فرید العطاس:دعوای امروز دعوای بین شیعه و سنی نیست

1393/10/17 ۱۱:۰۵

عصر روز دوشنبه ۱۵ دی ماه انجمن جامعه شناسی ایران و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، نشست «سلفی گری و فرقه گرایی در جهان اسلام» را با حضور فرید العطاس در سالن کنفرانس انجمن جامعه شناسی برگزار کردند.

عصر روز دوشنبه ۱۵ دی ماه انجمن جامعه شناسی ایران و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، نشست «سلفی گری و فرقه گرایی در جهان اسلام» را با حضور فرید العطاس در سالن کنفرانس انجمن جامعه شناسی برگزار کردند.

در این نشست، فرید العطاس درباره موضوع سلفی گری، افراطی گری در اسلام و اهمیت گفتگوهای شیعی با سنی به ایراد سخن پرداخت. وی در ابتدای سخنان خود گفت: در جامعه شناسی معنای دقیقی از افراطی گرایی نداریم ولی به عنوان یک مسلمان به گونه ای آن را می شناسیم. کسانی هستند که به افراطی گرایی، بنیادگرایی و یا اسلام گرایی سیاسی می گویند.

العطاس درباره افراطی گرایی در جهان اسلام گفت: به طور کلی وقتی به قرآن نگاه می کنیم می بینیم که قرآن می گوید کسی مسلمان است که در وسط یا میانه باشد و اعتدال را رعایت کند و بالانس بین افراط و تفریط را رعایت کند. کسی که به سوی افراطی گرایی رفته است نتوانسته است بین افراط و تفریط را پیدا کند. وی در مثالی از ظاهر و باطن در نماز گفت که نماز، سجده و رکوع و سجود نیست اینها ظاهر نماز هستند شما باید به باطن نماز توجه کنید و اگر کاری به باطن نماز نداشته باشید از اصل فلسفه نماز دور افتاده اید.

وی در ادامه، درباره وهابیت و نسبت آن با سنت و مدرنیته گفت: آیا وهابیت به سنت نزدیکتر است یا مدرنیته؟ وهابیت به مدرنیته نزدیکتر است و به مدرنیته خطرناک هم نزدیکتر است. اگر به وهابیت نگاه کنیم می بینیم که تمامی آثار معماری سنتی اسلامی را از بین برده اند. اینکه چرا آثار سنتی را نابود می کنند به این دلیل است که عقیده شان این است که باید قبور و آثار گذشتگان را نابود کرد چون آنها آثاری شرک آلود هستند. این خواسته الهی و فکری آنهاست. در حالی‌که این کار آنان زمینه را در مکه برای ظهور کاپیتالیسم فراهم می کند. زیرا در آنجا توالت فرنگی و هتل و فروشگاه های مدرن می سازند ولی آن را نشانه شرک نمی شناسند.

استاد دانشگاه سنگاپور تصریح کرد: دو رویکرد در جامعه شناسی داریم؛ یکی اینکه همه ما می توانیم کنار یکدیگر به طور مسالمت آمیز زندگی کنیم و همه ما انسان هستیم. رویکرد دیگر این است که دیگران را از خود طرد کنیم. شیعه و سنی با تمام اختلافاتی که در طول تاریخ با یکدیگر داشتند همه به صورت مسالمت آمیز و صلح آمیز در کنار یکدیگر زندگی کرده اند. شاید گهگاهی هم نزاعی داشتند اما همواره با صلح در کنار یکدیگر زندگی کرده اند. به عنوان مثال اگر کسی بیاید و ادعای پیامبری بکند در اسلام ایجاد تضاد کرده است و شیعه و سنی با هم همصدا شده و با آن به مبارزه می پردازند. مانند احمد قادیانی که در هند ادعای پیامبری کرد و فرقه ای بنام احمدیه به وجود آورد و وهابیت که ادعای دین جدیدی می کند و از دایره اسلام خارج می شود. به نظر می رسد که این حالت مسالمت آمیز میان اهل تشیع و تسنن دارد بر هم میخورد.

