1397/3/19 ۱۳:۰۴
«بی شک محبوبیت واژه حکمرانی تا حد زیادی مدیون تناسب آن با تغییرات جهانی است. در جامعه مدنی حکومت به میزانی درخور توجه به سازمان‌ها وابسته است و به واسطه پیوندهای بین‌المللی محدودتر شده است. از یک سو بخش عمومی در بسیاری از حکومت‌ها از سلسله مراتب بوروکراتیک به سمت بازارها و شبکه‌ها حرکت کرده است. از سوی دیگر فعالیت حکومت‌ها به صورت روز افزون در تنظیمات فراملی و بین‌المللی تنیده شده است، امری که ناشی از بین‌المللی شدن تعاملات صنعتی و مالی، ظهور بلوک‌های منطقه‌ای و افزایش نگرانی‌ها درباره مسایل جهانی، مانند تروریسم و محیط زیست است.»
این جملات بخش‌هایی از کتاب «حکمرانی: مقدمه‌ای بسیار کوتاه» است که به قلم مارک بور و ترجمه عرفان مصلح و زهره کریم میان از سوی انتشارات کرگدن منتشر شده است. به همین مناسبت با مصلح گفت‌و‌گویی درباره حکمرانی و ادبیات آن داشته‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
******
لطفا توضیحاتی را درباره مارک بور و کارنامه علمی آن ارائه دهید؟
مارک بور یکی از اساتید برجسته دانشگاه برکلی کالیفرنیا است که در رشته علوم سیاسی مشغول به فعالیت است و تمرکزش روی اداره حکومت‌ها و دولت‌هاست. به طور خاص می‌توان ایشان را پدر حکمرانی در علوم سیاسی دانست به گونه‌ای که ده‌ها مقاله و کتاب در این حوزه تالیف کردند. تعدادی از کتاب‌های کلیدی ایشان با عناوین مفاهیم کلیدی در حوزه دولت و دایره‌المعارف حکمرانی منتشر شده که این دایره‌المعارف از آثار برجسته وی است؛ البته ایشان در این کتاب نقش جمع‌آوری کننده دارند و با اساتید مختلف درباره واژه‌های این حوزه توافق کردند.
ضرورت ترجمه کتاب را در چه احساس کردید؟
شاید دلیل اصلی آن این بود که حس کردم در ایران واژه حکمرانی رایج شده و در محاورات مختلف کارشناسان سیاسی و اقتصادی و سیاستمداران از این واژه زیاد استفاده می‌شود! اما برداشتی که داشتم این بود که هنوز درک دقیق و علمی از این واژه صورت نپذیرفته بدین معنی که این واژه استفاده می‌شود اما توافقی روی این واژه وجود ندارد و برداشت درستی از آن نمی‌شود، پس از بین کتاب‌های موجود در حوزه حکمرانی تمایل داشتم کتابی را ترجمه کنم که خود حکمرانی و مفهوم شکل گرفته حول این واژه را شرح دهد و کمک به جا انداختن این موضوع بکند.
گویا کتاب حاضر از آثار پرفروش انتشارات آکسفورد بوده است. علت استقبال خوب از این کتاب چیست؟
دانشگاه آکسفورد تعدادی کتاب با عناوین «تولیدات بسیار کوتاه» بالغ بر 60 عنوان کتاب منتشر کرده که در این دسته‌بندی 40 عنوان نیز در دست چاپ است. هدف این کتاب‌ها ارائه محتوای مفید و علمی در دسته‌های مختلف دانشی است. کتاب حاضر نیز جزء این دسته‌بندی است و این کتاب‌ها به دلیل چکیده بودن برای دانشجویانی که در این حوزه آشنایی ندارند و یا افرادی که متخصص علمی نیستند کتاب‌های بسیار مفیدی است که در زمان کوتاه به مفاهیم علمی شکل گرفته حول آن واژه می‌پردازد. بنابراین از این بابت این کتاب خیلی مورد استقبال بوده است.
