هراس تاریخی از سرمایه‌داری

1396/7/12 ۱۰:۵۹

سرمایه‌داری، پدیده شگفت در تاریخ ایران به شمار می‌آید. ایرانیان در دوره‌های گوناگون زیست فردی و اجتماعی، نگرشی ویژه به دارایی و سرمایه داشته‌اند. بسیاری از اندیشمندان و تاریخ‌نگاران، عامل‌هایی بسیار در پیدایش چنین نگرشی شناسانده‌اند. ‌هانری رونه دالمانی، جهانگرد و عتیقه‌شناس فرانسوی که در میانه‌های دوره قاجار به ایران آمده است، در کتاب «سفرنامه از خراسان تا بختیاری» به گونه‌ای جالب به نگرش ویژه جامعه ایرانی به سرمایه در تاریخ اشاره کرده است «در دنیا ملتی نیست كه باندازه ایرانی از نشان دادن سرمایه خود ترس داشته باشد و علت عمده آنهم این است

این سرزمین دارایی آشکار را نمی‌پسندیده است

سرمایه‌داری، پدیده شگفت در تاریخ ایران به شمار می‌آید. ایرانیان در دوره‌های گوناگون زیست فردی و اجتماعی، نگرشی ویژه به دارایی و سرمایه داشته‌اند. بسیاری از اندیشمندان و تاریخ‌نگاران، عامل‌هایی بسیار در پیدایش چنین نگرشی شناسانده‌اند. ‌هانری رونه دالمانی، جهانگرد و عتیقه‌شناس فرانسوی که در میانه‌های دوره قاجار به ایران آمده است، در کتاب «سفرنامه از خراسان تا بختیاری» به گونه‌ای جالب به نگرش ویژه جامعه ایرانی به سرمایه در تاریخ اشاره کرده است «در دنیا ملتی نیست كه باندازه ایرانی از نشان دادن سرمایه خود ترس داشته باشد و علت عمده آنهم این است كه ثروتمندان از ترس مأمورین دولتی مجبورند از بروز سرمایه خودداری نمایند زیرا كه اگر بروز دهند مأمورین آنرا بهر وسیله و لو اینكه بعنوان وام هم باشد میگیرند ولی این وام هرگز ادا نخواهد شد. علت دیگر هم این است كه ایرانی مقید است و دوست دارد كه همیشه سرمایه‌اش در دسترس او باشد و اگر ذخیره نقدی داشته باشد آنرا در لنگه جوراب كهنه پشمی ریخته در زیرزمین و یا زوایای مخفی خانه خود در خاك دفن می‌كند، یك علت دیگر هم عدم امنیت قضائی است كه ثروتمندان نمی‌توانند در این كشور شركتی تشكیل دهند و سرمایه خود را بمصرف كارهای سودمند برسانند و از همه بالاتر آنكه اروپائیانی هم كه در این كشور دست به تشكیل شركت‌هایی زدند طوری با مردم رفتار كردند كه اعتماد عامه از آنها سلب گردید و بنابر همین علل است كه ثروتمندان از به كار انداختن سرمایه‌های خود مضایقه می‌كنند». او سپس از روش‌هایی سخن می‌راند که ایرانیان سرمایه‌های خود را بر پایه آنها پنهان و نگاه می‌داشته‌اند «غالبا این سرمایه‌ها تبدیل بطلا یا جواهر شده و در جائی از خانه كه جز صاحب آن كسی آن‌جا را نمی‌شناسد در زیر خاك پنهان می‌گردد و بسا می‌شود كه پس از مرگ صاحبخانه در همان محل می‌ماند و وراث هم به آن دسترسی پیدا نمی‌كنند. اگر احیانا اشخاص سودپرستی مقداری از سرمایه خود را به دیگری وام دهند این وام باید در مقابل وثیقه عمده‌ای داده شود و سود آن باندازه صد بیست یا اقلا صد پانزده باشد. اشخاص عاقلی كه نمیخواهند سرمایه خود را بخطر اندازند آنرا صرف خرید جواهر و پارچه‌های زراندود و اشیاء گرانبهای دیگر نموده و در اندرون خانه خود مخفی میكنند و گاهی در تنهایی به تماشای آنها پرداخته خوشوقت می‌گردند». دالمانی چنین نتیجه می‌گیرد که شیفتگی ایرانیان به تجملات به‌ویژه جواهرات، از این عامل ریشه می‌گیرد «عشق به تجملات و استعمال جواهر در تمام طبقات اجتماعی ایران حتی در دهكده‌ها نیز محسوس است. زرگران و جواهرفروشان به خانه‌های توانگران رفته و محرمانه به آنها چیزهایی می‌فروشند و از این معاملات محرمانه سود زیادی می‌برند. ایرانی طبیعتا در امور اقتصادی و تشكیل شركت‌ها استعدادی بروز نمی‌دهد و شاید بیم از دست دادن سرمایه او را از این كار بازمی‌دارد».

منبع:اعتماد