1396/6/19 ۰۸:۴۰
سخنان امیر سخن سخنان ایشان آهنگین و موزون است؛ حکیمانه است و عمیق. اولین جمع‌آورنده کلمات قصار امیرالمومنین علی علیه‌السلام، ابوعثمان عمرو‌بن بحر جاحظ است. وی در سال ۲۵۵ ه.ق ۱۰۰ کلمه از کلمات قصار امیرالمومنین را انتخاب کرده و آن را (مطلوب کل طالب من کلام امیرالمومنین علی بن ابیطالب) نامید.
نگاهی گذرا به کتاب نهج‌البلاغه نـگـارشـگـری تار و پود
سخنان امیر سخن سخنان ایشان آهنگین و موزون است؛ حکیمانه است و عمیق. اولین جمع‌آورنده کلمات قصار امیرالمومنین علی علیه‌السلام، ابوعثمان عمرو‌بن بحر جاحظ است. وی در سال ۲۵۵ ه.ق ۱۰۰ کلمه از کلمات قصار امیرالمومنین را انتخاب کرده و آن را (مطلوب کل طالب من کلام امیرالمومنین علی بن ابیطالب) نامید. اما این پایان ماجرا نبود. ابوالحسن محمد بن الحسین بن موسی، معروف به سیدرضی، از علمای قرن چهارم با ذوق ادبی خود بخشی از این سخنان آهنگین و حکیمانه حضرت علی علیه‌السلام را در کتابی با عنوان «نهج‌البلاغه» گرد آورده است. «نهج» به معنای راه آشکار و روشن است و «نَهجُ البلاغةِ» به معنای راه و روش بلاغت و فصاحت. از سیدرضی آثار دیگری نیز بر جای مانده که از آن جمله می‌توان به «تلخیص البیان عن مجازات القرآن»، «معانی القرآن»، «حقایق التاویل فی متشابه التنزیل»، «خصایص الائمه» و... اشاره کرد. این عالم شیعی که از جانب پدر با پنج واسطه به موسی کاظم می‌رسد در 47 سالگی درگذشت و در کاظمین، در کنار قبر امام موسی کاظم و امام جواد(ع) تشییع شد و روی در نقاب خاک نهاد. سخنان حضرت امیر در کتاب نهج‌البلاغه در سه باب دسته‌بندی شده است. باب اول: خطبه‌ها و اوامر، باب دوم: نامه‌ها و رسائل و وصایا و باب سوم: کلمات قصار، حکمت آمیز و مواعظ.
ترجمه نهج‌البلاغه در ایران
بسیاری این کتاب را به فارسی ترجمه کرده‌اند که ازجمله مهم‌ترین این ترجمه‌ها آثار سیدمحمدتقی جعفری، جعفر شهیدی، حسین انصاریان، علی نقی فیض‌الاسلام، محمد دشتی، جواد فاضل، سید‌محمدمهدی جعفری، حسینعلی منتظری، مصطفی زمانی و علی‌اصغر فقیهی هستند. درمیان این موارد ترجمه مرحوم محمد دشتی بیش از باقی موارد مورد استقبال عموم مردم قرار گرفته است؛ ترجمه‌ای که مترجم از یک سو تلاش کرده ارائه‌های ادبی سخن حضرت امیر علیه‌السلام را حفظ کند و از دیگر سو سعی کرده قابل استفاده برای عموم مخاطبان باشد. بسیاری با مطالعه این کتاب شیفته فرم و محتوای آن شده و می‌شوند.
شیفتگان صدای عدالت
ازجمله شیفتگان سخن حضرت امیر علی بن ابیطالب علیه‌السلام، جرج سمعان جرداق مسیحی بود که با مخاطب قرار گرفتن سخنان حضرت امیر علی علیه‌السلام کتاب «الامام علی صوت العدالة الانسانیه» به معنای امام علی صدای عدالت انسانی را به نگارش درآورد و به تمجید از حضرت امیر(ع) پرداخت. این نویسنده مسیحی- لبنانی که با مطالعه نهج‌البلاغه کتاب‌هایی درباره حضرت امیر نوشته است درباره امام اول شیعیان اینچنین می‌گوید: «بعد از امام علی(ع) کسی را سزاوار نویسندگی ندیدم به همین دلیل جز ایشان در مورد کسی ننوشتم.» درباره تاثیرات نهج‌البلاغه شیخ حسین لنکرانی که از فعالان سیاسی اجتماعی دوره قاجار و پهلوی است، می‌گوید: «در اوایل دوره رضاخان روزی بر میرزا یحیی دولت‌آبادی وارد شدم. کتاب شریف نهج‌البلاغه را در برابر خود گشوده بود و دو زانو روی آن خم شده و مطالعه می‌کرد. من که رسیدم سر برداشت و زمانی که به من نگریست، دیدم چشمانش از گریه سرخ و اشکبار است. با حالت تاثری گفت: «نجاست من بر میرزا علی محمد باب شرف دارد. اگر دین و معارف آن همین است که این کتاب می‌گوید، پس او چه می‌گوید؟ این سخنان بلند نهج‌البلاغه کجا و لاطائلات باب کجا؟ وی رهبران بابی را جمع و آنان را به بازگشت به تشیع امر کرد. بدین ترتیب بابی‌گری در ایران با تحدید مواجه شد.»