چرا امروزه واژه حکمرانی در ادبیات این حوزه به صورت فزاینده‌ای استفاده می‌شود؟
بار دیگر بگویم علت علاقه‌مندی من به ترجمه کتابی در حوزه حکمرانی این بوده که امروزه مفهوم حکمرانی در ایران در رسانه عمومی توسط سیاستمداران و دانشگاهی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد اما هر کدام از این افراد نه در معنای دقیق خودش بلکه در معنای لفظی واژه حکمرانی را با نحوه اداره کشور ترجمه و بیان می‌کنند. این بیان متفرق و گسترده از یک واژه علمی کاملا مشخص سبب شده ما بسیاری اوقات مفهوم پشت سر این واژه را به ابتذال می‌کشیم. بنابراین من تمایل داشتم در این حوزه کتابی را ترجمه کنم که برای همه اقشار جامعه و حتی کارشناسانی که علمی نیستند این کتاب قابل استفاده باشد و سعی کردیم در ترجمه هم حتی المقدور از به کار بردن واژه‌های تخصصی پرهیز کنیم. به نحوی که برای مردم عادی هم کتاب قابل استفاده باشد. پس تمرکز ما روی ایجاد اشتراک معنایی از لفظ حکمرانی بود.
اما علت اینکه چرا این واژه مورد استفاده قرار می‌گیرد این است که در ساختار سیاسی کشور ما با مشکلاتی روبه‌رو هستیم که خیلی‌ها اعم از سیاستمداران و کارشناسان یکی از عوامل ریشه‌ای آن را در نحوه اداره کشور می‌دانند. یعنی چگونگی نحوه اداره کشور در حوزههای مختلف را دارای اشکال می‌دانند و می‌گویند باید حکمرانی در آن حوزه اصلاح شود.
حکمرانی چه مولفه‌ها و شاخصه‌هایی داشته و چه تفاوتی با مفهوم دولت دارد؟
اینکه این واژه چیست و چه تفاوتی با واژه دولت دارد؟ باید به زمینه تاریخی آن اشاره کرد بدین معنی که از سال 1970 به بعد مفهوم حکمرانی در ادبیات اداره دولت‌ها و کشورها مورد استفاده قرار گرفت. بعد از اینکه پارادایم استفاده مداخله دولت در تمام امور که در کشورهایی نظیر شوروی استفاده می‌شد با چالش جدی مواجه شد ـ چون آن زمان دولت در تمام نیازها دخالت می‌کرد و سعی می‌کرد بر محصولات نظارت کند ـ بعدها مفهوم دولت رفاه برگرفته از ادبیات اقتصاد بازار رواج یافت و در حوزه‌ها مداخله نمی‌کرد و آن را به بازار سپرده بود.
این نگاه در سال 1970 توسط مارگارت تاچر در انگلستان و کندی در آمریکا مطرح شد و دولت رفاه جایگزین دولت حداکثری شد. پس دولت حداقلی پارادایم جدید شد و البته کم کم این مفهوم نیز دچار مشکل شد و اندیشمندان حوزه سیاسی و اداره کشورها به دنبال رسیدن به یک الگوی بهینه در اداره کشورها و دولت‌ها افتادند. حتی در برخی از موارد آن را دولت جدید می‌نامند در این مفهوم حکمرانی عبارت است از این که به جای بوروکراسی که توسط دولت‌ها و کشورها وجود دارد به سوی به کارگیری بازارها و شبه بازارها و شبکه‌ها در ارائه خدمات عمومی برویم.
