1393/10/13 ۱۱:۵۲
یازدهمین پیش‌نشست همایش حکیم طهران با عنوان «مواجهه آقا علی مدرس (حکیم موسس) با جریان فلسفی غرب» امروز دهم دی‌ماه با حضور کریم مجتهدی، آیت‌الله غلامرضا فیاضی و آیت‌الله عابدی شاهرودی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
آقا علی مدرس، از نگاه گوبینو تا پاسخ بدیع‌الملک میرزا
دکتر کریم مجتهدی در بخشی از این مراسم با اشاره به گزارش‌های گوبینو کنسول فرانسه در قرن نوزدهم درباره سفرش به ایران گفت: گوبینو در کتاب‌هایش مطالب زیادی درباره ایران آورده و ما نیز خوب است بدانیم دیگران درباره ما چه نظراتی داشته‌اند و نظرات آنها را بشنویم.
وی با بیان این که گوبینو نخستین کسی نیست که درباره فیلسوفان ایرانی سخن گفته است، افزود: قبل از او در قرن هفدهم، شاردن در کتابش فصلی را به فلسفه حکمای ایرانی اختصاص داده و طلبه‌ها را فیلسوف نامیده است. به گفته شاردن آن چه مفهوم غربی فیلسوف به معنای جوینده دانش و محب حکمت است، همان طلبه‌های ایرانی هستند و در واقع طلبگی را نوعی فلسفه‌آموزی و پژوهش دانسته است.
وی ادامه داد: گوبینو در قرن 19 دو بار به ایران آمد. نخستین بار در سال 1854 وارد ایران شد و به گفته خودش در کتاب «سه سال در ایران» می‌گوید: «وقتی که برای نخستین بار وارد بوشهر شدم از سفرم پشیمان شدم که این چه کشور لم یزرعی است، اما پس از سه سال وقتی می‌خواستم از ایران بروم، گریه کردم ...» او می‌گوید آن چیزی که در ایران دیدن دارد و چشم‌نواز است روح، حکمت سنتی، عرفان، ادبیات، هنر، اعتقادات و ... ایرانیان است.
وی افزود: در نظر داشته باشید که سال 1854 درست زمانی است که مساله شرق و شبه‌جزیره کریمه مطرح است و فرانسوی‌ها و عثمانی علیه روس‌ها در جنگ هستند و در واقع یک جنگ بین‌المللی در جریان است. از ملل شرق هم فقط عثمانی‌ها درگیر این جنگ هستند و به نظر می‌رسد که فرانسه تشخیص داد که یک فرد مطلع و فرهیخته را به ایران بفرستد. بنابراین به عقیده من گوبینو با یک ماموریت سیاسی به ایران آمد.
این چهره ماندگار فلسفه با بیان این که گوبینو با این حال شخصیت عجیبی دارد و برخی داوری‌هایش قابل تایید نیست، گفت: او درباره ایران چندین کتاب دارد. قبل از این که به ایران بیاید کتابی با عنوان «درباره عدم تساوی نژادهای انسان» می‌نویسد که در غرب غوغایی برپا کرد و تعارضاتی را در میان غربی‌ها به وجود آورد. اما این که آیا در این کتاب مشخص است که گوبینو به برتری نژادی قایل است یا خیر، صریحاً دیده نمی‌شود. با وجود این تاثیر نژاد انسان در فرهنگ را در کتاب او می‌توان دید.
مجتهدی یادآور شد: گوبینو در این کتاب مطرح می‌کند که ایران دارای یکی از اصیل‌ترین اقوام تاریخ است. به عقیده او مساله عدم تساوی اقوام و نژادها محرک تاریخ است و تاریخ برای او محل تقابل و تعامل اقوام است. در واقع داد و ستدهایی بین اقوام وجود دارد و تاریخ با توجه به این داد و ستدها نسل به نسل دیگر و قومی با قوم دیگر ادامه می‌یابد.
این استاد فلسفه با بیان این که گوبینو به متفکران ایرانی علاقه‌مند است و افکار آنها را جست‌وجو می‌کند، گفت: همان طور که گفتم، گوبینو سه کتاب دارد؛ یکی «سه سال در ایران» است و دومی «فلسفه‌ها و ادیان در آسیای میانه» که به اعتقاد من مهم‌ترین اثر اوست. او در این کتاب روی افکار و زندگی حکیم آقاعلی مدرس زنوزی کار کرده است و اسامی حکما و فلاسفه از صفویه تا عصر جدید و از ملاصدرا تا حکیم زنوزی را گرد آورده است.
به گفته وی، گوبینو در این کتاب درباره زنوزی توضیحاتی را ارائه می‌دهد و می‌گوید که او در حال نگارش کتابی درباره تاریخ فلاسفه از ملاصدرا است. نسخه‌های دستنویس آقا علی زنوزی در کتابخانه استراسبورگ فرانسه موجود است.
مجتهدی تاکید کرد: زمانی که فهرست فلاسفه و حکمای ایرانی را که گوبینو جمع‌آوری کرده، نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که به چه میزان وفادار به سنت ایرانی است.
وی با اشاره به این که نباید اسیر گذشته شویم، گفت: آماده‌سازی برای آینده به کمک درک گذشته ممکن می‌شود چراکه ملتی که هویت خودش را جدی نمی‌گیرد آینده‌اش را به باد می‌دهد. بنابراین ما نباید اسیر تمدن غرب شویم اما نباید از پیشرفت هم ابایی داشته باشیم.
این استاد دانشگاه همچنین گفت: گوبینو در کتابش درباره چهره آقا علی زنوزی هم توصیفاتی دارد و او را شخصیتی برجسته، ضعیف‌الجثه، کوتاه قد، سبزه رو و با هوشی مافوق هوش متوسط تصویر کرده است. گوبینو می‌گوید حکیم طهران در ابتدا درس الهیات را تدریس می‌کرد اما پس از ترک آن از محبوبیتش کاسته شد و حلقه شاگردانش در منزل او تشکیل شد.
مجتهدی با اشاره به روند تدوین کتابی با عنوان «بدایع‌الحکم» گفت: یکی از نوادگان فتحعلی‌شاه بدیع‌الملک‌میرزا پسر دولتشاه بود. دولتشاه فرزندانی باسواد داشت و فرزندش بدیع‌الملک‌میرزا به حکمت قدیم علاقه‌مند بود و معلمان خوبی داشت. روزی او هفت سوال را طرح می‌کند و از حکیم طهران می‌خواهد که به آنها پاسخ دهد. سوال هفتم درباره فلاسفه غرب است که حکیم طهران به صورت مختصر به آن پاسخ داده اما 6 سوال اصلی او را حکیم طهران بسیار مبسوط و معقول به زبان فارسی شرح داده است که بسیار اهمیت دارد. پس از مرگ آقا علی زنوزی این هفت سوال با عنوان «بدایع‌الحکم» به چاپ سنگی رسید.
وی افزود: پس از آن دوباره بدیع‌الملک میرزا این هفت سوال را به 17 سوال افزایش داد و آنها را از حکیم علی‌اکبر مدرس یزدی پرسید. البته به اعتقاد من این 17 سوال باز به همان هفت سوال قابل بازگشت است با این تفاوت که پاسخ‌های حکیم مدرس یزدی نشان می‌دهد که آشنایی بیشتری با فلسفه غرب داشته است چرا که دایره اطلاعات ایشان وسیع‌تر بود و اطلاعاتی از هندسه، نجوم، پزشکی و ... داشته است.
این استاد فلسفه در پایان سخنانش متذکر شد: مکاتبه میان حکیم طهران و بدیع‌الملک‌میرزا خواندنی است و نمونه بسیار اصیلی برای یک پژوهش خوب و برکنار از ادعاها و فیلسوف‌نمایی‌های کاذب و دروغین و ... است. اینجا ما اصالت می‌بینیم و عجله دیده نمی‌شود. این مکاتبه نمونه پژوهشی است که در آن تضادی دیده نمی‌شود و می‌تواند الگوی مناسبی برای ما باشد.
پیشنیاز توسعه
در بخش دیگر این نشست نیز حسینعلی قبادی، معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به ضرورت شناخت هویت خود گفت: کسی که نتواند خودش را بشناسد نمی‌تواند خود را به دیگران هم بشناساند. سرزمین ایران سرشار از میراث‌های معنوی و تمدنی است و ما با اتکا به این ذخایر فکری و معنوی باید به جلو حرکت کنیم. پیشنیاز توسعه این است که ما بدانیم چه هستیم و با چه پشتوانه‌هایی می‌توانیم حرکت کنیم.
وی تاکید کرد: برگزاری همایش‌هایی مانند «همایش ملی حکیم طهران» یکی از مصادیق بارز حرکت به سمت پیشرفت و تعالی است. تفاوت ما با غربیان این است که آنها نداشته‌هایشان را خوب معرفی می‌کنند اما ما نمی‌توانیم داشته‌هایمان را خوب معرفی کنیم.
آیت‌الله فیاضی نیز در بخش دیگری از این نشست سخنانی را درباره برتری انسان نسبت به سایر موجودات به سبب دارا بودن عقل ایراد کرد.
خبرگزاری ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید