اشغال بوشهر توسط انگلیسى‏ ها و آغاز قیام مردم تنگستان (1333ق)

1398/3/11 ۰۷:۱۷

بوشهر از بنادر بزرگ و مهم ایران مى‏باشد كه قریب به یك‏صد سال است به‏عنوان مركز بنادر جنوب كشور شناخته شده. قبل از ظهور و ورود دین اسلام به ایران، بندرى به‏ نام بوشهر اساساً وجود نداشته است و آبادى در دو فرسنگى سمت جنوب بوشهر در ساحل دریا بوده كه آنجا را (ریشهر) مى ‏نامیده ‏اند. به قول مؤلفین "فارسنامه ناصرى" و "گنج دانش"، بوشهر از زمان كریم‏خان زند رو به آبادى گذاشت و در زمان ناصرالدین ‏شاه رو به عمران بیش‏تر گذاشت و از بنادر تجارى مهم محسوب شد.

بوشهر از بنادر بزرگ و مهم ایران مى‏باشد كه قریب به یك‏صد سال است به‏عنوان مركز بنادر جنوب كشور شناخته شده. قبل از ظهور و ورود دین اسلام به ایران، بندرى به‏ نام بوشهر اساساً وجود نداشته است و آبادى در دو فرسنگى سمت جنوب بوشهر در ساحل دریا بوده كه آنجا را (ریشهر) مى ‏نامیده ‏اند. به قول مؤلفین "فارسنامه ناصرى" و "گنج دانش"، بوشهر از زمان كریم‏خان زند رو به آبادى گذاشت و در زمان ناصرالدین ‏شاه رو به عمران بیش‏تر گذاشت و از بنادر تجارى مهم محسوب شد. تا در سال ۱۲۷۳ق كه شهر هرات از طرف دولت ایران محاصره شد، انگلیسی‏ها خائف گشتند و براى انصراف ایران از تصرف هرات كه كلید هندوستان شمرده مى‏شد، سى فروند كشتى جنگى به خلیج فارس فرستادند و پس از جنگ با دلاورمردان تنگستان این بندر را تصرف كردند. (این درگیرى بین باقرخان ضابط تنگستانى و پسر رشیدش احمدخان تنگستانى با چهارصد تفنگچى در قلعه ریشهر روى داد و احمدخان تنگستانى به‏ همراه ۷۲ نفر در این راه شهید شدند.) • در آغاز جنگ جهانى اول (۱۹۱۴م) قواى روس از شمال و نیروهاى انگلیس از جنوب كشور، ایران را در معرض هجوم قرار دادند. كشتی‏هاى جنگى انگلیس در مقابل بوشهر لنگر انداختند و نیروهاى اشغالگر در بیست و ششم رمضان‏ المبارک سال ۱۳۳۳ هجری قمری (۸ اوت ۱۹۱۵م، برابر با ۱۷ مرداد ۱۲۹۴ش)، شهر بوشهر را به اشغال خود درآورند. یك روز از پس از اشغال بوشهر، چهارده نفر از احرار آن علیه اشغالگران اعتراض كردند ولى چون اهل جدال و اسلحه نبودند دستگیر و به هندوستان تبعید شدند. رئیس على‏خان دلوارى، شیخ ‏حسین‏ خان چاه‏ كوتاهى و زائرخضرخان اهرمى سه نفر خوانین دلیر تنگستان از این وقایع آگاه شدند و تصمیم گرفتند كه علیه دشمن قیام و در مقام مدافعه از وطن برآیند. حدود دو ماه قبل از این‏كه قواى انگلیس بوشهر را اشغال كنند، جنرال كاكس كنسول انگلیس در خلیج فارس، نامه‏اى به مرحوم شیخ محمدحسین برازجانى روحانى متنفذ و مجتهد معروف دشتستان نوشت كه جواب آن نامه انگیزه قیام رئیسعلى دلوارى آن قهرمان نامى ایران و اسلام شد. كنسول انگلیس در این نامه از شیخ محمدحسین برازجانى خواسته بود كه از نفوذ خود استفاده