محمد بقایی ماکان:«معین» و «دهخدا» به‌روز نیستند

1393/4/31 ۱۱:۱۷

محمد بقایی ماکان که به‌تازگی یک فرهنگ سه‌زبانه تألیف کرده، می‌گوید در «فرهنگ معین» و «لغت‌نامه دهخدا» مفاهیم امروزیِ زبان ذکر نشده است. این مترجم و پژوهشگر اظهار کرد: فرهنگی با عنوان «فرهنگ سه‌زبانه ماکان» تدوین کرده‌ام. این فرهنگ به زبان‌های فارسی،‌ انگلیسی و عربی در یک جلد تألیف شده و در انتشارات اقبال در دست چاپ است. فرهنگ دارای تقریبا 25 هزار مدخل است که معادلات، مترادفات و مشتقات هر واژه را نیز شامل می‌شود.

محمد بقایی ماکان که به‌تازگی یک فرهنگ سه‌زبانه تألیف کرده، می‌گوید در «فرهنگ معین» و «لغت‌نامه دهخدا» مفاهیم امروزیِ زبان ذکر نشده است.

این مترجم و پژوهشگر اظهار کرد: فرهنگی با عنوان «فرهنگ سه‌زبانه ماکان» تدوین کرده‌ام. این فرهنگ به زبان‌های فارسی،‌ انگلیسی و عربی در یک جلد تألیف شده و در انتشارات اقبال در دست چاپ است. فرهنگ دارای تقریبا 25 هزار مدخل است که معادلات، مترادفات و مشتقات هر واژه را نیز شامل می‌شود.

او افزود: فرهنگ سه‌زبانه ماکان در نزدیک به 300 صفحه با قطع رقعی منتشر خواهد شد. در تألیف این کتاب از فرهنگ‌های معروف انگلیسی‌، فارسی و قاموس‌های عربی به عنوان مأخذ استفاده شده است. لازم به ذکر است که در سال‌های گذشته نیز لغت‌نامه دیگری را با عنوان «فرهنگ تکمیلی انگلیسی» شامل جدیدترین اصطلاحات و مفاهیم در زبان انگلیسی به بازار نشر عرضه داشتم.

بقایی ماکان همچنین عنوان کرد: من در طول سالیان درازی که به ترجمه و تألیف در حوزه ادبیات و فلسفه اشتغال داشتم و تدریس می‌کردم، با قاموس‌های عربی و فرهنگ‌های فارسی و انگلیسی سروکار پیدا کردم. در بسیاری از این‌ها اصطلاحات و کلماتی که شرح داده شده بود، مطلقا با متن کتاب هم‌خوانی نداشت و پیدا بود که معنای درست و دقیق کلمات در این فرهنگ‌ها نیامده است. این مشکل را ما در فرهنگ‌های فارسی هم داریم. برای مثال در «فرهنگ معین» و حتا «لغت‌نامه دهخدا» که از مراجع اساسی محققان و مؤلفان کشور است، ضعف از این دست بسیار مشاهده می‌شود که مفهوم کنونی‌ای که در زبان فعلی، مورد استقبال مردم و نویسندگان است، نیامده است.

او ادامه داد: با توجه به یادداشت‌هایی که در طول این مدت تهیه کرده بودم، احساس کردم مجموع آن‌ها می‌تواند برای رفع چنین مشکلی برای مترجمان اهل تحقیق و دانشجویان رشته‌های زبان اعم از پارسی، عربی و انگلیسی مفید واقع شود. علت تألیف این کتاب ارائه مفاهیم و معانی جدید و کاربردهای نوین اصطلاحات و کلمات در این زبان‌هاست که در مجموع می‌شود گفت نوعی نوگرایی در تعریف مفاهیم جدیدی است که اکنون در کشورهای عربی و انگلیسی‌زبان مورد استعمال است و در فرهنگ‌های فارسی جای آن کاملا خالی است.

بقایی ماکان سپس تأکید کرد: البته این فرهنگ توان برابری با فرهنگ‌های پرحجم را نخواهد داشت و بیشتر شامل واژگانی است که معانی جدید پیدا کرده‌اند. به عنوان نمونه در فرهنگ‌های انگلیسی و قاموس‌های عربی معمولا ذیل «water _ jug» می‌نویسند «ابریق». در فرهنگ‌های فارسی تألیفی هم ما چیزی بیش از این نمی‌بینیم، در حالی که اکنون در پارسی کلماتی مثل «لولهنگ» به جای «ابریق» استفاده می‌شود و نسل کنونی دیگر از واژه‌هایی مثل «ابریق» استفاده نمی‌کند. همین‌طور در تمام فرهنگ‌ها در مدخل «office» نوشته شده «اداره» و «دفتر». حال آن‌که این کلمه امروز در زبان انگلیسی به معنای «حال و هوا» هم به کار می‌رود، به عنوان مثال عبارت «In the office of my childhood» به معنای «در ایام و حال و هوای کودکی» است. این یک عبارت نسبتا تازه است و اگر مترجمی به فرهنگ‌های قدیمی مراجعه کند، هیچ فهمی از این عبارت نخواهد داشت.

او اضافه کرد: همین مشکل در فرهنگ‌های فارسی هم مشاهده می‌شد که تا حدی با «فرهنگ سخن» اثر حسن انوری برطرف شده است. بسیاری از کلمات را در فرهنگ‌های پیشین با موضوع مورد نظر شما تطابق ندارد، اما در فرهنگ انوری با توجه به نزدیکی به مفاهیم امروزی فهم واژه‌ها آسان می‌شود.

این مترجم درباره دیگر آثارش گفت: مجموعه ده‌جلدی آثار هرمان هسه به تدریج در حال انتشار در انتشارات تهران است. هر کدام از این آثار بین چهار تا نه بار تجدید چاپ شده‌اند، از جمله «دمیان»‌، «رزالده»‌، «سفینه زندگی»‌، «سفر به شرق»‌، «تیزهوش» و «سیدارتا». کتاب «زمان‌ و مکان از دیدگاه اقبال» نیز که در انتشارات فردوس منتشر شده، برای سومین‌بار به بازار کتاب عرضه خواهد شد.

خبرگزاری ایسنا