فرید العطاس بیان کرد: سلفی ها با بیان این موضوع که شیعیان خارج از وادی اسلام هستند، دارند تنش ایجاد می کنند و نه تنها سنی ها را در مقابل شیعیان قرار می دهند بلکه تمامی جهان اسلام را در مقابل شیعیان قرار می دهند.

وی یادآورشد: سلفی ها می گویند که یک یهودی مکتب شیعه را خلق کرده است. بنابراین شیعه شاخه ای از یهودیت است ولی علمای اهل تسنن این مطلب را جدی نگرفتند. این وهابیون هستند که آن را بزرگ جلوه دادند.

العطاس در ادامه به مسئله اهل تسنن و شیعیان پرداخت و گفت وهابیون زیارت کربلا توسط شیعیان و دشنام به صحابه و مهر نماز شیعیان که موجب اختلاف شیعه و سنی است را از اصول لاینفک شیعیان می دانند در صورتی که بعضی از شیعیان به صحابه دشنام می دهند ولی وهابیون آن را پیراهن عثمان کرده اند.

وی افزود: در مالزی و اندونزی هم به گونه ای گروه های سلفی گرا، موج ضد تشیع را تشدید می کنند تا جایی که بین سیاسیون هم رخنه کرده است و اقدام به حمله فیزیکی به شیعیان و مکانهای آنها و دستگیری آنها می کنند.

العطاس افزود: اختلافات در کل جهان اسلام روند مسالمت آمیزش را در عراق و افغانستان و پاکستان از دست داده است. درباره اینکه چرا این اتفاق در حال روی دادن است و چرا جهان اسلام به اینجا رسیده است باید گفت داستانش طولانی است. انقلاب ایران باعث ظهور تشیع انقلابی و گفتمانی انقلاب نظیر دکتر شریعتی و تعبیر ایشان از مذهب را به دنبال داشت. ظهور موج نسل دوم شیعیان در جهان اسلام باعث شد که وهابیون احساس خطر بکنند و این موج باعث بروز سیاست ضد شیعی شده است.

وی افزود: تا به حال به غیر از مقطعی در طول تاریخ که فاطمیان در مصر بودند هیچ دولت شیعی نداشته ایم که ایجاد خطر در اهل سنت بکند. ایرانی ها هیچ خطری برای اهل سنت ایجاد نمی کنند ولی به‌دنبال ترویج شیعه در جهان اسلام هستند و شیعه کردن و جعفری کردن اهل سنت را دنبال می کنند.

العطاس درباره نقش گفتگوی بین شیعه و سنی گفت: به دلیل جهل عوام در بین شیعیان و سنیان افسانه ای وجود دارد که شیعه و سنی از ابتدا با یکدیگر درگیر بوده اند در صورتی که من به عنوان یک محقق تاریخ تا آنجا که می دانم شیعه و سنی با یکدیگر به صورت مسالمت آمیز اقدام به داد و ستد و تجارت و ازدواج با یکدیگر کرده اند و هرگونه اختلافی را علمای آنها نشانه افراطی گرایی دانسته اند.

وی یادآورشد: در نگاه اهل سنت حرفهای زیادی راجع به خلفای راشدین زده می شود و باور دارند که ابوبکر و عمر و عثمان و علی(ع) خلفای راشدین هستند در حالیکه وقتی نگاه می کنیم خیلی از علمای اهل تسنن، عثمان را جزو خلفای راشدین نمی دانستند و گروه دیگری وجود داشته اند که نه تنها ابوبکر و عمر و عثمان، بلکه علی(ع) را شایسته خلافت می دانستند. امام شافعی گفته بود که خودم بعضی مواقع فکر می کنم که شیعه هستم ولی به صورت اینکه مانند شیعیان با مهر نماز بخواند نبوده است.

وی تصریح کرد: یکی دیگر از علمای اهل تسنن اعتقاد دارد که بعد از شهادت علی(ع) خلیفه دیگری که امام حسن(ع) باشد بوده است ولی معاویه به قدرت می رسد. در زمان خلافت عباسیون به دلیل علاقه ای که به امام علی(ع) داشتند نام امام علی(ع) را جزو خلفای راشدین آوردند.

العطاس بیان کرد: نتیجه می گیریم که بعضی وقت ها چیزهایی باعث جدا شدن مرزهای دوستی شیعه و سنی شده است اما راه هایی وجود دارد و باید سعی کنیم با بازیابی تاریخ به گونه ای این مرزها را حفظ کنیم و آن را به یکدیگر نزدیکتر کنیم.

وی در ادامه به سعید نورسی اندیشمند ترکیه ای که در سال ۱۹۶۰ فوت کرد اشاره کرد و او را با شهید مطهری مقایسه کرد و گفت: این مجاهد ترک که عاشق اهل بیت بوده گفته است: اگر انسان حب خدا داشته باشد و بخواهد به خدا برسد اگر اهل بیت را دوست داشته باشد عشقش به خدا نزدیکتر می شود. سعید نورسی با آنکه عالم اهل سنت بوده امام حسن و امام حسین(ع) را پیر و مرشد بسیاری از صوفیان بزرگ دنیای اسلام دانسته است. ما می توانیم از منظومه فکری نورسی استفاده کنیم برای اینکه گفتگو را بین علمای شیعه و سنی بیشتر کنیم

العطاس گفت: اسامی اهل بیت در قرآن نیامده ولی در حدیث کساء پیامبر از امام علی(ع) وامام حسن و امام حسین(ع) به عنوان اهل بیتش نام برده است. بعد از رحلت پیامبر، خود پیامبر پیش بینی کرده بود که بین امام علی(ع) و عایشه و معاویه اختلاف به وجود می آید و با گفتن حدیث کساء می گوید که علی(ع) در راه راست است. علمای ما در این عصر از این حدیث استفاده می کنند.

وی به حدیث دیگری در مورد شهادت امام حسن(ع) و امام حسین(ع) اشاره کرد و گفت پیامبر در دوران کودکی امام حسن و امام حسین لب امام حسن(ع) و گردن امام حسین(ع) را می بوسد که اشاره به مسموم شدن امام حسن و سربریده شدن امام حسین(ع) دارد. این احادیث را علمای اهل تسنن هم قبول دارند.

استاد دانشگاه سنگاپور گفت: دعوای امروز،دعوای بین شیعه و سنی نیست بلکه دعوای سلفی گری با شیعه است. مثلاً خبرگزاریهای دنیا وقتی می خواهند گزارش دهند که داعش کیست می گویند آنها سنیانی هستند که بر علیه شیعیان مبارزه می کنند در حالی که آنها سنی اصیل نیستند سلفی هستند.

وی افزود: دولتمردان ما نمی توانند در مقابل تبلیغات سلفی ها مقاومت کنند و هیچ حکومتی در دنیای اسلام این دعوایی که گروه های سلفی برای شیعیان درست کرده اند را نمی خواهند حل کنند.

العطاس دلایل خلق و به قدرت رسیدن و ماندگاری وهابیت را داشتن حمایت های مالی از سوی عربستان که از فروش نفت حاصل می شود و حمایت های امریکا و انگلیس از آنها دانست و گفت: ولی گروه هایی مثل خوارج و گروه های افراطی گرایی در یمن و عمان و منطقه وجود داشتند که به دلیل نداشتن پشتوانه و حامی مالی نتوانستند به قدرت برسند وگرنه آنها نیز به نوعی قدرت نمایی می کردند.

وی با اشاره به همایشی که در مورد کربلا برگزار شده بود گفت: من در آن همایش به مسئله کربلا و اهل بیت از نگاه سعید نورسی صحبت کردم ولی کسانی که از جهان عرب آمده بودند و به عقیده من سلفی بودند گفتند که چرا شما این حرفها را می زنید و تبلیغ شیعه را می کنید و مسئله عاشورا را اینقدر احساسی می کنید کسانی که از بیرون به عاشورا نگاه می کنند برایشان مشکل است که عزاداری شیعیان را درک کنند. وی در پایان سخنان خود بازیابی تاریخی برای گفتمان مشترک را ضروری دانست.

خبرگزاری مهر