رونمایی از کتاب ادویه مفرده

1396/6/1 ۱۱:۱۹

کتاب ادویه مفرده اثر ابوبکر حامد بن سمجون (درگذشته اوایل سده 5ق) است. وی یکی از بزرگترین پزشکان، داروشناسان و ادیبان اندلسی است که در روزگار منصور محمد بن ابی عامر از وزرای اموی دوستدار علم در اندلس می زیسته است. وی آثار اندکی را به رشته تحریر در آورده که از هیچ یک از آنها نشانی در دست نیست.

کتاب ادویه مفرده اثر ابوبکر حامد بن سمجون (درگذشته اوایل سده 5ق) است. وی یکی از بزرگترین پزشکان، داروشناسان و ادیبان اندلسی است که در روزگار منصور محمد بن ابی عامر از وزرای اموی دوستدار علم در اندلس می زیسته است. وی آثار اندکی را به رشته تحریر در آورده که از هیچ یک از آنها نشانی در دست نیست. آثاری چون قرابادین در داروهای ترکیبی و نیز کتابی در علم بدیع. تنها اثر بر جای مانده از وی ادویه مفرده در داروهای غیر ترکیبی است.

کتاب الجامع لاقوال القدماء والمتحدثین من الاطباء والمتفلسفین فی الادویه المفرده که پیشینیان از آن به عنوان ادویه مفرده یاد می کنند، از شاهکارهای حوزه داروشناسی است که تمامی پزشکان معاصر و پس از وی آن را سخت ستوده اند و در آثار خود از آن بهره ها برده اند. او در این کتاب تمامی آرا و تجربیات پزشکان پیشین چون دسکوریدس، ابن ربن طبری، عمران ابن ابی عامر، محمد بن عبدون، ابن کتانی و معاصران را گرد آورده است و همین باعث شد تا پزشکان و پژوهشگران معاصر و پس از وی بدان استناد کنند و از آن بهره ببرند. در کنار آن به تفسیر و شرح و توضیح نکات مبهم کتاب پرداخته تا راه دستیابی به آنها برای متعلمان آسان باشد. همچنین در این پژوهش به گزارش و شرح بسنده نکرده و به دلیل احاطۀ شگرفی که به این شاخه از علم پزشکی دارد، به نقادی آموزه ها و داده های داروشناسان و تمییز سره از ناسره نیز پرداخته است. افزون بر تمامی ویژگی های فوق، ادویه مفرده حاوی نکات ابتکاری و نوآوری های او در داروشناسی نیز می باشد و ابن سمجون در آن داروها را نه براساس الفبای عربی، بلکه به ترتیب الفبایی کهن سامی سامان بخشیده است.

مایر هوف در سال 1940م اعلام کرد که این اثر بی بدیل داروشناسی مفقود شده است ولی س. فولتون در سال 1936م بخشی از ان را در کتابخانه بریتانیا شناسایی و معرفی کرده بود. بعدها پل کهله بخشی از آن را در کتابخانه بادلیان آکسفورد کشف کرد و همان را به همراه اصل عربی به آلمانی ترجمه و منتشر کرد و سرانجام به کوشش فواد سزگین بخشی دیگر از این دایره المعارف داروشناسی در کتابخانه احمد ثالث استانبول یافت شد.

سزگین در سال 1412ق تمامی بخشهای شناخته شده را به صورت عکسی در چهار مجلد چاپ کرد و در مقدمه تصریح داشت که مقدمه ادویه مفرده و حروف ا، ب، ج، د، و ه مفقود است.

در اوایل سال 1396 کتابخانه ملی توفیق یافت که این حلقه مفقوده را در کتابخانه شخصی مجموعه دار تبریزی بیابد و بدین ترتیب این مجموعه بی نظیر پزشکی را کامل کند.

این کتاب 5 شهریور 96 ساعت 10 صبح در سالن قلم کتابخانه ملی با سخنرانی دکتر سید صادق سجادی، دکتر ابراهیم ذاکر، دکتر جمشیدنژاد اول، دکتر نجفقلی حبیبی، دکتر یونس کرامتی و محمدحسین حکیم رونمایی خواهد شد.