كند و از هرگونه آشوب و قیام علیه اشغالگران جلوگیرى نماید. در این نامه تأكید شده بود كه از دشمنى با دولت انگلیس هیچ سودى عاید ملت ایران نخواهد شد، بلكه در صورتى كه ایرانیان وارد جنگ شوند، انگلیس یك سوم خاك ایران را به تصرف خود درخواهد آورد. شیخ در پاسخ به این نامه تمام مصیبت‏ها را از طرف دولت انگلیس برشمرده و اعلام كرده بود كه چنان‏چه عملیات انتقام‏جویانه علیه اشغالگران صورت پذیرد، مسئولیت آن بر عهده انگلیسی‏ها خواهد بود. رئیسعلى در نامه‏هاى متعدد به شیخ محمدحسین برازجانى، براى جهاد و قیام علیه قواى انگلیس كسب تكلیف مى‏كند كه سرانجام مرحوم شیخ صورتى از حكم جهادى كه مراجع شیعه از نجف اشرف ارسال داشته بودند، به ضمیمه حكم خود مبنى بر وجوب جهاد با كفار انگلیسى و جلوگیرى از رخنه آن‏ها به بنادر جنوب و دشتى و تنگستان و لزوم همكارى خوانین این مناطق و بسیج مردم مسلمان براى رفتن به میدان جنگ صادر مى‏ كند و براى همه خوانین مى ‏فرستد. رئیسعلى دلوارى همین‏كه از حكم جهاد مرحوم شیخ محمدحسین برازجانى و دیگر مراجع دینى آگاهى مى‏یابد، آماده نبرد با قدرت امپراتورى انگلیس مى‏شود و مقدمات كار را در خانه حاج سیدمحمدرضا كازرونى فراهم مى‏سازد. رئیسعلى همراه دوستش خالوحسین دشتى در اوایل ماه رمضان ۱۳۳۳ق در عمارت حاج سیدمحمدرضا كازرونى، پس از مذاكراتى با وى آمادگى خود را براى دفاع از بوشهر و جلوگیرى از پیشروى نیروهاى انگلیسى اعلام مى‏دارد. رئیسعلى پس از اظهار تشكر، قرآن مجید را مى ‏طلبد و همین‏كه خادم قرآن مى‏آورد، برمى‏خیزد و تعظیم مى ‏كند و با احترام تمام آن را روى میز جلو خود مى‏گذارد، آن‏گاه رو به حاضرین كرده و مى‏گوید: «اى كلام‏ الله گفتار مرا شاهد باش. من به تو سوگند یاد مى‏كنم كه اگر انگلیسی‏ها بخواهند بوشهر را تصرف كنند و به خاك وطن من تجاوز نمایند در مقام مدافعه برآیم، و تا آخرین قطره خون من بر زمین نریخته است، دست از جنگ و ستیز با آنان نكشم، و اگر غیر از این رفتار كنم در شمار منكرین و كافرین به تو باشم، و خدا و رسول از من بیزار شوند.» بعد از اشغال شهر بوشهر در ۲۶ رمضان ۱۳۳۳‍ق، نیروهاى انگلیسى قصد تصرف ناحیه دلوار را مى‏ كنند. دلوار محلى بود كه پیش از آن چند بار سربازان انگلیسى ببه آن‏جا تجاوز كرده اما طعم تلخ شكست را در این ناحیه چشیده بودند. رئیس على‏خان دلوارى، شیخ ‏حسین‏ خان چاه‏ كوتاهى و زائرخضرخان اهرمى، از این وقایع آگاه و در مقام دفاع از وطن برمى ‏آیند. بدین ‏ترتیب قیام دلیران تنگستان علیه اشغالگران انگلیس آغاز مى ‏شود و نیروهاى متجاوز انگلیس كه قریب به پنچ هزار بودند در دام دلیرمردان تنگستانى گرفتار مى ‏آیند و عده زیادى از متجاوزان انگلیسى در این حمله از بین مى ‏روند. قیام مردم تنگستان بر روى هم، هفت سال به طول مى‏انجامد.