خالی بر پیشانی جوانان فاسدالاخلاق

1396/5/3 ۰۸:۱۴

رویارویی جامعه ایران با تمدن غرب در میانه‌های دوره قاجار، آرام‌آرام پیامدهایی بر بخش‌های گوناگون به‌ویژه در زمینه اجتماعی گذارد؛ دگرگونی‌هایی که در دهه‌های بعد گستره‌ای بزرگ یافت و تکان‌هایی بسیار بر جامعه آرام و سنتی ایرانی وارد آورد

نقدهایی تند بر دگرگونی‌های آموزشی در تاریخ معاصر ایران
 

رویارویی جامعه ایران با تمدن غرب در میانه‌های دوره قاجار، آرام‌آرام پیامدهایی بر بخش‌های گوناگون به‌ویژه در زمینه اجتماعی گذارد؛ دگرگونی‌هایی که در دهه‌های بعد گستره‌ای بزرگ یافت و تکان‌هایی بسیار بر جامعه آرام و سنتی ایرانی وارد آورد. این پدیده موافقان و مخالفانی بسیار داشت. مهدی‌ قلی‌خان هدایت «مخبرالسلطنه» کارگزار حکومتی در دوره‌های قاجار و پهلوی اول، در کتاب «خاطرات و خطرات» دگرگونی‌ها و اصلاحات نوین جامعه ایران را به‌ویژه در زمینه آموزش اینگونه به چالش می‌کشد؛ «برنامه مدارس ما صحیح نیست. هنوز یک مدرسه با تمام ملزومات نداریم و مدرسه زیاد می‌کنیم و افاده‌چی ناقص می‌سازیم از هر طبقه در مدارس قبول می‌کنیم و یک رقم تدریس... چند ‌سال است که مدرسه فلاحت داریم. یک‌نفر به حقیقت فلاحت بداند تربیت نشده است، اگر هم ندرتا یکی چیزی آموخته است، به آبادی ملک پدرش نپرداخته». او با انتقاد از نبود معلمان مناسب برای ارایه آموزش‌های نوین می‌نویسد؛ «امروز از مدارس لازم، مدرسه معلم‌سازی مهم است معلم نداریم. مدرسه می‌سازیم [به]خصوص در حساب و ریاضی و از همین جهت جوانان ما از ریاضی گریزانند». خاستگاه سنتی مخبرالسلطنه او را بر آن داشته از دگرگونی در محتوای آموزشی مدرسه‌های نوین، چنان انتقاد کند؛ «سردفتر برنامه مدارس ما باید دیانت باشد، آن هم در تحت‌نظر مردمان متدین روشنفکر که حقیقت دیانت و حکمت آن را بیاموزند نه قناعت بسطحیات کنند و به متشابهات بپردازند. یکی از کسان من که لیسانس گرفته است، می‌پرسد که حضرت فاطمه(ع) چه نسبت با حضرت حسین(ع) داشت، تف بر این معارف. مدرسه باید مربی اخلاق باشد، حتی جوانان فاسدالاخلاق را خالی به پیشانی بنهد». او گستره نقدها و مخالفت‌های خود را سپس به دو دسته در جامعه محدود کرده، به تندی آنان را به گسترش فساد متهم می‌کند؛ «دزدهای مدرسه‌دیده به کمک فنون علمی دزدی می‌کنند. دو طایفه امروز در جامعه مشتری مدارس ناقص هستند[؛] ... روزنامه‌نویس برای ازدیاد مشتری و اهل فساد برای انتشار افکار ناهنجار و تولید وسوسه در افکار. مدرسه باید کارآگاهان سربزیر بسازد نه مفسدان سر بهوا». این کارگزار دولتی برآن می‌شود آموزش‌های مدرسه‌های نوین، کشور را به بیراهه برده است؛ «دیانت ما نکته‌ای از تربیت اخلاقی سیاسی و اقتصادی فروگذار نکرده است. راستی، درستی، مردم‌دوستی، میانه‌روی، دستگیری، کسب روزی از راه حلال، آموختن علم، سیاحت در آفاق و احتراز از فساد، عناد، تبذیر، اسراف و مناهی. فایده‌ای که از توسعه مدارس برده‌ایم، این است که جمعی را از رشته خود منصرف کرده‌ایم. چند کلمه ناقص آموخته‌اند و بار بودجه مملکت شده‌اند، بدون هیچ نتیجه یا رفع حاجتی همه حریص در تلاش کسب ثروت نه ایمان دارند و نه وجدان، نه به حدی قناعت، نه وقوف کافی به شغل خود».

منبع: شهروند