بر این اساس حکمرانی در حوزههای مختلف از جمله علوم سیاسی، اقتصاد، جامعه شناسی و... بسط پیدا کرد؛ اینجا بود که تفاوت‌هایی بین دولت و حکمرانی به وجود آمد یعنی اگر در معنای حکمرانی فاصله‌ای بین دولت‌ها و حکومت‌ها ایجاد شد و نقش‌های برای بخش خصوصی و مجموعه‌های غیر انتفاعی بر پایه بازارها و شبه بازارها و شبکه‌ها به وجود آمد. به بیان دیگر در واقع دولت بخشی از مسئولیت‌هایی که تا آن لحظه داشت و به تنهایی متولی آن در اداره جامعه بود به بازار و جامعه مدنی منتقل کرد، اینجا بود که واژه حکمرانی رنگ و بوی جدیدی پیدا کرد و مورد استفاده قرار گرفت.
پس اگر بخواهیم معنای دقیق‌تر از حکمرانی به معنای بیان متخصصان حکمرانی بگوییم سبکی از حکومت است که بازیگران عمومی و خصوصی در سطوح مختلف و در کنار هم از شبکه‌ها و ابزارهای سیاستی که وجود دارد جامعه را اداره می‌کنند. در واقع حکمرانی الگوی از حکمرانی را پیشنهاد می‌کند که در آن کمتر به نهادهای رسمی توجه می‌شود و بیشتر بر پایه قوانین و تعاملاتی است که بین بخش خصوصی و جامعه مدنی و دولت‌ها شکل می‌گیرد.
تعریف شما از حکمرانی چیست؟
تعریف دقیق‌تر من از حکمرانی عبارت است از قوانین و فرایندها که بر سبک سیاست‌گذاری و نحوه تاثیرگذاری ذی‌نفعان از جمله بازیگران بخش خصوصی و مجموعه‌های غیر انتفاعی در فرایند سیاست‌گذاری تاثیر می‌گذارد و با مشخصه‌هایی از جمله مشارکت بخش‌های خصوصی و جامعه مدنی، مسئولیت‌پذیری و اثر بخشی و یکپارچگی مورد پایش قرار می‌گیرد.
در فصول مختلف کتاب به انواع حکمرانی اعم از سازمانی، شرکتی، جهانی و شایسته پرداخته شده است در صورت امکان درباره هر یک از مفاهیم توضیحات مختصری ارائه دهید؟
این واژه‌ها به نوعی بسط واژه حکمرانی در حوزههای مختلف مانند شرکتی، جهانی و... است. نویسنده کتاب هر فصل آن را به این پرداخته که واژه حکمرانی در حوزه دانشی مختص خودش ترسیم و تببین کرده و به تاریخچه‌ای از آن اشاره کند. حکمرانی سازمانی، شرکتی و ... چیست و چگونه به وجود آمدند و چه مفاهیمی را تببین می‌کند. کتاب سعی کرده مفهموم حکمرانی را در ابتدا توضیح دهد و بعد وقتی این مفهوم در مظروف‌های مختلفی مانند بحث‌های شرکتی، سازمانی، جهانی و اقتصادی قرار گرفته به تبیین هر یک از این مفاهیم در کتاب پرداخته است.
این کتاب چه کمکی می‌تواند به مخاطب ایرانی کند و اساسا جامعه هدف آن چیست؟
من همان‌طور که گفتم هدف از ابتدا این بود که این کتاب به تبیین مفهوم حکمرانی به صورت علمی کمک کند و هدف من از ترجمه این بوده که ما از واژه حکمرانی در حوزههای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... استفاده می‌کنیم و این مفاهیم خیلی کلی و غیر دقیق است پس به دنبال ترجمه کتابی بودم که این مفهوم را در حوزههای دانشی مختلف تفسیر و تبیین کرده و تاریخچه‌ای از هر یک از آنها ارائه دهد. جامعه هدف آن نیز در گام اول دانشجویان مرتبط با علوم سیاسی، اقتصاد، مدیریت دولتی و... است به علاوه کارشناسان و سیاستمدارانی که در حوزههای مختلف وجود دارند و در نهایت سعی کردیم کتاب را به نحوی ترجمه کنیم که برای عموم مردم قابل استفاده باشد.
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید