انتشار منظومه علي نامه با مقدمه شفيعي كدكني

1388/6/15 ۰۴:۳۰

علي ‌نامه، منظومه‌اي شيعي كه سروده شاعري گمنام و هم عصر فردوسي است، با مقدمه دكتر محمدرضا شفيعي كدكني و دكتر محمود اميد سالار از سوي دفتر نشر ميراث مكتو ب به بازار كتاب عرضه شده است

علي ‌نامه، منظومه‌اي شيعي كه سروده شاعري گمنام و هم عصر فردوسي است، با مقدمه دكتر محمدرضا شفيعي كدكني و دكتر محمود اميد سالار از سوي دفتر نشر ميراث مكتو ب به بازار كتاب عرضه شده است.
«علی‌نامه» سروده شاعری گمنام با تخلص «ربیع» است که آن را در اعتراض به «شاهنامه» فردوسی سروده و اينك همزمان با میلاد حضرت علی(ع) منتشر و در اختیار علاقه مندان گرفت.
علی نامه (منظومه‌ای کهن) سروده سال 482 ﻫ. از سراینده‌ای متخلّص به ربیع (420 ﻫ -) است که نسخه برگردان(فاکسیمیله) به قطع اصل نسخه خطی شمارۀ 2562 کتابخانۀ موزۀ قونیه (ترکیه) کتابت حدود سدۀ هفتم هجری است که با مقدمۀ استاد محمدرضا شفیعی کدکنی و دکتر محمود امیدسالار توسط میراث مکتوب با همکاری کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران و مؤسسه مطالعات اسماعیلیه منتشر شده است.
اکبر ایرانی مدیر مرکز پژوهشی میراث مکتوب هم درباره اين كتاب گفت: این مرکز طی دیداری با استاد محمدرضا شفیعی کدکنی، اجازه انتشار مقاله‌ای که وی آن را 10 سال پیش درباره این اثر نوشته، به عنوان مقدمه کتاب «علی نامه» اخذ کرده‌است.
«علی نامه» نخستين تجربه شعر حماسي شيعه اثني عشري است، هم از نظر قدمت تاريخ حماسه هاي شيعي و هم از نظر دربرداشتن نوادر لغات و تركيبات فارسي كهن در كمال اهميت است كه تاكنون گمنام مانده و در كتب تاريخ ادبيات فارسي به آن اشاره اي نشده است.
«اين كتاب اثری است به سبک شاهنامه فردوسی مربوط به اواخر قرن پنجم هجری و درباره دلاوری های حضرت علی (ع) در جنگهای صدر اسلام که به نظم در آمده است. نسخه اصلی این اثر در موزه قونیه بوده و دكتر مجتبي مينوي فاكسيميله آن را به ايران آورد ودر اختيار محققان قرار داد که حدود صد سال بعد از سرایش شاهنامه فردوسی سروده شده است. نسخه اصلی این منظومه را مجتبی مینوی به صورت میکروفیلم از قونیه به ایران آورد.
زمانی که شاهنامه سروده شد عده‌ای از شعرای هم عصر فردوسی زبان به اعتراض گشودند و به گونه‌ای با متهم کردن فردوسی به پول پرستی معتقد بودند وی شاهنامه را با هدف دریافت صله از سلطان محمود غزنوی سروده است.
«ربیع» نیز در ابتدای منظومه علی نامه با اشاره به انگیزه‌اش از سرون آن آورده است:
«وقتی که پیامبر اکرم (ص) و امام علی (ع) با دلاوری در جنگ‌های صدر اسلام حماسه آفریدند بهتر بود فردوسی شاهنامه را درباره جنگ‌های این دو شخصیت بزرگ اسلام می‌سرود نه درباره رستم و سهراب که افسانه هستند.»
شاعر این منظومه را در بحر متقارب یعنی همان وزن حماسی و به زبان فارسی سروده است.
«علی نامه» از جهت سبك و بيان حماسي به خصوص در حوزه توصيف و تصويرگري و ابزارهاي آن ارزش فراوان دارد.
زيرا اين عناصر، وسيله‌اي است براي ملموس و محسوس‌تر كردن صحنه‌هاي متنوع و مختلفي كه در بستر شعر حماسي روي مي‌دهد و به عنوان يكي از معيارهاي سنجش كيفي اثر حماسي به شمار مي‌آيد.
دکتر کدکنی نیز معتقد است که یک سوم این منظومه اشعاری قوی دارد که در خور توجه است. اما در واقع این اثر دغدغه‌های شیعیان را نشان می‌دهد که می‌خواستند در زمان خلافت عباسیان حضور معنوی خود را اعلام کنند.
دکتر ایرانی نیز بر این باور است که منظومه «علی نامه» سند ملی زبان فارسی و سند هویت مذهب و فرهنگ ایرانی است و شاید دلیل اینکه تا کنون مورد توجه قرار نگرفته بود این باشد که استادانی همچون مجتبی مینوی نخواستند این منظومه را در برابر شاهنامه مطرح کنند.

منبع:میراث مکتوب