تاریخ‌نگار و شاعری کُرد از جنس زن

1396/10/10 ۰۹:۴۳

مستوره اردلان، تاریخ‌‌نگارِ کردزبانِ ایرانی و از شاهزادگان خاندان اردلان، در سال ١١٨٤ هجرى شمسى (١٨٠٥ میلادی) در شهر سنندج، مرکز حکومت اردلان‌ها چشم به جهان گشود و در سال ١٢٢٧ هجری شمسی (١٨٤٨ میلادی) در سنین جوانی و پس از خلق آثاری ارزشمند چشم از جهان فروبست. ماه شرف خانم قادری «مستوره اردلان» شاعره، نویسنده و اولین زن تاریخ‌نویس جهان است. مستوره زنی هنرمند و شاعره‌ای بااحساس و تاریخ‌نویسی بااستعداد و متعهد بوده و لقب اولین مورخ جهان مختص به وی است.

روایتی از مجسمه «مستوره اردلان» در سنندج
 

مستوره اردلان، تاریخ‌‌نگارِ کردزبانِ ایرانی و از شاهزادگان خاندان اردلان، در سال ١١٨٤ هجرى شمسى (١٨٠٥ میلادی) در شهر سنندج، مرکز حکومت اردلان‌ها چشم به جهان گشود و در سال ١٢٢٧ هجری شمسی (١٨٤٨ میلادی) در سنین جوانی و پس از خلق آثاری ارزشمند چشم از جهان فروبست. ماه شرف خانم قادری «مستوره اردلان» شاعره، نویسنده و اولین زن تاریخ‌نویس جهان است. مستوره زنی هنرمند و شاعره‌ای بااحساس و تاریخ‌نویسی بااستعداد و متعهد بوده و لقب اولین مورخ جهان مختص به وی است.
او، زبان‌هاى کردى، فارسى و عربى را نزد پدرش ابوالحسن بيگ قادرى آموخت. همسرش خسروخان اردلان حاکم امارت سنندج بود و با مرگ وى امارت اردلان دچار دخالت‌هاى قاجار شد و پسرش رضا قلى‌خان، جانشين خسروخان اردلان توسط قاجارها به زندان افتاد.
خسروخان در حمایت از مستوره در جهت سرودن شعر بسیار کوشیده است. مستوره اردلان برای مرگ شوهرش که به‌علت بیماری در جوانی فوت کرد، اشعار زیبایی سروده است.
مستوره اردلان چندین کتاب شعر نوشت. تاریخ اردلان او به‌عنوان یکی از متون شیوای فارسی شناخته شده‌است. اشعار پراکنده‌ای نیز به گویش گورانی زبان کردی از او به جا مانده‌است.دیوان اشعار او که به فارسی سروده شده، حدود دو هزار بیت است و سه بار چاپ شده ‌است.كتاب تاریخ اردلان معروفیت و ارزش علمی و اجتماعی مستوره را دوچندان کرده، زیرا تا اواخر قرن نوزدهم میلادی در تمام خاورمیانه در عرصه تاریخ‌نویسی خصوصا کردشناسی در میان زنان جز مستوره کسی به این کار نپرداخته ‌است.رساله کوچک عقاید مستوره كه باورهاى او در مذهب اهل سنت شافعی است بر ارزش شخصی و عقاید دینی وی می‌افزاید و به جرأت می‌توان گفت در میان زنان تا این زمان کسی به چنین تألیفی نپرداخته ‌است. کنگره بزرگداشت مستوره اردلان در زمستان ١٣٨٥ در اربیل عراق برگزار شد.تندیس این شاعره در خیابان مردوخ شمالی، بلوار خندق، ابتدای بلواری که به عمارت خسروآباد محل زندگی مستوره منتهی می شود، نصب شده است.طول این مجسمه حدود چهار متر و جنس آن از بتن است و یک سال طول کشید تا مراحل طراحی، قالب‌گیری و ساخت آن به پایان برسد.پیکره این بانوی فقید در سال ١٣٨١ توسط هادی ضیاءالدینی هنرمند نامی و مشهور شهر سنندج و یکی از پیکره‌تراشان نامى ایران تراشیده شد که متاسفانه به‌دلیل عدم هماهنگی‌های لازم از پرده‌برداری آن جلوگیری شد.بالاخره اين پيكره در آذرماه سال ١٣٩٠ طی مراسمی با حضور استاندار کردستان، فرماندار، شهردار، اعضای شورای اسلامی شهر و مردم فرهنگ‌دوست سنندج پس از ٩ سال انتظار پرده‌برداری شد.ضیاءالدینى هنرمند سنندجی متولد ١٣٣٥ در شهر سنندج، مجسمه و پیکره‌های بزرگی را از نام‌آوران و مفاخران حوزه فرهنگ، ادب، هنر، علم و ورزش کردستانی تراشیده است. پيكره تمام‌قد مستوره اردلان از آثار ماندگار اوست.

منبع: جامعه فردا