نوبل ادبیات برای سومین بار به ژاپنی ها رسید

1396/7/15 ۰۸:۲۲

ژاپنی‌ها در حالی کسب سومین جایزه نوبل ادبیات را جشن گرفتند که «کازوئو ایشی گورو» (Kazuo Ishiguro) نویسنده انگلیسی ژاپنی تبار و برنده صدوچهاردهمین جایزه نوبل ادبی در مصاحبه‌های متعدد تأکید کرده که آشنایی چندانی با ادبیات این کشور ندارد و حتی گفته که اگر نامی مستعار برگزیده بود و عکس فردی غیرژاپنی را جای خود منتشر می‌ساخت کسی به ذهنش خطور نمی‌کرد که«این آدم مرا یاد فلان نویسنده ژاپنی می‌اندازد»!

اعطای صد و چهاردهمین جایزه نوبل ادبیات به «کازوئو ایشی‌گورو»

مریم شهبازی: ژاپنی‌ها در حالی کسب سومین جایزه نوبل ادبیات را جشن گرفتند که «کازوئو ایشی گورو» (Kazuo Ishiguro) نویسنده انگلیسی ژاپنی تبار و برنده صدوچهاردهمین جایزه نوبل ادبی در مصاحبه‌های متعدد تأکید کرده که آشنایی چندانی با ادبیات این کشور ندارد و حتی گفته که اگر نامی مستعار برگزیده بود و عکس فردی غیرژاپنی را جای خود منتشر می‌ساخت کسی به ذهنش خطور نمی‌کرد که«این آدم مرا یاد فلان نویسنده ژاپنی می‌اندازد»!
 

خوشحالی طرفداران «موراکامی» برای «ایشی گورو»
با وجود این، پنجشنبه گذشته کمتر از یک ساعت مانده به اعلام نام «کازوئو ایشی‌گورو» جمعی از طرفداران «هاروکی موراکامی»دیگر نویسنده ژاپنی که طی سال‌های اخیر انتظار برگزیده شدن وی در این جایزه سوئدی می‌رفت گرد معبدی در توکیو جمع شده بودند تا برنده شدن احتمالی وی را جشن بگیرند.
البته انتخاب «ایشی گورو» به‌عنوان صد و چهاردهمین برنده جایزه نوبل ادبیات باز هم آنان را خوشحال کرد چراکه ژاپنی‌ها به رغم مهاجرت «ایشی گورو» در سن پنج سالگی به همراه والدینش به انگلستان او را همچنان هموطن خود می‌دانند. این در شرایطی است که او خودش را چندان هم شبیه انگلیسی‌ها نمی‌داند چراکه در خانه‌ای ژاپنی زبان متولد و تربیت شده و والدینش تلاش کرده‌اند تا او چندان با ادبیات زادگاهش غریبه نباشد.
«کازوئو ایشی‌گورو» 63 سال قبل در ناگازاکی ژاپن متولد شد و همان طور که اشاره شد در پنج سالگی به همراه خانواده راهی انگلستان شد. او که 35 سال است به طور رسمی شهروندی انگلیسی به شمار می‌آید فارغ‌التحصیل کارشناسی رشته ادبیات انگلیسی و فلسفه از دانشگاه «کنت» است. او کمی بعد از کسب مدرک کارشناسی به داستان‌نویسی روی می‌آورد و مدرک کارشناسی ارشد نویسندگی خلاق را هم از دانشگاه «انگلیای شرقی» کسب می‌کند.
«ایشی گورو» را از جمله مطرح‌ترین نویسندگان انگلیسی زبان ادبیات داستانی می‌دانند، او تا به امروز چهار مرتبه با کتاب‌های «هنرمندی از جهان شناور»، «بازمانده‌ روز»، «وقتی یتیم بودیم» و «هرگز رهایم مکن» نامزد جایزه« من بوکر» شده اما بالاخره با رمان «بازمانده روز» این جایزه را از آن خود می‌سازد.
اغلب منتقدان ادبی از «بازمانده روز» با عنوان درخشان‌ترین اثر وی یاد می‌کنند؛ کتابی که در کشور خودمان هم با ترجمه «نجف دریابندری» ترجمه و منتشر شده است. آنچنان که حتی «سارا دانیوس» سخنگوی هیأت داوران آکادمی نوبل هنگام اعلام نام «ایشی‌گورو» به‌عنوان برنده نوبل ادبیات ۲۰۱۷، ضمن اشاره به اینکه «غول مدفونِ» او رمان محبوبش است، اما از «بازمانده روز» با عنوان یک شاهکار واقعی یاد می‌کند. یکی از دلایل شهرت این نویسنده انگلیسی ژاپنی تبار را شاید بتوان در ساخت آثار سینمایی از رمان‌های «بازمانده روز» و «هرگز رهایم مکن»وی دانست. «آنتونی هاپکینز» و «اما تامپسون» بازیگرانی هستند که در «بازمانده‌ روز» ایفای نقش کرده‌اند.
«تایم» در سال ۲۰۰۸، این رمان‌نویس را در رتبه ۳۲ از لیست «۵۰ نویسنده بزرگ انگلیسی از سال ۱۹۴۵ به بعد» قرار داد. البته نام «ایشی گورو» بجز برای «منظره رنگ‌پریده تپه‌ها»، برای دیگر رمان‌ها و داستان کوتاه‌های نوشته وی، بارها به‌عنوان برنده مهم‌ترین جوایز ادبی جهان اعلام شده است.
ابراز امیدواری برنده نوبل برای پایان ناپایداری جهان
آنچنان که نوشته‌های وی بارها به زبان‌های فارسی، روسی، فرانسوی، آلمانی، هلندی، فنلاندی، بلغاری، ژاپنی، ایتالیایی، ایسلندی، چینی، اسپانیایی، دانمارکی، پرتغالی و... ترجمه شده‌اند، سخنگوی هیأت داوران آکادمی نوبل در مراسم معرفی نام برگزیده نوبل ادبیات سال 2017 سبک نوشته‌های او را ترکیبی از «جین آستین» و «فرانتس کافکا» توصیف کرد.
«ایشی گورو» در نخستین مصاحبه‌ای که بعد از کسب این جایزه انجام داده گفته که با این انتخاب، وی پا جای پای بزرگ‌ترین نویسندگان تاریخ گذاشته است. او با اشاره به شرایط جهان امروز گفته: «جهان در وضعیتی بسیار ناپایدار است و من امیدوارم تمام جوایز نوبل، نیرویی باشند برای پیش بردن دنیا به سمتی مثبت. عمیقاً تحت تأثیر قرار می‌گیرم اگر به نحوی بخشی از این جَو باشم و به مثبت‌ شدن فضا در این زمان بی‌ثبات کمکی کنم.» «یاسوناری کاواباتا» و «کنزابورو اوئه» دیگر نویسندگانی هستند که پیش از او از ژاپن موفق به دریافت این جایزه جهانی ادبیات شده‌اند. برخلاف سال گذشته که اعطای نوبل ادبیات به «باب دیلن» خواننده و ترانه سرای امریکایی حاشیه‌های بسیاری به‌دنبال داشت ،امسال کسی از اینکه «ایشی گورو» این جایزه را دریافت کرده اظهار تعجب و ابراز دلخوری نکرده است! برخلاف برخی دیگر از نویسندگانی که تازه پس از کسب جوایز جهانی آثار آنان در ایران ترجمه و مطرح می‌شوند، جالب است که بدانید «ایشی گورو» پیش از دریافت نوبل ادبیات هم در ایران بواسطه ترجمه‌های مترجمانی همچون «نجف دریابندری»،« مهدی غبرایی»، «مژده دقیقی» و«امیرمهدی حقیقت» شناخته شده بود.

