مورخ در جستجوی گمشده ها در گذشت.

1390/11/23 ۰۳:۳۰

دکتر پرویز رجبی ؛ مورخ در جستجوی گمشده ها در گذشت.

دکتر کیانوش کیانی هفت لنگ
یکی از علائق دورهء دانشجویی ام، عبور از مقابل ویترین کتاب فر وشی های روبروی دانشگاه تهران و يافتن كتاب هاي دلخواهم يود...در یکی از آن روزهای فراموش نشدنی ، پشت یکی از این ویترین ها، کتابی نظرم را جلب کرد،بنام " کویرهای ایران" نوشتهء سون هدین ترجمه پرویز رجبی. کتاب را خریداری کردم و آن را با توجه به اطلاعات ذیقیمتی که داشت ودارد تاکنون در کتابخانه ام نگهداری کرده ام. از آن روزبا نام دكتر رجبي آشنا شدم. اما آشنایی چهره به چهره مان به مراسمی بر می گشت که چند سال پیش در انجمن مفاخر برگزار شده بود و به طور اتفاقی ما را در کنار هم قرار داد.آشنایی که بعدها به انجام دو کار مشترک تحت عناوین " ایران شناسی؛ فرازها و فرودها" و " ماه عسل ایرانی" انجامید و البته ارتباط عاطفي وتلفني ما همواره تا پايان عمر پر بركتش برقرار بود .... مختصري اززندگي نامه و آثار و تاليفات و ويزگي هاي وي به قرار زير است:
زندگی نامه
رجبي در بهار سال ۱۳۱۸ در روستای امامقلی، حدود ۴۰ کیلومتری قوچان، به دنیا آمد. کودکی را در زادگاه پدري‌ا‌ش در روستای آق‌کند، بین میانه و زنجان سپری کرد و در همان جا به مدرسهٔ ابتدایی رفت.
در مشهد دیپلم گرفت و به استخدام ادارهٔ فرهنگ قوچان آموزش و پرورش کنونی درآمد و آموزگاری را پیشه کرد. در سال ۱۳۳۸ به تهران آمد و در بانک صادرات استخدام شد و تا ۱۳۴۲ در آن بانک کار می‌کرد.
در سال ۱۳۴۲ برای ادامهٔ تحصیل به آلمان رفت. در سال ۱۳۴۹ از دانشگاه گوتینگن آلمان دکترا گرفت .در بازگشت نخست به استخدام دانشگاه اصفهان درآمد . در سال ۱۳۵۳ سرانجام مرکز تحقیقات ایران‌شناسی را تأسیس کرد.
در ۱۳۶۷ مجدداً به آلمان رفت و به مدت ۶ سال به تحقیق و تدریس در دانشگاه‌های دانشگاه ماربورگ و گوتینگن مشغول بود. سرانجام در ۱۳۷۳ مجددا به ایران بازگشت و ریاست بخش ایران‌شناسی مرکز دایرةالعمارف بزرگ اسلامی را بر عهده گرفت.
۱۳۷۹ سالی بود که براثر سکته مغزی و فلج شدن نیمی از بدن خانه نشین شد اما همچنان به کار تحقیق و ترجمه اشتغال داشت .در این مدت بیش از 200 مقاله علمی تالیف و حدود 90 مقاله نیز برای مرکز دائرالمعارف دائره المعارف بزرگ اسلامی ویرایش نمود.
پرویز رجبی در پاییز و زمستان ۱۳۸۹ یک دوره سخت بیماری و شیمیدرمانی را تحمل کرد ولي همچنان با سخت كوشي تمام به تحقيقات خود ادامه داد... سرانجام مورخ در جستجوي گمشده ها ،گمشده واقعي خود را كه همانا وصال معبود بود، يافت و در ساعت 22:30 دقیقه روز 21 بهمن ماه 90 13جان به جان آفرين تسليم كرد.

روحش شاد و يادش گرامي باد.

تالیفات
کریم خان زند و زمان او ، ۱۳۵۲، ۱۵۵۴، ۱۳۵۶، ۱۳۷۵
• معماری ایران در عصر پهلوی ، ۱۳۵۶
• جندق و ترود دو بندر فراموش شده کویر بزرگ نمک ، ۱۳۵۳، ۱۳۵۶، ۱۳۸۴
• جشنهای ایرانی ، ۱۳۵۸، ۱۳۷۵ ، ۱۳۸۵
• تاریخ خط میخی فارسی باستان ، ۱۳۵۹
• مهر ایران، ۱۳۷۷
• تخت جمشید بارگاه تاریخ ، ۱۳۷۷
• ارج نامه شهریاری ، ۱۳۸۰
• ایران‌شناسی، فرازها و فرودها ، ۱۳۸۱
• هزاره‌های گمشده: اهورمزدا، زرتشت، اوستا، جلد ۱، ۱۳۸۰، ۱۳۸۳
• هزاره‌های گمشده: هخامنشیان به روایت، جلد ۲، ۱۳۸۰، ۱۳۸۳
• هزاره های گمشده: از خشیارشا تا فروپاشی هخامنشیان، جلد ۳، ۱۳۸۰، ۱۳۸۳
• هزاره‌های گمشده: اشکانیان، جلد ۴ ، ۱۳۸۱ ، ۱۳۸۳
• هزاره های گمشده: ساسانیان، جلد ۵ ، ۱۳۸۲ ، ۱۳۸۳
• ترازوی هزارکفه ، ۱۳۸۳
• شما در این خانه حقی ندارید ، ۱۳۸۳
• ایران، ۱۳۸۴
• سده‌های گمشده، مجلد ۱، از فتح ایران به دست اعراب تا بر آمدن صفاریان (۱۳۸۵)
• سده‌های گمشده، مجلد ۲، صفاریان، سامانیان، غزنویان، غوریان (۱۳۸۵)
• سده‌های گمشده، مجلد ۳، علویان، دیلمیان، آل زیار و آل بویه (۱۳۸۵)
• سده های گمشده، مجلد ۴، سلجوقیان (۱۳۸۷)
• فرمایش‌های شاهان، آماده چاپ در سال ۱۳۸۵
• سفرنامه اونور آب، ۱۳۸۴-۱۳۸۵
• خوشا شیراز...، زیر چاپ، ۱۳۸۵
• تاریخ جامع کاشان، برای بنیاد کاشان.
• تاریخ ایران در دوره ایلامی، مادی و هخامنشی (کتاب درسی دانشگاه پیام نور)، ۱۳۸۴
• تاریخ ایران در دوره سلوکیان و اشکانیان (کتاب درسی دانشگاه پیم نور) ۱۳۸۴
 

ترجمه:
نام نویسنده، نام اثر، سال
سون هدین، کویرهای ایران، ۱۳۵۴
آلفونس گابریل، مارکوپولو در ایران،۱۳۵۴ و۱۳۸۱
کارستن نیبور، سفرنامه نیبور،۱۳۵۵
ویلهم لیتن، ماه عسل ایرانی، ۱۳۵۵و۱۳۸۵
هایدماری کخ، از زبان داریوش ده چاپ، ۱۳۸۳-۱۳۷۵
والتر هینتس، یافته‌های نو،۱۳۸۵
والتر هینتس، داریوش و ایرانیان جلد ۱،۱۳۸۵
والتر هینتس، داریوش و ایرانیان جلد ۲، ۱۳۸۵
، نامنامه ایران باستان، ۱۳۸۰ آماده چاپ
والتر هینتس، شهریاری ایلام، 1389
، ارنست گروبه، ارنست گروبه، هنر جهان اسلام

مقالات
صدها مقاله ی علمی در مجلات و دانشنامه ها ی معتبر کشور
داستان ها
• شهرما (مجموعه قصه)، ۱۳۵۲، ۱۳۸۴
• ماهی قرمز حوض همسایه (مجموعه قصه)، ۱۳۵۷
• دشنه و سیب گمشده (رمان)، ۱۳۷۹
• لاهوت (رمان)، ۱۳۸۴
• سیمرغ (رمان)، ۱۳۸۵

برخی از ویژگی های شادروان دكتر پرويز رجبي را مي توان اينگونه بر شمرد:
1-دقت در تتبع و پژوهش با استفاده از منابع معتبر و دست اول؛
2- صداقت در استفاده از منابع با ذکر دقیق منبع و همکاران؛
3-انجام کارهای عمیق و دقیق از جمله هزاره های گمشده و سده های گمشده كه در نوع خود كم نظيرند؛
4-سبک ویژه نوشتاری،بگونه ای که مطالب تاریخی را با نقدهای اجتماعی و ادبیات سلیس رو ز مي آمیخت ، به طوریکه "حاشیه هایی بر تاریخ" او، کم اهمیت تر از متن های دقیق او نبود؛
تصویر سازی های بسیار زیبایش در نوشتن آنچنان بود که گویی در حال نگارش یک فیلم مستند است. صحنه ها را چنان مهیج می نوشت که مخاطب ، خود را در کاروزار و عرصه های مختلف مي ديد. گاهی گردن خواننده بجای گردن قهرمان داستان زیر تیغ دشمن احساس سوزش می کرد وگاهی لبخندی بر لب می نشاند از کاری مضحک که در تاریخ اتفاق افتاده است و یا پرسشی را در ذهن می کاشت كه هر روز براي بارور شدن رشد مي كرد و قد مي كشيد!
5- توجه به استانداردها و علاقه به افزایش و ارتقای سطح استانداردها در ارزیابی ها و ارزشیابی ها ، نقدها و تعریف ها و تمجیدها؛
6-رجبی؛ همچون پرنده ای در جستجوی حقیقت شاخه به شاخه تاریخ را پر می کشيد، از هزاره های گمشده به سده های گمشده و از سده های گمشده به هر حقیقت گمشده دیگر .گویی استعدادش در یافتن گمشده ها بود...؛
7- او الگوی پشتکار و تلاش در هر شرایطی بود ؛ شرایط سهل یا سخت.
در حالیکه بیماری اهریمنی سرطان از هر سو به سویش حمله ورشده بود و هر روز از دري جديد وارد مي شد، درد را تحمل می كرد.صبوری و شکیبائی پیشه می كرد. پنجه در پنجه بیماری می افکند و بالاخره د ستان عاریه ای همسرش را به یاری می گرفت و بیماری را در مقابل آگاهی و تلاش به سخره می گرفت و کار و تلاش را تنها داروی موثر و راهکار مقابله با " درد" ها می دانست.به راستي كه: مرگ چنين خواجه نه كاري است خرد...