همایش کاربرد دائره المعارف در پژوهش؛ اهمیت و الزامات برگزار شد

1396/10/4 ۰۸:۳۲

به گزارش روابط عمومی و اطلاع رسانی، همایش کاربرد دائره المعارف در پژوهش؛ اهمیت و الزامات، با حضور متخصصان این حوزه، دانشجویان و پژوهشگران، روز سه شنبه 28 آذر 1396 در تالار پروین اعتصامی مرکز همایشهای بین المللی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. در ابتدا، پس از تلاوت قرآن کریم و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، دکتر اسماعیلی، مدیر گروه تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي به بیان ماهیت این همایش پرداخت.

نادر اکبری: به گزارش روابط عمومی و اطلاع رسانی، همایش کاربرد دائره المعارف در پژوهش؛ اهمیت و الزامات، با حضور متخصصان این حوزه، دانشجویان و پژوهشگران، روز سه شنبه 28 آذر 1396 در تالار پروین اعتصامی مرکز همایشهای بین المللی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. در ابتدا، پس از تلاوت قرآن کریم و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، دکتر اسماعیلی، مدیر گروه تاريخ فرهنگ و تمدن اسلامي به بیان ماهیت این همایش پرداخت.

سپس آیت الله دکتر محقق داماد، استاد برجسته دانشگاه شهید بهشتی، به عنوان اولین سخنران درباره تاریخچه ای از دائره المعارف در تمدن اسلامی مطالبی را مطرح کرد. وی در ابتدا به داشتن تاریخی غنی در امر دائره المعارف نویسی در تمدن اسلامی اشاره کرد و به ذکر برخی از مهمترین موارد از کتابهای دایره المعارف اسلامی پرداخت. وی در نهایت از فواید دایره المعارف ها برای پژوهشگران و امکان بهره برداری از مدخلها و موضوعات ریزتر و منسجم تر برای ایجاد کتاب های کاری سخن گفت.

دکتر باباپور، رئیس دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی به عنوان سخنرانی بعدی، سخن خود را با تکیه و بهره جستن از آیه نون و القلم آغاز کرد. وی با خیر مقدم به پژوهشگران حاضر در جلسه، هفته پژوهش را به آنها تبریک گفت. وی به اهمیت و ارزش پژوهش در اسلام پرداخته و بیان داشت که در تحسین پژوهش همین بس که خداوند به قلم و نوشته آن قسم یاد می کند. رئیس دانشکده الهیات و ادیان به حدیثی از امام صادق (ع) اشاره که می فرماید: باسوادترین، عالمترین افراد کسی است که علوم دیگران را جمع کرده و به دانش خود اضافه کند.

به نظر می رسد که می توان این حدیث را نیز به دائره المعارف و اهمیت آن نسبت داد. وی با امیدواری بر مفید و پربار بودن جلسه و با تشکر از دست اندکاران (برگزار کنندگان) این همایش سخن خود را به پایان رساند.

دکتر غلامعلی حداد عادل، مدیر عامل بنیاد دایره المعارف اسلامی، به عنوان سخنرانی بعدی، در سخنان خود هفته پژوهش را تبریک گفت و از برگزار کنندگان این همایش تشکر کرد. دکتر حداد عادل در ابتدا به تفاوت های موجود میان کتاب های جامع که در تمدن اسلامی هستند (و آقای محقق داماد نیز به برخی از آنها اشاره کردند) و نشات گرفته از برخی سنت های قدیمی هستند با دائره المعارف امروزی پرداخت. وی بیان داشت که دایره المعارف امروزی حاصل دوران تجدد در اروپا بوده و علت آن نیز پدید آمدن دیدگاه های جدید نسبت به انسان و جهان است. مدیر عامل بنیاد دایره المعارف اسلامی، سیر ورود دایره المعارف امروزی از فرانسه به جامعه اسلامی ابتدا از بیروت و سپس به جامعه اعراب و در ادامه به ایران را بیان کرد. وی در ادامه به چگونگی پیدایش و و طراحی بنیاد دائره المعارف جهان اسلام پرداخت و بیان داشت امروز 22 جلد از این دانشنامه انتشار یافته و جلد 23 زیر چاپ هست و احتمال می رود تا 50 جلد برسد.

سخنرانی دکتر نعمت الله صفری فروشانی، عضو هیات علمی جامعه المصطفی و مدیر دانش نامه اهل بیت، با عنوان «مقایسه دایره المعارف و مجلات علمی-پژوهشی در تولید دانش» شروع شد. وی در سخنانی بیان داشت که در دو ویژگی مقالات دائره المعارف ها با دیگران اختلاف دارند و بر عکس نظر دیگر متخصصان 1. ابتکار و نوآوری و 2. تحلیل با منطق و مدرک را از نویسندگان می پذیرد. دکتر صفری فروشانی به اهمیت دانشنامه ها و لزوم دقت در زمینه تدوین این منابع ارزشمند را مورد تأکید قرار داد. وی ایشان در ادامه به بیان تفاوت های موجود میان مقالات دائره المعارفی و مجله ای و دائره المعارف با مجله از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار داد.

دکتر احمد پاکتچی، عضو شورای عالی و مدیر بخش فقه، علوم قرآن و حدیث مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی سخنرانی خود با عنوان «نقش دایره المعارف ها در تولید دانش» آغاز کرد. وی تلاش کرد تا با داشتن نگاهی ریشه گرا ابتدا به بازخوانی معنی دائره المعارف و در ادامه بازخوانی معنی دانشگاه بپردازند و نقش دائره المعارف در تولید دانش بپردازد.

وی افزود: pedia کلمه مفرد است و جمع نیست. جمع بستن معرفت ها باعث قطعه قطعه کردن بالندگی معرفت بشر می شود. در حالی که اتفاقی که قرار است در دایره المعارف بیافتد درست عکس این است. یعنی علوم جدا جدا قرار است در خدمت همدیگر قرار گیرد و با همدیگر اندام گوناگونی تشکیل دهند تا به ایجاد یک بدن واحد منجر شود.

دکتر مجید کافی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، فرق دایره المعارف و دانشنامه را تشریح کرد و بیان داشت باید دایره المعارف ها را از دانشنامه ها جدا کرد. دایره المعارف ها بیشتر محل جمع شدن معارف ها و دانش ها هستند و دانشنامه ها بیشتر محل جمع شدن ساینس ها هستند. به عبارت دیگر دایره المعارفها بیشتر جنبه عمومی دارند و دانشنامه ها بیشتر جنبه تخصصی دارند. مراحل تحقیق را اینگونه تشریح کرد: 1. طرح پرسش تحقیق 2. بررسی پیشینه ها 3. چارچوب تئوری تحقیق 4. مدل سازی (نقش لولا) 5. جمع آوری داده 6. تحلیل داده 7. نتیجه گیری.

دکتر کافی بیان داشت که اگر پژوهش را بطور متوسط هفت مرحله در نظر بگیریم، مرحله چهارم مثل لولا عمل می کند که مرحله یک تا سه را منطبق با مراحل چهارم تا هفتم می کند یعنی بخش اول (مراحل قبل از مرحله چهار) و بخش دوم (مراحل بعد از مرحله چهارم). دانشنامه اساس کار مراحل یک تا سه و گاهی نیز مرحله چهار را تشکیل می دهد.

دکتر محسن حاجی زین العابدینی، مدیر کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید بهشتی، سخنرانی خود را با عنوان «کاربرد دایره المعارف های پیوسته در پژوهش» آغاز نمود. وی بیان داشت که پژوهشگران در پژوهش خود باید بدان رجوع کنند باید دایره المعارف ها باشند به خاطر اینکه از طریق دائره المعارف می توانیم مفاد آن موضوع را بدست بیاریم. بنابرین وجود دائره المعارف ها کمک می کند تا نقطه شروع پژوهش ما همیشه روشن باشد و دیدی به ما دهد تا بدانیم که با چه چیزی سرو کار داریم و چگونه باید آن را پیش ببریم. وی در ادامه به معرفی و دسته بندی دانشنامه های برخط پرداخت.

در انتهای همایش، دکتر عباس احمدوند معاون پژوهشی دانشکده الهیات و ادیان، دکتر مهران اسماعیلی، مدیر گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی و دکتر امیر رضا اصنافی، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، از برگزاری این تجربه مشترک در برگزاری همایش علمی ابراز خرسندی نموده و ابراز امیدواری کردند تا این همایش، آغازی برای برگزاری نشستها و همکاریهای علمی بعدی در سطوح ملی و گسترده تر باشد. این همایش در ساعت 16 به کار خود پایان داد. لازم به ذکر است این همایش به صورت مشترک توسط گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی و گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.

منبع: دانشگاه شهید بهشتی