رد پای 2 کشتار اتمی در آثار نویسندگان ژاپنی

مهدی غبرایی مترجم: برخلاف ژاپنی‌ها که از «کازوئو ایشی گورو» به‌عنوان نویسنده هموطن خود یاد می‌کنند، معتقدم نمی‌توان چندان او را ژاپنی دانست. او تباری ژاپنی دارد اما در کشور انگلستان بزرگ شده، با این همه بواسطه تلاش والدینش از ادبیات و فرهنگ ژاپن هم خیلی دور نمانده است. از همین رو او خودش را نویسنده ای میان دو جهان می‌داند؛ جغرافیایی که در آن متولد شده و جغرافیایی که در آن بزرگ شده است. با مطالعه آثار وی نیز می‌توان به این نکته پی برد که تنها دو اثر وی در ژاپن می‌گذرد و مابقی آنها در جهانی خیالی و همچنین انگلستان به تصویر کشیده شده‌اند. با این همه خواه ناخواه او از زمره نویسندگان ژاپنی به شمار می‌آید و بر اساس استنباط شخصی خودم گمان می‌کنم اغلب نویسندگانی که در ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم پا به عرصه گذاشته‌اند تحت تأثیر دو فاجعه انسانی بمباران اتمی «هیروشیما» و «ناگازاکی» در این کشور هستند. از همین رو نوشته‌های اغلب آنان، از جمله «ایشی گورو» تحت تأثیر مسائل انسانی و حتی انسان‌گرایی شدید قرار دارد. در نوشته‌های «ایشی گورو» ویژگی‌هایی همچون واژگون کردن واقعیت‌ها، ماندگاری بالا در ذهن و از سویی کششی بسیار بالا دیده می‌شود. او با استفاده از همه این ویژگی‌ها درصدد ارائه انسان‌گرایی مدنظر خود است. قهرمان داستان‌ها و رمان‌های وی همگی خواهان غلبه به فقدان‌های خانوادگی و حتی فقدان‌های ناشی از بروز جنگ هستند. در عین حال او با معنا بخشیدن به زمان حال، به یادآوری گذشته نیز می‌پردازد. از برنده سال 2017 نوبل ادبیات که بگذریم، با وجود آنکه این جایزه تنها به دست نویسندگان اروپایی و امریکایی نرسیده و برگزیدگانی از آسیا و آفریقا هم داشته اما هنوز از ایران نویسنده‌ای موفق به کسب آن نشده است. این در شرایطی ست که به گمان من «محمود دولت آبادی» با توجه به فضایی که از روستا در نوشته‌هایش ارائه کرده، هیچ دست کمی از بسیاری نویسندگان مطرح جهان ندارد اما بواسطه دلایلی از جمله محدودیت جغرافیایی زبان فارسی مجالی برای کسب چنین جوایزی نیافته است.

منبع: ایران