عالی و دانی چرا با دانش بیگانه شدند

1396/6/12 ۰۸:۵۰

روزگار پس از یورش مغولان به ایران، جز دوره پررونق صفوی، دوران رکودی گسترده در همه زمینه‌های زندگی فردی و اجتماعی مردمان این سرزمین برشمرده می‌شود. جامعه ایران در آن زمانه، التهاب‌ها و تکان‌هایی تند از سر گذراند که بنیان‌های بسیاری از دستاوردهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اجتماعی تاریخ این کشور را برهم‌ریخت

 اولويت رشد فرهنگی در تاریخ ایران از نگاه دیپلمات ژاپنی
 

روزگار پس از یورش مغولان به ایران، جز دوره پررونق صفوی، دوران رکودی گسترده در همه زمینه‌های زندگی فردی و اجتماعی مردمان این سرزمین برشمرده می‌شود. جامعه ایران در آن زمانه، التهاب‌ها و تکان‌هایی تند از سر گذراند که بنیان‌های بسیاری از دستاوردهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اجتماعی تاریخ این کشور را برهم‌ریخت. ایران، سده‌هایی تلخ و سخت پشت‌سر گذاشت تا به روزگار معاصر رسید و در این میانه، فرهنگ و جامعه، بنابر ویژگی‌های ذاتی، بیش از دیگر گستره‌ها آسیب دیدند. نوبويوشي فوروكاوا، دیپلمات و سرپرست گروه ژاپنی در دربار ناصرالدین شاه قاجار در کتاب «سفرنامه فوروكاوا» به یک مسأله مهم در زمینه رکود و افول علم و دانش در تاریخ ایران اشاره می‌کند: «ايران از كهن‌ترين كشورها است. اما پس از قرون ميانه و به دنبال جنگ و آشوب‌هاي پي‌درپي، مردم از عالي و داني با دانش بيگانه شدند». او که در میانه‌های عصر قاجار به ایران آمده است، پس از دریافت‌هایش از وضع ایران در آن زمان می‌نویسد: «پس از بنيادشدن سلسله قاجار كم‌كم آرامش پيدا شد. اما اكنون هنوز بيش از ٨٠‌سال از آغاز اين دوره نگذشته است و مردم ايران هنوز به لزوم و اهميت فرهنگ معرفت ندارند». این جهانگرد ژاپنی سپس به گرایش‌های ناصرالدین شاه به تمدن جدید غرب اشاره می‌کند: «پادشاه كنوني پس از نخستين سفرش به اروپا در ‌سال ١٨٧٢ كمي شيوه اروپايي را دنبال كرده و گرايش به تمدن جديد يافته است. با آن‌كه مي‌گويند كه دارالفنون تاريخ ٣٠ ساله دارد، درواقع بيش از چهارده- پانزده‌سال از پاگرفتن آن نمي‌گذرد. با اين توسعه‌نيافتگي، كمي شاگردان نه فقط بر اثر عادت ناپسند است، بلكه به احتمال به اين سبب است كه اكثر مردم هنوز علم و فرهنگ را نمي‌شناسند». فوروکاوا یکی از نیازهای مهم ایران را در آن زمانه «اولويت رشد فرهنگي‌» برشمرده، می‌نویسد: «اگر نخست ادبيات و معرفت ميان مردم رواج يابد، اگر هم مدرسه‌اي نباشد هركس مي‌كوشد تا بر دانش خود بيفزايد. در اين وضع، مردم بر اين نيت و رفتارند كه عادات و رسوم بد را از ميان بردارند و پيوسته رو به سوي تمدن بروند؛ و اگر مدرسه هم تأسيس و علم آموختن تشويق شود، ديگر خود پيداست كه هيچ‌كس نخواهد خواست كه بر دانش خود نيفزايد. پس تصور مي‌كنم كه بي‌رونقي علم و فرهنگ در اين جامعه نه براي رواج رسوم ناپسند بلكه به علت اين است كه فكر و معرفت مردم هنوز پيش نرفته است». به باور این دیپلمات ژاپنی «بايسته است كه ايران هرچه زودتر كار را بر قاعده استوار كند و مدارس مخصوص علوم، پزشكي و نظامي بنياد نهد و شاگردان را با نظم و مراقبت فراخواند و به تحصيل وادارد و آنان را پس از فراغت از تحصيل در كار كه بتوانند از آموخته‌هاي خود بهره گيرند، بگمارد تا در آينده نتيجه مطلوب به دست آيد».

منبع: شهروند