گلستانی که در گذشته نماند

1397/11/3 ۱۳:۱۵

کاخ گلستان که روزگاری مأمنی برای پادشاهان قاجار بود؛ امروز با برخورداری از گنجینه های ارزشمند می تواند محلی برای شناخت و آگاهی از آن دوره تاریخی کشور باشد. در ادامه «شبهای تهران شناسی» که تاکنون برگزار شده از جمله شب تکیه دولت، شب خیابان مولوی، شب بهارستان، شب چنارستان، شب باغهای تهران و شب میدان توپخانه؛ شامگاه سه شنبه در تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی شب کاخ گلستان با سخنرانی محمد حسن سمسار، سید محمد بهشتی، علیرضا انیسی برگزار شد.

کاخ گلستان که روزگاری مأمنی برای پادشاهان قاجار بود؛ امروز با برخورداری از گنجینه های ارزشمند می تواند محلی برای شناخت و آگاهی از آن دوره تاریخی کشور باشد.

در ادامه «شبهای تهران شناسی» که تاکنون برگزار شده از جمله شب تکیه دولت، شب خیابان مولوی، شب بهارستان، شب چنارستان، شب باغهای تهران و شب میدان توپخانه؛ شامگاه سه شنبه در تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی شب کاخ گلستان با سخنرانی محمد حسن سمسار، سید محمد بهشتی، علیرضا انیسی برگزار شد.

همچنین فیلم مستندی درباره تاریخچه کاخ گلستان به نمایش درآمد.

کاخ گلستان با قدمتی بالغ بر 440 سال یکی از منحصر به فردترین مجموعه‌های تاریخی ایران است.اطلاق نام گلستان به این مجموعه ریشه در بنیان تالاری بنام «گلستان» دارد که از بناهای عهد آقا محمدخان قاجار بوده و در سال 1216 هجری قمری و در عهد فتحعلی شاه قاجار به پایان رسید.

**در حق کاخ گلستان بی عدالتی شده است

محمد حسن سمسار عضو شورای عالی علمی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی و مدیر بخش معماری و هنر این مرکز در این نشست گفت: نسبت به کاخ گلستان و بنای فرهنگی و تاریخی آن بی عدالتی شده و این مرکز فرهنگی کمتر شناخته شده است.

وی افزود: دلیل این امر این است که مدت زمان زیادی از مرکز فرهنگی شدن کاخ گلستان نسبت به دیگر بناهای تاریخی نمی گذرد، کاخ گلستان مدت 30 سال است که به مرکز فرهنگی تبدیل شده و پیش از آن تنها به عنوان کاخ سلطنتی مطرح بوده است.

وی درباره ویژگی ها و وضعیت جغرافیایی کاح گلستان گفت: این کاخ در منطقه ای از تهران که مملو از غبار و آلودگی است دارای محوطه سبز زیبایی است که این فضا کاخ را نسبت به باقی فضاها متفاوت کرده است.

این باستان شناس بنای کاخ گلستان را متعلق به نیمه دوم سلطنت قاجار دانست و گفت: فضای سبز اطراف این کاخ به بنای آن زیبایی خاصی داده است.

سمسار با بیان اینکه همه ابنیه های تاریخی بخشی دارند که همگان امکان بازدید از آن دارند و بخشی دیگر که بازدیدکننده آن را نمی بیند، گفت: موزه ها و بناهای تاریخی کاخ گلستان از جمله جاذبه هایی است که ببیندگان آن را می بینند.

وی افزود: اما بخش هایی که بازدیدکنندگان آن را نمی بینند و تنها متخصصان از وجود آن با خبر هستند در کاخ گلستان وجود دارد که یکی از مشهورترین آنها کتابخانه خطی کاخ است که از جهت کیفیت نسخ خطی در جایگاه ویژه ای قرار دارد.

سمسار اضافه کرد: ثبت جهانی سه نسخه خطی از این کتابخانه نشان از بزرگی و شهرت کتابخانه کاخ گلستان دارد.

عضو شورای عالی دایره المعارف بزرگ اسلامی گفت: وجود نسخی از قرن پنجم تا سیزدهم نشان از اهمیت هنری این کتابخانه در سطح جهان دارد.

سمسار «آلبوم خانه» کاخ گلستان را یکی دیگر از جاذبه های بی نظیر این کاخ دانست و گفت: وجود یکهزار عکس اصیل، این مرکز را یکی از بزرگترین مراکز نگهداری عکس های تاریخی کرده است.

این باستان شناس گفت: وجود 400 هزار سند متعلق به دوره قاجار در کاخ، آن را به یکی از مراکز مناسب برای تحقیق در این دوره تاریخی تبدیل کرده است.

**کاخ گلستان، میراثی که در گذشته نماند

سید محمد بهشتی رئیس پیشین پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری گفت: بسیاری کاخ گلستان را جزو آخرین مجموعه از دوران تفوق سنت می دانند و سنت را مقابل مدرنیته متهم به «در گذشته ماندن» و کهنگی می کنند؛ کاخ گلستان به عنوان شاخص ترین ابنیه در دوره سنتی با دارا بودن ساختمان ها، فرش ها، آلبوم خانه ها و مراکز اسنادش دچار کهنگی و در گذشته ماندن نشده است.

وی افزود: ساختمان ها و ابنیه از زمان صفویه و در دوره قاجار در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه همواره در حال دگرگونی بوده است.کاخ گلستان در هیچ دوره ای نمی ایستد و مانند موجود زنده دچار دگرگونی و تغییر شده است و توقف و کهنگی در این کاخ معنا ندارد. بهشتی افزود: این مهم تنها به معماری کاخ گلستان محدود نیست و وجود کتاب های قدیمی که در ادوار مختلف بازنویسی شده اند شاهدی دیگر بر این مدعاست که کاخ گلستان همواره در حال دگرگونی و رو به جلو بودن است.

بهشتی وجود هزاران عکس در آلبوم خانه کاخ گلستان را یکی دیگر از نشانه های به روزبودن این کاخ عنوان کرد و افزود: آلبوم خانه کاخ گلستان فاصله زیادی با اختراع عکاسی در جهان ندارد.

وی بازشدن درهای کاخ گلستان به روی عموم مردم را قابل تقدیر دانست و گفت: اگر کسی بخواهد تحقیقی در مورد دوران قاجار انجام دهد اسناد مناسبی در این کاخ وجود دارد.

وی افزود: کتاب هایی که در خصوص دوره قاجار تاکنون به رشته تحریر درآمده بدون ارجاع به 400 هزار اسناد این کاخ بوده است.

رئیس پیشین پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری گفت: می توان با ارجاع به این اسناد قضاوت درستی نسبت به این دوران داشت و نگاهی تمدنی به این دوره تاریخی کرد زیرا این دوره نشان از تکاپوی یک ملت است و نمی توان آن را محدود به تعدادی پادشاه کرد.

وی یکی دیگر از ویژگی های کاخ گلستان را وجود اشیاء مختص به این کاخ عنوان کرد و گفت: بیشتر کاخ های مطرح جهانی که میزبان گردشگران زیادی هستند اشیا و وسایل مختص به خود را ندارند و این اشیا و وسایل از جاهای دیگر برای بازدیدی عمومی آورده می شوند.

**رضاشاه بخش اعظم کاخ گلستان را تخریب کرد

علیرضا انیسی نخستین رئیس کاخ گلستان نیز در آیین شب گلستان گفت: همه افراد توقعات زیادی از دولت و میراث فرهنگی برای حفظ آثار تاریخی دارند در حالی که این توقعات نسبت به امکانات ناچیزی که وجود دارد، بسیار زیاد است.

وی گفت: از سال 75 که به عنوان مدیر به کاخ گلستان آمدم با نابسامانی های بسیاری که توقع آن را نداشتم روبرو شدم.

وی نبود منابع انسانی متخصص و منابع مالی را از مشکلات اساسی عنوان کرد و گفت: شرایط وجود 700 هزار سند، نقاشی هایی از خود ناصرالدین شاه و عکس و فیلم ها از جمله گنجینه های زمان قاجار در کاخ گلستان است.

وی با بیان این که ابعاد کنونی کاخ گلستان حدود نیمی از وسعت کاخ در دوره قاجار است و بخش اعظم آن در دوره رضاشاه تخریب شد گفت: آسیب های زیادی به اسناد، فرش ها و کتاب ها وارد شده است.

وی با اشاره به این که هم اکنون فضاهای متنوعی برای بازدیدکنندگان وجود دارد، گفت: اشیاء موجود در این کاخ متعلق به کاخ گلستان است ولی متاسفانه این کاخ کمتر دیده می شود شاید دلیل آن قرارگرفتن در مرکز تهران باشد.

وی داشتن نگاه اقتصادی به این کاخ را اشتباه دانست و گفت: این کاخ جزو ثروت فرهنگی کشور است و وظیفه هویت بخشی و روشن کردن تاریخ، فرهنگ و هنر را دارد.

کاخ گلستان در دوم تیرماه 1392 و در سی و هفتمین اجلاس سالانه کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو در پنوم پن پایتخت کامبوج به عنوان میراث بشری از جانب یونسکو به ثبت رسید.

منبع: ایرنا