میراث مکتوب سند هویت ماست

1400/2/20 ۱۰:۳۶

دادبه گفت: نزدیک به 30 سال پیش آقای ایرانی فهرستی از میراث مکتوب در دست داشت و در اختیار اهل فن قرار می‌داد و در تلاش بود که مرکزی برای احیای میراث مکتوب و ادامه کار بنیادهایی همچون بنیاد فرهنگ ایران پدید آورد، تا امر مهم احیای این میراث بر زمین نماند و ادامه پیدا کند و چه هدف نیک و خجسته‌ای بود.

به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، سخنرانی اصغر دادبه، استاد بازنشستۀ دانشگاه علامه طباطبایی و مدیر گروه ادبیات دائرة المعارف بزرگ اسلامی، به مناسبت بزرگداشت روز اسناد ملی و میراث مکتوب، امرروز یکشنبه 19 اردیبهشت‌ماه 1400، در قالب نخستین بخش از یکصد و پنجاهمین نشست مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، در صفحۀ اینستاگرام این مؤسسه پخش شد.

دادبه سخنان خود را با اشاره‌ای به تلاش دکتر ایرانی در تأسیس مؤسسۀ میراث مکتوب آغاز کرد و گفت: نزدیک به 30 سال پیش آقای ایرانی فهرستی از میراث مکتوب در دست داشت و در اختیار اهل فن قرار می‌داد و در تلاش بود که مرکزی برای احیای میراث مکتوب و ادامه کار بنیادهایی همچون بنیاد فرهنگ ایران پدید آورد، تا امر مهم احیای این میراث بر زمین نماند و ادامه پیدا کند و چه هدف نیک و خجسته‌ای بود.

استاد بازنشستۀ دانشگاه علامه طباطبایی افزود: خوشبختانه امروز که نزدیک 30 سال از آن روزگار می‌گذرد طبق فهرستی که اعلام شده است ظاهرا بیش از 320 عنوان و 414 مجلد از این میراث ارجمند تصحیح و چاپ شده است که کار بزرگ و خجسته‌ای است.

وی ضمن بیان این مطلب که ساختمان‌های تاریخی، ابزارها و هر چه از گذشته نشان دارد، سند است و در این میان میراث مکتوب مهمترین اسناد محسوب می‌شود، افزود: میراث مکتوب سند هویت ما، سند کیستی و سند چیستی ماست و این اسناد می‌گویند که در طول تاریخ که بوده‌ایم و چه کرده‌ایم.

دادبه ادامه داد: بیندیشید اگر این آثار نبودند و بزرگانی چون فردوسی، ابن سینا و سهروردی و دیگران، چه در حوزه حکمت و فلسفه و چه در حوزۀ علم، نبودند، ما چه بودیم؟ آیا اصلا بودیم و در جایی به حساب می‌آمدیم؟ به طور قطع نه! 

مدیر گروه ادبیات دائرة المعارف بزرگ اسلامی گفت: این بزرگان و کوشش آنهاست که ما را ما کرده است و بر همان پایه است که در این جهان پر آشوب، به رغم همه گرفتاری‌هایی که داشته‌ایم و به رغم همه مشکلاتی که پیش روی ماست، همچنان می‌توانیم بگوییم که هستیم.

وی تصویرِ نبودنِ بزرگان گذشته و آثارشان را مساوی با نبودن ما و وحشت‌انگیز دانست و گفت: به همین جهت هر گونه کوششی که موجب نفی بزرگان و میراث مکتوب‌شان و حتی نفی ساختمان‌های تاریخی و ابزاری که نشان از کیستی ما دارد، بشود، تلاشی است غیرملی و از سر بی انصافی و همان نشستن بر سر شاخ و بن بریدن است که متأسفانه ما در این زمینه استادیم و خیلی مواقع متوجه نیستیم که داریم چه می‌کنیم و اقدامات ما به کجا ختم می‌شود و مسجد و میخانه را یکسان درو می‌کنیم.

دادبه با اشاره به ماندگارتر بودن میراث مکتوب نسبت به سایر مواریث گذشتگان، گفت: با این میراث، علاوه بر نشان دادن کیستی‌مان، می‌توانیم اعلام کنیم چه کرده و چه خدماتی به تمدن و فرهنگ بشری داشته‌ایم و نقش‌مان در ساخته شدن آن فرهنگ و تمدنی که امروز تمدن بشری نامیده می‌شود تا چه پایه و اندازه بوده است.

وی در ادامه با خواندن بیت «گذشتۀ پایه حال است و حال آینده است / سوابق است که هر شغل را نظام دهد» از ملک الشعرای بهار، گفت: گذشتگان ما کار خود را کرده‌اند و میراث آن‌ها پایه و اساس حالی است که داریم و بر آن تکیه می‌کنیم و اکنون اگر برای آینده کوشیدیم آیندگان هم می‌توانند چنین تکیه‌گاهی داشته باشند که کیستی و چیستی آن‌ها را نشان دهد و اگر کاهلی کنیم دریغ است و افسوس.

دادبه در ادامه ضمن تأکید بر توجه به حال و آینده با همان اهتمامی که گذشتگان داشته‌اند، ابیاتی دیگر از شعر ملک الشعرای بهار را خواند:

به کارنامه پیشینیان نگر بد و نیک

که تلخکامی‌ات آرد پدید و کام دهد

کسی که از پدران ننگ داشت ناخلف است

که مرد را شرف باب و مام نام دهد

نگویمت که به ستخوان خاک‌خورده بناز

عظام بالیه کی رتبت عصام دهد

به علم خویش بکن تکیه و به عزم درست

که علم و عزم، ترا عزت و مقام دهد

تلاش دیگران برای مصادرۀ بزرگان ما مؤید ارزش و اهمیت میراث گذشته است

دادبه با اشاره به یکی از مشکلات در حوزۀ میراث گذشته، گفت: آن چه این روزها و این سال‌ها اتفاق افتاده و همچنان دارد اتفاق می‌افتد مصادرۀ بزرگان ما از سوی بعضی از همسایگان عزیز است که خود بیانگر دو چیز است، یکی این که بدون این اسناد و بدون این شخصیت‌ها و بزرگان و آثارشان چیزی نیستیم و دیگران چون می‌خواهند چیزی باشند و آنچه باید داشته باشند ندارند دست به مصادرۀ بزرگان می‌زنند و دیگر این که این میراث ارجمند آن قدر ارزش دارد و ارجمند است که به مصادره کردن می‌ارزد؛ چون چیزی که ارزش نداشته باشد مصادره کردنش فایده‌ای نخواهد داشت.

وی ادامه داد: بنابراین مؤسساتی که پیش از انقلاب برای احیای میراث گذشتگان کوشیدند کار بزرگی کردند و مؤسساتی نیز که اکنون در این زمینه می‌کوشند، از جمله مؤسسۀ مهم میراث مکتوب، دارند کاری می‌کنند که برای بودن و حفظ آبرو و حیثیت ما، به تعبیر علما، از اوجب واجبات است.

استاد بازنشستۀ دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به این نکته که بخش اعظمی از 414 مجلد کتاب منتشرشده از سوی مؤسسۀ میراث مکتوب به زبان فارسی است، این نکته را حائز اهمیت دانست و گفت: زبان فارسی زبان ملی ماست و حفظ آن اهمیت ویژه‌ای دارد و طبیعی است که احیای میراث مکتوب به این زبان و به این خط مهم است.

وی با اشاره به آنچه گهگاه دربارۀ تغییر خط گفته می‌شود، اظهار کرد: تغییر خط هم ویران کردن هویت است هم ویران کردن اسناد است و به طور کلی ویران کردن آن چیزهایی است که ما را ما می‌کند.

مدیر گروه ادبیات دائرة المعارف بزرگ اسلامی افزود: هر خطی اشکال دارد و آن خطی هم که می‌گویند اشکال ندارد، اشکال دارد. بنابراین اگر اشکالی هست باید اصلاح کرد ولی تغییر خط یعنی گسستن از گذشته و میراثی که اگر نبود، هیچ چیز دیگر هم نبود.

وی سخنان خود را با آرزوی توفیق بیشتر برای مؤسسۀ میراث مکتوب و کسانی که برای پیشبرد اهداف مهم فرهنگی آن تلاش می‌کنند و نیز آرزوی توجه بیشتر جوانان به میراث مکتوب و اهمیت آن به پایان برد.