شعر در خدمت تبیین

1402/8/20 ۰۹:۲۲

نهمین نشست از مجموعه درس‌گفتارهایی درباره‌‌ی جامی با سخنرانی دکتر قدرت‌الله طاهری در روز چهارشنبه ۲۴ آبان ساعت ۱۶ با عنوان «شعر در خدمت تبیین؛ استفاده‌ی جامی از ظرفیت‌‌های تبیین‌‌کنندگی شعر در شرح اصطلاحات عرفانی در لوایح» در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار می‌شود.

شرح متون عرفانی سابقه‌ای غنی در فرهنگ ایرانی و اسلامی دارد. جامی، از آن دسته شاعر ـ شارحانی است که در مقام آفرینش ادبی، اشعار پرمایه‌‌ای سروده و همزمان، در کسوت و جایگاه شارحانی قرار گرفته است که به تبیین نظریه‌‌ها، آراء و اصطلاحات بزرگ‌ترین عارفان مسلمان از جمله ابن‌عربی پرداخته است. نقش دوگانه‌ی همزمانی که جامی داشته، او را در سرایش اشعار عارفانه، به بهره‌‌گیری عالی از عرفان نظری واداشته است. او در مقام شرح آراء، عقاید و اصطلاحات و تعابیر عرفانی به دلیل ذوق وافر هنری و شعری و تمرین و ممارستی که در این فن شریف داشته، از ظرفیت‌های بالقوه‌ی تبیین‌کنندگی و اقناع‌بخشی شعر آگاه بوده و در شروح خود از این ظرفیت‌‌ها در گشودن گره‌‌های غامض مباحث و تعابیر عارفانه استفاده کرده است. او در رساله‌ی«لوایح» قالب رباعی را به خدمت نثر درآورده و پس از شرحی منثور که درباب هر تعبیر و اصطلاحی آورده، از یک تا چند رباعی سروده است که این رباعیات در قیاس با شرح منثوری که پیشتر آمده، دلالت‌گر، تبیین‌کننده‌‌تر و اقناع‌پذیرتر هستند. همچنین در رساله‌ی «شرح رباعیات» بنا به سنت مألوف و معروف، از زبان نثر برای تبیین شعر بهره برده است. در این رساله، جامی با استفاده از نظریه‌های عارفان پیش از خود، نظریه وحدت وجود را در قالب رباعی ریخته و چندین رباعی غامض در این باب سروده و خود به دشواری آن پی برده و پیش از آن‌که دیگری بر سروده او شرحی نویسد، خود بدان کار اقدام کرده است.

در این درس‌گفتار هنر جامی در استفاده از ظرفیت‌های شعر برای تبیین پیچیدگی‌‌های مفهومی اصطلاحات و تعابیر عرفانی به بحث گذاشته می‌شود.

نظر دهید