شهری معظم که قصبچه شد

1396/7/26 ۱۱:۳۷

شهرهای ایرانی از زمان پیدایش در روزگاران دور تا زمانه کنونی، دوره‌هایی مهم و پرتلاطم از دگرگونی‌ها را از سر گذرانده‌اند. مردم و ساکنان این شهرها نیز در میانه دگرگونی‌های یادشده، از پیامدها و دستاوردهای آنها متأثر بوده‌اند.

پیامدهای جنگ‌ها و دگرگونی‌های سیاسی بر سرنوشت مردم
 

شهرهای ایرانی از زمان پیدایش در روزگاران دور تا زمانه کنونی، دوره‌هایی مهم و پرتلاطم از دگرگونی‌ها را از سر گذرانده‌اند. مردم و ساکنان این شهرها نیز در میانه دگرگونی‌های یادشده، از پیامدها و دستاوردهای آنها متأثر بوده‌اند. دگرگونی‌های سیاسی همچون رفت‌وآمد حکومت‌های گوناگون، در کنار رخدادهای نظامی همچون جنگ، در تاریخ سرزمین ایران، از مولفه‌های مهم در سرنوشت زندگی و زیست فردی و اجتماعی مردم به شمار می‌آمده‌اند. آنتوان اولیویه در کتاب «سفرنامه اولیویه: تاریخ اجتماعی - اقتصادی ایران در دوران آغازین عصر قاجار» دراین‌باره سرگذشت شهر همدان را گواه می‌گیرد و می‌نویسد «این شهر كه در تمام سلطنت صفویه یكی از شهرهای بسیار بزرگ و معظم ایران بوده، بعد از انقراض سلطنت از آن دودمان، به بلاها و فلاكت‌های متعاقب گرفتار شده است و اكنون جز «قصبچه‌ای» بیش نیست». رخدادهای سیاسی و نظامی در تاریخ، نخستین تأثیر خود را بر مردم می‌گذاشته و زندگی روزمره را مختل می‌کرده‌اند «جمعیت آن رفته و بیشتر از نصف خانه‌ها خراب شده، و از قلعه آن، اكثر مواضع منهدم شده است. ارك كه در جانب شهر، و در روی تلّی واقع بود، حال بالكلّه ویران است». اولیویه از کوششی سخن می‌راند که نخستین حکمران دودمان قاجار برای آبادانی آن شهر به کار گرفته است «با وجود سعی و كوشش زیاد آغا محمدشاه كه در ازیاد جمعیت شهر به عمل می‌آورد و حمایت و اعانتی كه از كسبه و تجار می‌كند -خاصه از آنها كه به تازگی آمده‌اند و در آن شهر مسكن می‌كنند- هنوز جمعیت آن در تاریخی كه ما وارد شده‌ایم، علاوه بر پانزده‌هزار نفس نبود؛ قراول و عملجات دیوانی را نیز كه به قدر سه‌هزار نفر می‌شدند، ضمن این جمعیت به شمار آوردیم». این جهانگرد فرانسوی به تأثیری اشاره می‌کند که آرامش سیاسی می‌توانسته است بر رفاه شهرها و گسترش جمعیت آنها بگذارد «مظنون چنین است كه اگر اخلاف آغا محمد شاه در این شهر سلطنت كنند، جمعیت این شهر بسیار عظیم شود. وجود پادشاه خود اسباب جمعیت شهری می‌شود، زیرا بزرگان مملكت از اطراف به پایتخت آمده، خواستار التفات و مصاحبت شده، و قرب جوار سلطان را اختیار می‌كنند و باعث زیادی جمعیت می‌شوند. همچنین در این‌جا پول تمام مملكت كه در پایه سریر سلطنت به مصرف می‌رسد، سبب جلب تجّار و ارباب حرف و صنایع به پایتخت می‌شود».

منبع: شهروند