درمیان دریای مواج حکمت
رهبر انقلاب آیت‌ا... خامنه‌ای درباره اعجاب‌انگیز بودن نهج‌البلاغه می‌گوید: «نهج‌البلاغه را باید خواند و فراگرفت. در دوران اخیر، بسیاری از متفکران و اندیشمندان غیرمسلمان ـ نه‌فقط مسلمان‌ها ـ با نهج‌البلاغه آشنا شدند؛ کلمات امیرالمومنین(ع) را خواندند و دیدند؛ حکمت‌های مجسم در این بیانات را شنیدند و فراگرفتند و از عظمت این کلام و صاحب کلام بهت‌زده شدند. ما به نهج‌البلاغه بیش از این باید توجه کنیم؛ بیش از این باید فرا بگیریم؛ بیش از این باید از دریای مواج حکمت امیرالمومنین بهره ببریم؛ همه ابعاد کار را روشن می‌کند، همه درس‌ها را به ما می‌دهد. علمای بزرگ اهل سنت درباره این کلمات تعبیراتی دارند که انسان شگفت‌زده می‌شود.» هر آن کس که در مقام مخاطب نهج‌البلاغه قرار گیرد لاجرم به تحسین این سخنان خواهد رسید. مخاطب با مطالعه این کتاب ارزشمند تاکیدات حضرت امیر و گزاره‌هایی را که ایشان بیشتر مورد توجه قرار می‌دهد می‌تواند فهم کند. ازجمله مهم‌ترین گذاره‌های نهج‌البلاغه تاکید حضرت امیر به «عدالت» است. در نهج‌البلاغه حضرت امیر درباره نهج‌البلاغه چنین سخن می‌گوید: «خوارترین افراد نزد من عزیز است تا حق او را باز گردانم و فرد قوی نزد من پست و ناتوان است تا حق او را بازستانم. » (خطبه 13، نهج‌البلاغه، ص 91).
«مرد را سرزنش نکنند که چرا حقش را با تاخیر می‌گیرد، بلکه سرزنش در آنجاست که آن چه حقش نیست بگیرد.» (نهج‌البلاغه، حکمت 111، ص 113).
«عدل و عدالت هر چیزی را در جای خود می‌نهد در حالی که بخشش آن را از جای خود خارج می‌سازد. عدالت تدبیر عمومی مردم است، در حالی که بخشش گروه خاصی را شامل است. پس عدالت شریف و برتر است. » (نهج‌البلاغه، حکمت 413، ص 312).
از دیگر گزاره‌های مهم نهج‌البلاغه تاکید حضرت امیر بر «ترک آرزوهای دور و دراز است» شاید آرزو از پرتکرارترین کلمات در نهج‌البلاغه باشد. واکاوی مفهوم آرزو و نقش در کنش انسانی همواره مورد توجه حضرت امیر بوده است. حضرت امیر در این باره می‌فرماید:
«أَشْرَفُ الْغِنَى، تَرْک الْمُنَى» شریف‌ترین بى‌نیازى، وانهادن آرزوهاست. (ترجمه مرحوم شهیدی، ص366).
توجه به مرگ نیز از دیگر گزاره‌های مهم نهج‌البلاغه است که امام علی علیه‌السلام همواره به آن توجه نشان داده و درباره آن سخن گفته‌اند: «پیش از آن که بدن‌هاى شما از دنیا خارج گردد، دل‌هایتان را خارج کنید، شما را در دنیا آزموده‌اند، و براى غیر دنیا آفریده‌اند. کسى که بمیرد، مردم مى‌گویند «چه باقى گذاشت»، اما فرشتگان مى‌گویند «چه بیش فرستاد.» (خطبه 203 نهج‌البلاغه).
منبع: فرهیختگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید