1399/4/15 ۰۴:۳۰
14 تیر ماه زادروز كیوان ساكت است؛ نوازنده تار و سه‌تار و آهنگسازی كه می‌گوید «هنرمند آیینه تمام نمای تفكر، احساس، روابط اجتماعی، منش و رفتار مردمان روزگارش است.» او برای هنر مرز نمی‌شناسد و بارها با زخمه‌هایش موسیقی شرق و غرب را به نقطه دیدار كشانده است؛ ساكت بارها عشق خود را به موسیقی ایرانی فریاد زده؛ فریادی كه رنگ نظم، دقت، تكنیك و علم دارد؛ ساز ساكت، فریاد نت‌هاست در دنیای موسیقی و آیینه احساس مردمان روزگارش.او معتقد است، نیاز اصلی موسیقی ایرانی «آموزش بر پایه نگاهی است كه پای در اصالت‌ها و اندیشه‌ها و احساس ایرانی و نگاه به آینده داشته باشد.»
گفت و گو با كیوان ساكت به بهانه زادروزش
سیمین سلیمانی: 14 تیر ماه زادروز كیوان ساكت است؛ نوازنده تار و سه‌تار و آهنگسازی كه می‌گوید «هنرمند آیینه تمام نمای تفكر، احساس، روابط اجتماعی، منش و رفتار مردمان روزگارش است.» او برای هنر مرز نمی‌شناسد و بارها با زخمه‌هایش موسیقی شرق و غرب را به نقطه دیدار كشانده است؛ ساكت بارها عشق خود را به موسیقی ایرانی فریاد زده؛ فریادی كه رنگ نظم، دقت، تكنیك و علم دارد؛ ساز ساكت، فریاد نت‌هاست در دنیای موسیقی و آیینه احساس مردمان روزگارش.او معتقد است، نیاز اصلی موسیقی ایرانی «آموزش بر پایه نگاهی است كه پای در اصالت‌ها و اندیشه‌ها و احساس ایرانی و نگاه به آینده داشته باشد.» كیوان ساكت تكنیك را ابزاری برای بیان می‌داند؛ او كه اجراهای فرامرزی بسیاری نیز داشته است، اقبال مردم غرب را از موسیقی شرقی و ایرانی بسیار خوب توصیف می‌كند و به اعتقاد او یكی از علت‌های این اقبال و جلب نگاه، درون‌گرایی، سیر و گردش در ژرفای درون آدمی است كه در موسیقی شرقی در برخی لحظات به اوج می‌رسد و لذت و شوری وصف‌ناپذیر ایجاد می‌كند.
از سویی این نوازنده و آهنگساز در حوزه آموزش موسیقی نیز بسیار پر كار بوده و تالیفات زیادی در زمینه‌های آموزشی داشته است و همچنان نیز كتاب‌هایی را در حوزه آموزشی و تكنیكی در دست نگارش دارد.از آلبوم‌ها و آثار موسیقایی كیوان ساكت می‌توان به آلبوم‌های «جامه‌دران»، «سبكبال» كه شامل 18 قطعه از ساخته‌های او برای تار و سه‌تار می‌شود؛ «می‌ترواد مهتاب»، «شبی با خورشید»، «دیدار شرق و غرب» و «فسانه» با آهنگسازی كیوان ساكت و خوانندگی ایرج بسطامی، «یادگار خون سرو»، «شرق اندوه»، «آن سوی آب و گل»، «زندگی» و... اشاره كرد.
علاقه و احترام او به علی‌نقی وزیری باعث شد، گروه وزیری را با همراهی دوستان خود بنیان گذارد كه این گروه اجراهای متعددی را در داخل و خارج از كشور برگزار كرد. ساكت در یادداشتی پیش از این درباره علی‌نقی وزیری گفته است:«آنچه ما داریم و استادان بزرگی كه در دوره معاصر ظاهر شدند، نتیجه كار آموزش و پرورش استاد وزیری و شاگردان بسیار برجسته ایشان بود.» به بهانه زادروز این آهنگساز و نوازنده تار و سه‌تار با او گفت‌وگو كرده‌ایم. او یكی از بهترین دوران آموختن و تجربه‌اندوزی خود را در همكاری با پرویز مشكاتیان می‌داند و پایان‌بخش این گفت‌وگو را نیز با شعری به پایان می‌برد كه از زبان مشكاتیان شنیده است؛ «تازگی ربطی ندارد با زمان/ تازه آن باشد كه ماند جاودان»؛ ساكت هنر با پشتوانه علم را ماندگار می‌داند و می‌گوید:«یك اثر هنری بدون پایه علمی، جهانشمول نمی‌شود».
*************
آشنایی شما با تار و سه‌تار چگونه بود و آیا از همان زمان كودكی كه به تشویق خانواده به نواختن موسیقی پرداختید، ساز شما همین ساز بود و آیا پیش از هنر موسیقی به هنر دیگری هم گرایش داشتید؟
به تشویق پدر و مادرم و كمك دایی خود آقای محسن زمانیان به رشته نقاشی و ساز ملودیكا پرداختم تا اینكه در دوران نوجوانی به توصیه دایی دیگرم آقای منوچهر زمانیان كه در كارگاه موسیقی كودكان و نوجوانان مركز صدا و سیما نوازندگی تار می‌آموخت به آموختن تار مشغول شدم. استاد ایشان آقای جوان بود كه از اولین فارغ‌‌التحصیلان مدرسه عالی موسیقی وزیری به شمار می‌رفت.
هنوز هم نقاشی كار می‌كنید؟
شوربختانه نه، نقاشی را دیگر پیگیری نمی‌كنم برای اینكه موسیقی آن قدر زمانبر است كه تمام وقتم را به خودش اختصاص داده كه نمی‌شود به چیز دیگری پرداخت. موسیقی كاری بسیار وقت‌گیر است.
آیا هنر نقاشی و آشنایی با آن روی نواختن و هنر موسیقی شما تاثیری گذاشت؟
بی‌گمان؛ من خیلی چیزها را به صورت تصویری می‌بینم و آن را احساس می‌كنم و این در احساس موسیقی من بسیار موثر بوده است.
همكاری شما با پرویز مشكاتیان به عنوان سولیست تار در گروه عارف شكل گرفت؛ آن دوران از زندگی هنری خود را كه در كنار گروه عارف و پرویز مشكاتیان داشتید چطور ارزیابی می‌كنید؟
دوران همكاری با استاد مشكاتیان یكی از بهترین دوران آموختن و تجربه‌اندوزی من بود، چه در گروه‌نوازی و چه در كار ضبط و استودیو و چیزهایی نظیر آن. من در طول 20 سالی كه در كنار استاد مشكاتیان بودم بسیار از این مرد بزرگ آموختم.
نگرش علمی و تكنیكی به موسیقی و نوازندگی ایرانی از ویژگی‌های كاری و هنری شماست؛ چه اندازه این نگرش را در اوضاع كنونی موسیقی ایران لازم می‌دانید؟
هر چیزی كه پایه و اساس علمی نداشته و تنها بر احساس بنا شده باشد، ممكن است روزی برسد كه دیگر پاسخگوی نیازها نباشد و حتما به هر شكلی در برهه‌ای از زمان به ابتذال كشیده شود كه امروزه نیز همین طور است.
برخی ممكن است موسیقی سنتی ایرانی را بیشتر بر پایه احساس ببینند و معتقد باشند كه تكنیك در آن كمرنگ‌تر است؛ شما این موضوع را چطور می‌بینید؟
اصلا امكان ندارد یك اثر هنری بدون پایه علمی، جهانشمول شود؛ هر چه كه احساس قوی‌تر باشد، مطمئن باشید هنر با پشتوانه علم بسیار ماندگارتر است. تكنیك به معنای داشتن مهارت در انجام كار در واقع ابزاری است برای بیان؛ اگر كسی نتواند بیان درستی داشته باشد یعنی تكنیك را كامل نیاموخته است. تكنیك ابزاری است برای بیان هر چه قوی‌تر و هنری‌تر یك اثر هنری.
مناسبات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بر هنر تاثیرگذار است، به نظر شما همگام شدن یك هنرمند برای به‌روز بودن و به‌روز ماندن چقدر اهمیت دارد؟
بدون شك هنرمند آیینه تمام‌نمای تفكر، احساس، روابط اجتماعی، روش، منش و رفتار و خلق و خوی مردمان روزگارش است و بدون شك رفتار مردم، خلق و خوها و مناسبات بیرونی در افكار هنرمند و آنچه می‌آفریند، تاثیرگذار است.
از تشكیل و تاسیس گروه وزیری و برنامه‌های این گروه بگویید.
به دلیل علاقه بسیار و احترامی كه من همیشه به استاد وزیری داشتم و قائل هستم در سال 1375 با جمعی از دوستان، گروه وزیری را بنیان گذاشتیم و كنسرتی را در تالار وحدت با اجرای بخشی از ساخته‌های ایشان و خودم همراه با تكنوازی تار انجام دادیم كه بسیار موفق بود. بعد از آن كم كم گروه وزیری با اضافه شدن هنرمندان دیگر 3 گونه شد؛ یكی گروه كوچك وزیری كه دو یا سه نفره بود، یكی گروه سازهای ملی وزیری كه شامل همه سازهای ایرانی بود مثل تار و سه‌تار، كمانچه، عود، بربط، تنبك، دف، آواز و...؛ دیگری اركستر وزیری بود كه با هر یك از این تركیب‌ها، برنامه‌هایی را در بسیاری از شهرهای ایران و كشورهای دنیا اجرا كردیم كه همواره با استقبال پرشور مردم روبه‌رو بودیم و سعی كردیم آنچه كه اجرا می‌كنیم از لحاظ هنری در شأن استاد وزیری همچنین موسیقی ملی ایران باشد.
اخیرا كنسرت‌ها به دلیل شیوع كرونا متوقف شده‌اند ولی كنسرت‌های بسیار زیادی هم با اركستر سازهای ملی و هم با گروه كوچك دو، سه نفره در ایران و بسیاری از كشورهای دنیا برنامه‌ریزی كرده بودیم كه فعلا منتظر هستیم ببینیم وضعیت كرونا چه می‌شود.
همكاری با «اركستر سمفونیك بوخوم» چگونه صورت گرفت؟
اجرا در سال 2009 در شهر بوخوم آلمان بود. پیش‌بینی این كار و آماده‌سازی برای دعوت و همكاری با اركستر از یك سال پیش توسط دوست عزیزم عدنان طباطبایی كه در آلمان زندگی می‌كند با وزارت خارجه آلمان انجام شده بود، سپس از وزارت خارجه آلمان دعوت شدیم و در پی آن نت‌ها را از 4 ماه قبل برای رهبر اركستر هری كرتیس، فرستادم و پس از رفتن به آنجا با 5 جلسه تمرین با اركستر كار را روی صحنه بردیم و بسیار هم مورد استقبال قرار گرفت به‌گونه‌ای كه وزارت خارجه آلمان یك ویدیو كلیپ 15 دقیقه‌ای از تمام كنسرت و مصاحبه با بنده و رهبر اركستر تهیه كرد كه این بسیار ارزشمند بود.
شما اجراهای فرا مرزی بسیاری داشته‌اید، اقبال عمومی مردم در خارج از كشور نسبت به موسیقی ایران را چگونه دیدید؟
مردم غرب بسیار به موسیقی ایران و شرق علاقه‌مند هستند. علاقه‌مندی به موسیقی شرق بسیار زیاد شده به ویژه علاقه غرب به موسیقی ایرانی و سازهای ایرانی؛ شاید بتوان گفت موسیقی غرب به نوعی از لحاظ فرم و محتوا به بن‌بست خورده و در حال حاضر نگاهش به شرق و موسیقی شرقی است. اجراهای گوناگونی كه من با اركسترها همچنین با نوازنده‌ها و تكنوازی خودم در تمام 5 قاره داشتم همواره با استقبال گرم مواجه بود.
موسیقی شرق و موسیقی ایرانی چه ویژگی در خود داشته كه توانسته نگاه‌ها را به خود جلب كند؟
درون‌گرایی، سیر و گردش در ژرفای درون آدمی چیزی است كه در موسیقی شرقی در برخی لحظات به اوج می‌رسد و لذت و شوری وصف‌ناپذیر ایجاد می‌كند. فواصل موسیقی شرقی كه در موسیقی غربی وجود ندارد در كنار سازهایی كه برای آنها جدید نیز هست هم از لحاظ صدا و هم شكل و فرم از عوامل جذابیت موسیقی ما برای آنهاست.
در حوزه تالیفات، سری كتاب‌های آموزشی با یاددهی پله به پله توانست برای بسیاری از هنرجویان الگو شود، تالیفات دیگری هم در حوزه آموزش دارید كه پویایی و اهمیت شما به حوزه آموزش را آشكار می‌كند؛ در این حوزه برنامه‌های آینده شما چیست؟
این كتاب‌ها هنوز به پایان نرسیده است؛ كتاب‌های آموزشی دیگر دستگاه‌ها همچون سه‌گاه، همایون، نوا و راست پنجگاه باقی مانده در دست نگارش است. كتاب‌های تكنیكی دیگری نیز در دست نگارش است. اینها همه طرح‌هایی هستند كه در حال كار روی آنها هستم كه به مرور و كم كم در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهم.
در حوزه آثار موسیقایی و آلبوم‌ها چه برنامه‌ها و كارهایی دارید؟
در حال حاضر 3 آلبوم آماده و طراحی و تكثیر شده برای عرضه داریم كه شوربختانه اتفاقاتی كه قرار بود پاییز سال گذشته آغاز شود به دلیل اتفاقات آبان ماه بعد از آن مساله هواپیما سپس كرونا اجازه نداد كه از برنامه رونمایی داشته باشیم. دو تا آلبوم دیگر نیز تقریبا تمام شده و كارهای آخر آن باقی مانده كه در حال انجام است. یكی از آلبوم‌ها را با ردیف كاربردی خودم و با صدای وحید تاج اجرا كرده‌ام؛ دو آلبوم دیگر نیز دونوازی سه‌تار و پیانو است، همچنین یكی دیگر از آلبوم‌ها تنظیم موسیقی بختیاری است یكی هم در ادامه كار دیگری از شرق اندوه است.
شما آثار موسیقی بزرگان جهان را با یك ساز ایرانی نواخته‌اید؛ دستاورد این تجربه چه بود؟
نواختن موسیقی غربی با سازهای ایرانی یا بر عكس چیز جدیدی نیست و از گذشته وجود داشته است. درویش خان سابقه این كار را داشته است ولی انگیزه من از اینكه آثار موسیقی بزرگان جهان را با تار نواختم، علاقه خود من به این موسیقی بود. دستاورد آن این بود كه دریافتم، سازهای ایرانی قابلیت‌های بسیار فراوان نهفته‌ای دارند كه هر كسی می‌تواند با توان خودش آن را آشكار كند همان طور كه استاد وزیری این كار را انجام داد.
در زندگی هنری شما كدام یك از هنرمندان تاثیر خاصی داشته است؟
من چون مدت خیلی كوتاهی پیش دایی‌ام و حمید متبسم آموزش مقدماتی دیدم و در همان سال‌های اول انقلاب یكی، دو دیدار با استاد علیزاده داشتم از شخص دیگری چیزی نیاموخته بودم؛ آشنایی با شخصی مثل پرویز مشكاتیان هم نگاه عمیق‌تر و بازتری از موسیقی به من داد و هم تجربیات زیادی از روی صحنه رفتن و نواختن ساز برای من به همراه آورد كه خیلی برایم با ارزش بود كه 20 سال در كنار ایشان در تمرینات شبانه‌روزی و روی صحنه، دیدن دست ایشان و نگاه ایشان و صدای ساز ایشان برای من بسیار آموزنده بود. هر لحظه‌ای از آن سال‌ها خاطره‌ای است برای من كه فراموش نخواهد شد.
كیوان ساكت در آستانه 59 سالگی است، علاقه‌مندان موسیقی ایرانی او را می‌شناسند؛ نظم، خلاقیت و هنر منحصر به فرد او را. كسی كه بارها ارادت خود را به موسیقی ایرانی فریاد زده است؛ پس از گذشت این سال‌ها كه با موسیقی ایرانی نفس كشیدید، نیاز اصلی موسیقی ایرانی را چه می‌دانید؟
در موسیقی ایرانی امروز مهم‌ترین چیزی كه به آن نیاز داریم، آموزش بر پایه درست و نگاهی است كه پای در اصالت‌ها و اندیشه‌ها و احساس ایرانی و نگاه به آینده داشته باشد و با بهره‌گیری از تمام زیبایی‌های هنری جهان بنا شده باشد. به قول دكتر شفیعی‌كدكنی، كسانی را كه با الهام از سرزمین‌های شعری دیگر- من می‌گویم از سرزمین‌های هنری دیگر- هوای تازه‌ای را وارد ریه فرهنگ و موسیقی ایران كردند؛ تحسین كرده‌ام و یكی از این بزرگ‌مردان استاد وزیری و یكی از شاگردان بزرگ ایشان استاد خالقی بود.
من فكر می‌كنم ما می‌توانیم با بهره‌گیری از همه زیبایی‌های هنری تمام هنرمندان بزرگ جهان و الهام گرفتن از همه زیبایی‌ها، موسیقی ایرانی را چنانكه شایسته است بر تارك موسیقی جهان بنشانیم و زیبایی‌های آن را به همه نشان بدهیم.
این گفت‌وگو را با چه سخنی پایان بدهیم؟
من می‌خواهم برای پایان چند بیت شعری از زبان استاد مشكاتیان؛ برای شما بخوانم:
«شعر باید گفت و شعر تازه گفت / شعر خوش‌آهنگ و خوش‌اندازه گفت
تازگی ربطی ندارد با زمان / تازه آن باشد كه ماند جاودان
كهنه دیروز‌گر زیبا بود / تازه هم امروز و هم فردا بود
تازه امروز‌گر بی‌معنی است / كهنه است و آنی است و فانی است».
منبع: روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید