جشنی که در سایه «نوروز» مانده است

1393/7/16 ۱۰:۳۱

این جشن را یکی از کهن‌ترین، شکوهمندترین و پایدارترین جشن‌های ایرانی می‌دانند که در سایه جشن نوروز مانده است: جشن مهرگان. دکتر میرجلال الدین کزازی - پژوهشگر فرهنگ ایران و مدرس دانشگاه - در آستانه 16 مهر، جشن مهرگان، اظهار کرد: می‌توان گفت پس از جشن نوروز که جشن فراگیر میهنی ایران است، برترین جشن که از فراسوی هزاره‌ها تاکنون همچنان پاییده است، جشن مهرگان است.

این جشن را یکی از کهن‌ترین، شکوهمندترین و پایدارترین جشن‌های ایرانی می‌دانند که در سایه جشن نوروز مانده است: جشن مهرگان.

دکتر میرجلال الدین کزازی - پژوهشگر فرهنگ ایران و مدرس دانشگاه - در آستانه 16 مهر، جشن مهرگان، اظهار کرد: می‌توان گفت پس از جشن نوروز که جشن فراگیر میهنی ایران است، برترین جشن که از فراسوی هزاره‌ها تاکنون همچنان پاییده است، جشن مهرگان است.

وی می‌گوید، این جشن در ایران امروز باشکوه دیرینه برگزار نمی‌شود، چراکه در سایه جشن نوروز مانده است.

به گفته کزازی، «مهرگان» هم در ایران کهن، هم در سده‌های نخستین هجری جشنی بوده که آن را با شکوه بر‌گزار می‌کرده‌اند.

این نویسنده یادآوری کرد: اگر بخواهم تنها در ارج و ارزش این جشن نزد ایرانیان به یک نمونه بسنده کنم، می‌توانم از مهرجان یاد بیاورم. مهرجان ریخت تازی شده‌ی مهرگان است، اما این واژه در زبان تازی نامی شده است برای هر جشن و تنها جشن مهرگان را به این نام نمی‌خوانند.

وی ادامه داد: این کاربرد به تنهایی آشکار می‌دارد که این جشن تا چه پایه در سده‌های پیشین گرامی بوده است.

کزازی با بیان اینکه جشن مهرگان در مهر روز از مهر ماه برگزار می‌شده است، خاطرنشان کرد: از همین رو است که مسعود سعد سلمان در بیتی آکنده از مهر درباره این جشن سروده است: “روز مهر و ماه مهر و جشن فرخ مهرگان، مهر بفزای ای نگار مهرچهر مهربان“.

این استاد دانشگاه با اشاره به آیین‌های این جشن در دوران باستان، گفت: در ایران کهن مهرگان مانند نوروز چندین روز به درازا می‌کشیده است. آن‌را به دوپاره بخش می‌کردند. مهرگان خرد و مهرگان بزرگ و آیین‌هایی در پیوند با جشن مهرگان در روزهای این جشن روایی داشته است.

کزازی معتقد است، در اسطوره‌های ایرانی که در شاهنامه بازتافته است، جشن مهرگان در پیوند با فریدون یکی از نامورترین و بشکوه‌ترین شهریاران نمادین و باستانی ایران است. هنگامی که فریدون بر ضحاک ماردوش که نماد گوهر بدی، پلیدی، زیان و ویرانگری است چیره می‌آید و او را به دماوند می‌برد و در اشکفتی به بند می‌کشد، بر اورنگ فرمانروایی ایران برمی‌نشیند و بدین سان روزگار تباهی و تیرگی به پایان می‌آید تا روزگار راستی و روشنی آغاز گردد.

به گفته وی، ایرانیان به پاس این رخداد بسیارخجسته آن روز را جشن می‌گیرند و این جشن تا سده‌ها و هزاره‌ها همچنان می‌پاید.

این استاد زبان و ادبیات فارسی با بیان اینکه از دیگر سوی مهر پیوندی سرشتین و ساختاری دارد با خورشید که نماد روشنی است، افزود: از همین رو است که واژه مهر در زبان پارسی در معنی خورشید هم به کار برده می شود.

کزازی گفت: از دیگر سوی، مهر نام ایزد یا بغی باستانی است که در جشن های اوستا سرودی بلند و شورانگیز در ستایش او دیده می شود.

جشن مهرگان

وی ادامه داد: این ایزد، ایزد راستی و پیمان است، هر بامداد پیش از دمیدن خورشید برگردونه زرین خویش پهنه‌های سپهر را درمی‌نوردد و جان‌های پاک و تابناک را از گیتی که جهان تیرگی است و تن، به مینو می‌برد که جهان جان و روشنی است.

کزازی مهر را خداوندگار دشت‌های فراخ و پاسدار پیمان دانست و افزود: او شب هنگام نیز که پرده تیرگی جهان را فرو می‌پوشد با هزاران چشم خانمان‌های آریایی را می نگرد تا مباد کسی پیمان بشکند و به دروغ آلوده شود.

وی معتقد است، آن هزاران چشم سخنی است پندارینه و هنری از ستارگان و اختران که آسمان شب را پرشمار می‌افروزند و به چشمان این ایزد می‌ماند.

کزازی یادآوری کرد: به هر روی، جشن مهرگان جشنی است که از دید نمادشناسی و باورشناسی رازهایی گونه گون در آن نهفته است.

وی با اشاره به این‌که درباره این جشن و آیین آن به فراخی سخن می‌توان گفت، خاطرنشان کرد: به همین گفتار کوتاه بسنده می‌کنم و در فرجام آن آرزو می‌برم، همه ایرانیان جانی داشته باشند همواره مهرورز، مهرآیین، مهراندیش، مهربان و مهرپرور. جشن مهرگان ایدون باشد!

خبرگزاری ایسنا