صد و چهل و ششمین شماره ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت منتشر شد

1397/3/5 ۱۴:۳۳

شمارۀ ۱۴۶ ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «حکمت در شعر و اندیشۀ نظامی گنجوی» در خردادماه ۱۳۹۷ منتشر شد. بر اساس اعلام نشریه حکمت و معرفت، در بخشی از سخن دبیر به قلم هما شهرام­بخت در معرفی نظامی چنین آمده است: «جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، متخلص به نظامی(۵۳۵ هـ. ق ۶۰۷–۶۱۲ هـ. ق) شاعر و داستان‌سرای ایرانی است که علاوه بر تبحر در شعر و شاعری از دانش‌های رایج روزگار خویش، آگاهی وسیعی داشت. او به زبان‌های فارسی و عربی مسلط بود و با سنت‌ها و داستان‌های شفاهی نیز آشنایی داشت.

شمارۀ ۱۴۶ ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «حکمت در شعر و اندیشۀ نظامی گنجوی» در خردادماه ۱۳۹۷ منتشر شد.

بر اساس اعلام نشریه حکمت و معرفت، در بخشی از سخن دبیر به قلم هما شهرام­بخت در معرفی نظامی چنین آمده است: «جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، متخلص به نظامی(۵۳۵ هـ. ق  ۶۰۷–۶۱۲ هـ. ق) شاعر و داستان‌سرای ایرانی است که علاوه بر تبحر در شعر و شاعری از دانش‌های رایج روزگار خویش، آگاهی وسیعی داشت. او به زبان‌های فارسی و عربی مسلط بود و با سنت‌ها و داستان‌های شفاهی نیز آشنایی داشت. او همچنین به معماری، علوم(طبیعی و اسلامی)، نجوم، فقه و کلام نیز علاقه‌مند بود. نظامی از علوم اسلامی سررشته داشت و در تفسیر قرآن و حدیث نیز از مهارت زیادی برخوردار بود. او از فلسفه و کلام به خوبی آگاهی داشت و با علوم مختلف عقلی و مکاتب فلسفی آشنا بود. نظامی سال‌ها صرف یادگیری ریاضیات و نجوم کرد که این کار در میان شاعران ایرانی امری معمول بود. تاریخ طبیعی و گیاه‌شناسی نیز برای او از ارزش زیادی برخوردار بود. اشعار نظامی، بازتابی است از تمامی علومی که وی از آن‌ها برخوردار بود.»

دفتر ماه این شماره مشتمل بر هفت مقاله است. مقالۀ نخست با عنوان «نگاهی به هفت‌پیكر با رویكرد عرفانی و رمزی» گفت‌و‌گویی با سهیلا صلاحی مقدم است. «نظامی یکی از شاعرانی است که در کتاب خود به عرفان و تصوف نیز اشاره داشته و معراج پیامبر را بارها در آثار خود به شکل عرفانی توصیف کرده است. صلاحی مقدم هفت‌پیکر را اثری کاملاً عرفانی می‌داند.»

بررسی برخی بن‌مایه‌های اساطیر حكمت  ایران باستان در هفت‌پیكر نظامی و چند داستان سهروردی به قلم زهرا شهرام‌بخت مقالۀ دوم این دفتر است. «نظامی در دوره‌ای ظاهر شد که علوم اسلامی به مکاتب خاص فکری تقسیم می‌شدند. در دورۀ او کلام معتزله به افول گرایید و کلام اشاعره که با جوینی و غزالی به کمال رسیده بود، وارد مرحلۀ جدیدی  شد. در این زمان آرای اسماعیلیه اوج گرفت و فلسفۀ اسلامی با کسانی همچون فارابی و ابن‌سینا به کمال رسید و تحت تأثیر فلسفۀ هرمسی و نوافلاطونی شکل نوینی پیدا كرد. با آنکه نظامی را می‌توان یکی از اندیشمندانی دانست که به تمامی ابعاد علوم اسلامی آگاهی داشته، اما با مداقه در اشعار وی درمی‌یابیم که دنباله‌رو مکتب فلسفی یا الهیاتی خاصی نبوده است. در دورۀ نظامی، فلسفۀ مشاء در سرزمین‌های شرقی اسلام به افول گرایید و فلسفۀ مشرقی که مکتب هرمسی را در خود نهفته داشت، مجال بروز یافت. در این زمان بود که فعالیت فلسفیِ نظامی با مکتب فلسفۀ اشراق سهروردی همزمان شد. این دو شخصیت که با یکدیگر معاصر بودند ولی یکی حکیم و دیگری فیلسوف به شمار می‌رفت، بن‌مایه‌های مشترکی را در آثار خود به کار بردند. نظامی و سهروردی هر دو به فرهنگ ایران باستان تعلق خاطر داشتند و اساطیر ایرانی را به وفور در آثار خود استفاده کردند. این موضوعات به­گونه­ای مواد مصالح مقالۀ «بررسی برخی بن‌مایه‌های اساطیری حکمت ایران باستان در هفت پیکر نظامی و چند داستان سهروردی» را تشکیل می دهد که تأثیر بن‌مایه‌های مشترک اساطیر ایرانی را در برخی آثار این دو شخصیت بررسی می‌کند.»

مقالۀ سوم با عنوان «جهان بینی نظامی» به قلم ذاكر ممدوف است که رقیه رضایی فرد، محمد رضایی فرد آن را به فارسی ترجمه کرده اند. «اموری همچون چرایی و چگونگی آفرینش مورد بحث قرار می‌گیرد. نظامی در اندیشه‌هایش همواره سعی دارد که خداوند را از منظر عقل توصیف کند و پاسخ به سؤالات آفرینش را در ذیل سایۀ عقل شرح دهد. در همین راستا او درهای تفکر را می‌گشاید و از انسان و جامعۀ آرمانی، فواید عقل و تفاوت ظریف آن با وهم و خیال كه به زبان ساده بیان می‌شود، سخن می‌راند.»

چهارمین نوشتار با عنوان «نشانه‌های مكتب هرمسی در داستانی از اسكندرنامه» به قلم هما شهرام‌بخت است. «نظامی در خمسۀ خود به‌ویژه در اسکندرنامه به نحو چشمگیری به فلسفه پرداخته و در این راستا از واژه‌های فلسفی زیادی استفاده کرده است. توجه به فلسفۀ فیثاغورسی با تأکید بر اعداد در هفت‌پیکر به‌خوبی مشهود است. توجه توأمان او به فلسفۀ فیثاغورسی و هرمسی در اسکندرنامه در مقالۀ «نشانه‌های مکتب هرمسی در داستانی از اسکندرنامه» نشان می‌دهد که او چگونه و تا چقدر ژرف به این فلسفه پرداخته و با شخصیت‌های این دو فلسفه آشنایی داشته است.»

«حكمت و معرفت نظامی گنجوی در مباحث سیاسی و حكومتی» به قلم مریم بلوری  عنوان مقالۀ پنجم است. نظامی در کتاب خود به شرایط تاریخی و فرهنگی دوران خود پرداخته و در این راستا افکار فلسفی، اخلاقی، سیاسی و دینی خود را بازتابانده است. «این مقاله در مباحث سیاسی و حکومتی به‌خوبی از عهدۀ توضیح این موضوع برآمده است. نظامی گاه، نگاهی به حاکمان و عملکرد آن‌ها در شیوۀ مملکت‌داری دارد. این رفتار با زیرکی و معرفتی کم‌نظیر در خلال داستان‌های حماسی یا عاشقانه و حتی در لابه‌لای مفاهیم ناب عرفانی گنجانده شده است.»

نوشتار ششم با عنوان « تنگلوشا در هفت‌پیكر نظامی» به قلم ژیوا وسل است که فرح رادنژاد آن را به فارسی ترجمه کرده است. «نظامی در سرایش کتاب خود از آثار حکیمان بسیاری سود جسته است که در زمان او برخی از آنها قدمتی دیرینه داشته‌اند. یکی از این کتب منسوب به تنگلوشا، حکیمی یونانی است. این کتاب در باب نجوم و بروج و صور فلکی است و در ابتدا از یونانی به فارسی میانه (پهلوی) و از فارسی میانه به عربی ترجمه شد. با وجود این که نظامی در جای جای کتاب خود به نجوم اشاره کرده، مقالۀ «تنگلوشا در هفت پیکر نظامی» بر آن است تا نشان دهد که اشارۀ نظامی به تنگلوشا محدود به حوزۀ طلسمات بوده است.»

هفتمین و آخرین مقالۀ دفتر ماه «بررسی عنصر پری در شعر روز شنبۀ هفت پیكر» به قلم هما شهرام‌بخت است. «نظامی از جمله شاعرانی است که به داستان‌سرایی شهره است. این مقاله نشان می‌دهد که نظامی برای سرایش شعر خود از داستان‌های ملل مختلف استفاده کرده است. این داستان‌ها آن‌چنان در فرهنگ و باور مردمان مختلف رسوخ کرده است که می‌توان ردپای فرهنگ و اساطیر این مردم را در اشعار نظامی باز یافت.»

بخش دوم نشریه «ادب و هنر» است و مشتمل بر چهار مقاله است. نخستین مقاله «حقیقت در هنر» به قلم نوئل كرول است که انشاءالله رحمتی به فارسی ترجمه کرده است.

سه مقالۀ دیگر این بخش به ترتیب عبارتند از «بررسی لغات و اصطلاحات عامیانه در اشعار نظامی» نوشتۀ فاطمه الهامی، «عناصر مضمون‌پردازی در مخزن‌الاسرار» به قلم حمید پولادی و در آخر مقالۀ «فیلسوفان و زیباشناسی قرن هفدهم» که ووادیسواف تاتاركیویچ نگاشته و سید جواد فندرسكی ترجمه کرده است.

بخش سوم با عنوان «اندیشه و نظر» مشتمل بر دو مقاله است که به ترتیب عبارتند از:

«نگین‌های حكمت» به قلم احمد مهدوی دامغانی و «اندیشه‌های بدیع علامه طباطبایی در تفسیر المیزان» به قلم رضا یعقوبی.

بخش چهارم نشریه به دبیری منیره پنج تنی کتاب است. نخستین نوشتار با عنوان «غزالی پژوهان معاصر ایران(بخش دوم)» به قلم سید مسعود رضوی است. پس از آن منیره پنج­تنی برای نقد و بررسی کتاب مکتب کیوتو: آشنایی با فلسفۀ ژاپن (نشر ققنوس- ۱۳۹۶) به سراغ مولف آن، محمد اصغری رفته است و گفت وگویی با عنوان «مكتب كیوتو: فلسفه گفت‌وگوی میان‌فرهنگی» با او ترتیب داده است. همچنین در ادامه چند کتاب در حوزۀ فلسفه و اندیشه معرفی شده است. بخش پنجم با عنوان «گزارش» به دبیری منوچهر دین پرست مشتمل بر گزارش برخی از مهم ترین وقایع یک ماه اخیر در حوزۀ اندیشه است.

شمارۀ ۱۴۶ نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «حکمت در شعر واندیشۀ نظامی» با مدیر مسئولی و سردبیری انشاءالله رحمتی با بهای ۵۰۰۰ تومان در خردادماه ۱۳۹۶ در اختیار علاقمندان قرار گرفت.

منبع: لیزنا