مهاجران مسلمان

1393/6/4 ۰۸:۱۵

کتاب «مهاجران مسلمان و چالش‌های آينده اروپاي متحد» نوشته محمد مهدی مختاری که از سوی موسسه اطلاعات انتشار یافته است، مؤلف به یکی از مهم‌ترین مسائل امروز اروپا یعنی «پدیده مهاجرت» که یکی از دغدغه‌های دولتمردان اتحادیه اروپایی و باعث نگراني آنها از رشد این پديده و به تبع آن گسترش ایدئولوژی اسلام در آن قاره گردیده به تحقیق و تحلیل پرداخته است. این کتاب در یک نگرش اجمالی به نقش اسلام و جایگاه مسلمانان در اروپای امروز و نیز میزان تأثیرگذاری مسلمانان مهاجر در روند تحولات داخلی و سیاست خارجی کشورهای اروپایی می‌پردازد.

دبا / محمود فاضلی: کتاب «مهاجران مسلمان و چالش‌های آينده اروپاي متحد» نوشته محمد مهدی مختاری که از سوی موسسه اطلاعات انتشار یافته است، مؤلف به یکی از مهم‌ترین مسائل امروز اروپا یعنی «پدیده مهاجرت» که یکی از دغدغه‌های دولتمردان اتحادیه اروپایی و باعث نگراني آنها از رشد این پديده و به تبع آن گسترش ایدئولوژی اسلام در آن قاره گردیده به تحقیق و تحلیل پرداخته است. این کتاب در یک نگرش اجمالی به نقش اسلام و جایگاه مسلمانان در اروپای امروز و نیز میزان تأثیرگذاری مسلمانان مهاجر در روند تحولات داخلی و سیاست خارجی کشورهای اروپایی می‌پردازد. نویسنده در این کتاب بر این باور است که قرائن موجود در جوامع اروپایی چنين نشان مي‌دهد كه پدیده مهاجرت به طور کلی، آنهم از نوع غير قانونی آن، يكي از مؤلفه های مهم و پيچيده در فرآيند تحولات فرا روی اروپای متحد است.

روند مهاجرت چه از نوع قانونی و يا غير قانونی آن با توجه به موقعيت جغرافيائی، جمعيت و اوضاع اقتصادی كشورهای اروپائی يكسان نيست. ضمن اينكه بهرحال نگاه امنيتی ، نژادی و مذهبی را نيز می‌بايست به اين دغدغه‌ها افزود. هم اكنون بيشتر كشورهای مهاجر پذير اروپا طی يك فرآيند از پيش تعيين شده در حال ساماندهی قوانين و مقررات مربوط به پذيرش مهاجر هستند. آنچه كه در اغلب كشورهای اروپائی از فرانسه گرفته تا هلند و سوئد و ... مشاهد می‌گردد، در حقيقت نوعی سخت گيري‌های مضاعف در قبال مهاجران به طور اعم و مهاجران مسلمان به طور اخص است.

اما در نگاهی واقع گرایانه آنچه که بیشتر مورد نظر دولتمردان اروپایی است، در حقیقت مهاجران مسلمان هستند که موجبات نگرانی و دغدغه‌های آنها را فراهم آورده است؛ اما به لحاظ ملاحظات عدیده در بیان و اتخاذ موضع نمی‌توانند اشاره‌ای مستقیم به مهاجران مسلمان داشته باشند. لذا سئوالاتی كه مطرح است، اينكه آيا اين پديده مهاجرت كه زمانی باعث رشد و شكوفائی صنايع اروپا گرديده و امروز به زعم دولتمردان اروپا بعنوان يك معضل و تهديد برای مردمان اين قاره تبديل گرديده است؛ حقیقتا تهدیدی برای اروپاست؟ يا به عبارتی پديده مهاجرت از فرصت به تهدید تبدیل گریده است. آیا ادامه این روند به همگرائي كشورهای اين منطقه از جهان منجر خواهد شد و این همگرایی را شتاب می‌بخشد؟ يا اينكه برعكس باعث واگرائي و افتراق جوامع اروپايی خواهدشد ؟ از سوی ديگر با اتخاذ سياست‌های سخت‌گيرانه اروپا نسبت به مهاجران ، كشورهای مهاجر فرست چه واكنشي خواهند داشت؟ پاسخ علمی به اين سئوالات اساسی، خواه مثبت و يا منفی، در هردو جنبه قابل تامل در روند تحولات اروپاي واحد است كه در اين نوشتار سعی شده است هر دو جنبه مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و به آنها پاسخ داده شود.

نكته مهمی كه مجموعه اروپا خود نيز با آن مواجه می‌باشد، مشكلات فزاينده‌اش با مهاجران نسل دوم و سوم است. آنچه كه مسلم است و جای هيچ ترديدی نيست، اختلاف ديدگاه كشورهای اروپايی در خصوص مهاجرت بطور اعم و در مورد مهاجران مسلمان بطور اخص، دارای ريشه های بنيادی است كه به نظر نمی‌رسد به سادگی قابل حل باشد. زیرا اساس و شالوده این اختلاف نظر به فرهنگ و سنن و هویت فردی «مهاجر» باز می‌گردد. بنابراين كشورهایی اروپائی ناگزير هستند در مواجهه با پديده مهاجرت به گونه‌ای رفتار نمايند كه دچار يك حركت متضاد نسبت به هم نشوند و اتفاقا مشكل نيز درست در همين جاست. زيرا هر اقدام شتابزده و غير متعارف طبيعتا واكنش مهاجران و البته ديگر كشورها نسبت به اتباع خودشان را نيز به دنبال خواهد داشت و به نحوی منافع آن دسته از كشورهايی كه به نيروی كار خارجی بيشتر محتاج است را به خطر خواهد انداخت. لذا با چنين اوصافی می‌توان به جرات گفت كه اروپا خود نيز با يكي از مهم‌ترين معضلات و موانع جدی همگرائی اتحاديه مواجه می‌باشد. بخصوص برای كشورهائی چون اسپانيا و ايتاليا كه در خط مقدم هجوم مهاجران آفريقايی از طريق دريا هستند و يا آلمان و فرانسه كه بيشترين آمار مهاجران به اروپا را دارند و كماكان درگير اغتشاشات و تبعيض‌های اجتماعی هستند.

در واكاوی ريشه‌ها، علل و انگيزه‌های سياسی، اقتصادی و اجتماعی مهاجرت در اروپا، بيشتر به عمق اين مشكل كه بخصوص پس از نا آرامی‌های سال2006 فرانسه و چند كشور ديگر اروپائی بوقوع پيوست واقف خواهيم شد. هرچند در اروپا سياست‌های مربوط به مهاجران و ادغام آنها در جوامع اروپائی بسيار ناهمگون صورت گرفته است، اما اتحاديه اروپا تلاش بر يك دست كردن سياست كشورهای عضو در اين زمينه را دارد. البته نبايد فراموش كرد اتحاديه اروپا اين راهبرد را با توجه به نگاه امنيتی از يك سو و به اصطلاح رويكرد ضد نژادپرستانه از سوی ديگر انجام می‌دهد. ضمن اينكه بعضی از صاحب نظران در اروپا بر اين عقيده هستند كه افزايش احزاب ضد مهاجرت در اروپا دقيقا نمايانگر نگرانی فزاينده اروپاييان از استحاله هويتشان بخاطر جريان مستمر مهاجران بخصوص مهاجران مسلمان است.

از ديد بعضی از صاحب‌نظران در اروپا بسياری از مهاجران مسلمان حاضر نيستند فرهنگ و سنن خود را رها كنند و با اروپاييان همرنگ شوند. البته در اين مورد نظرات عامه مردم با دانشمندان علوم اجتماعی و يا سياستمداران ممكن است متفاوت باشد، اما درك و نگاه غالب این طرز تلقی را تهدیدی جدی برموجودیت فرهنگ اروپایی خود می‌داند. بنابراين رشد پديده مهاجرت كه باعث افزايش چالش‌ها شده، اغلب اوقات از ديد يك شهروند اروپايی به عنوان يك تهديد به شمار می‌رود. بخصوص اینکه این مهاجر، مسلمان باشد. علاوه بر اين مساله، القاء ترس از اسلام و مسلمانان از طریق پخش تصاویر موهوم و جعلی و به اصطلاح اسلام هراسی غرب به جريانی پيچيده و غير منتظره از ديد مردم اروپا از يك سو و به عنوان عاملی در پديده بروز تروريسم از ديد دولتمردان اروپا ارزيابی می‌شود كه البته اين نحوه نگرش نيز همواره از سوی احزاب دست راستی و ايضا مخالف مهاجرت به مردمشان نيز القاء می‌گردد و باعث پيروزی چنين احزابی در انتخابات كشورشان می‌گردد.

در این کتاب نویسنده با بهره‌گیری از منابع مختلف و تحقیق میدانی تلاش نموده است در سرفصل‌های جداگانه به واکاوی علل و انگيزه‌های مهاجرت در جوامع امروز بپردازد و در ارزیابی موردی بروز این پدیده باشد که آیا مهاجرت فرآیندی است که مهاجر در جستجوی معاش و بقاء است یا اینکه بدنبال تحقق آمال و آرزوهای فردی است. این موارد با كنكاشی برمقوله هويت و مهاجرت از دیدگاه فلسفه غرب، اختلاف نظر و نگرش متفاوت مهاجران به کشور مبداء از دیدگاه قومی، نژادی و مذهبی و معضل تطبیق دو فرهنگ متضاد بعنوان چالشی ناخواسته در جوامع غربی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصول بعدی کتاب مؤلف به مقولاتی مثل تخیل یا واقعیت بودن هراس اروپا از مهاجرين مسلمان، علل و جنبه های آسيب شناسی نگرانی اروپا از حضور مهاجران، نگاه متفاوت اروپا به مقوله دین وتبعیض دینی در بین مهاجران، کاهش جمعیت اروپا و رشد سریع جمعیت مسلمانان مهاجر بعنوان عامل نگرانی غرب و منافع و مضار مهاجران برای اروپا و در نهایت به مقوله پدیده مهاجرت و چالش‌های اروپای متحد، می‌پردازد.