشی از آن همان داشته‌های ذهنی و شفاهی پدران و گذشتگان ما را در بر دارند، بتوانیم تا حد امکان مستندنگاری و ثبت کنیم که قسمتی از آن نیز همان زبان‌های در معرض در خطر هستند.

او در بخشی دیگر از سخنانش به پروژه‌های نجات‌بخشی طرح‌های عمرانی که در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انجام می‌شود اشاره کرد و گفت: تا چه اندازه در اجرای این قبیل پروژه‌ها نظیر سدسازی که باستان‌شناسان در آن‌ها برای بررسی، شناسایی و کاوش محوطه‌های در معرض تهدید ‌بسیج می‌شوند تا در حد امکان اطلاعات لازم را از دل اینها بیرون بکشند به موضوعات مردم‌شناسی و زبان‌شناسی می‌اندیشیم. به عنوان مثال در پروژه سد خرسان سه که در محدوده آن نزدیک به ۲۰ روستا قرار است جابه‌جا شوند و ۱۲هزار روستایی احتمالا به شهرها مهاجرت کنند و این یعنی یک خطر جدی، تا چه اندازه توانسته‌ایم مدارک و اسناد زبانی این چنین روستا ها را ثبت کنیم آیا پژوهشگران زبان‌شناس و مردم‌شناس ما در این پروژه‌ها حضور داشته‌اند.

رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، اظهارکرد: در این روزها باید قدری جدی‌تر به موضوع میراث‌فرهنگی‌مان بیاندیشیم که حالا ما برنامه‌های مفصلی در این حوزه داریم. گذشتگان هم فعالیت‌های جدی داشته‌اند و امیدواریم بتوانیم با حضور کارشناسان و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه، همکاران دانشگاه و پژوهشگران داوطلب فعالیت‌های موثری انجام دهیم.

ده‌پهلوان افزود: اما آنچه ما امروز در حوزه موضوعات زبانی دچار آن هستیم پان‌هایی است که هر از چند گاهی می‌شنویم که در جامعه وجود دارد. در ایران فرهنگی همواره زبان فارسی زمینه‌ای برای ایجاد وحدت ملی بوده است و شاید پیچیدگی تنوع قومی و زبانی این انسجام ملی را در اعصار گذشته قوت بخشیده، باید قدری مراقبت کنیم که زبان‌های محلی و لهجه‌ها و گویش‌های محلی را از دست ندهیم و در کنار حفظ زبان فارسی در حفظ زبان‌ها و گویش‌های محلی بکوشیم.

منبع: میراث آریا