علم پزشکی در برابر مکتب جالینوسی

1396/5/2 ۱۲:۵۶

ایران در دو سده اخیر، در پی آشنایی با دگرگونی‌های بزرگ جهانی به ویژه در گستره‌های علمی و صنعتی، همواره با یک دوگانگی اجتماعی رویاروی بوده است

 دوگانگی ایرانیان در رویارویی با دستاوردهای نوین علمی و صنعتی
 

ایران در دو سده اخیر، در پی آشنایی با دگرگونی‌های بزرگ جهانی به ویژه در گستره‌های علمی و صنعتی، همواره با یک دوگانگی اجتماعی رویاروی بوده است؛ بخش‌هایی از جامعه همواره برای دست‌یابی به دستاوردهای نوین علمی و صنعتی مشتاق بوده‌اند و در برابر، بخش‌هایی نیز پای‌بند به گذشته، از آن دستاوردها دوری جسته‌اند. ادوارد براون در کتاب «یکسال در میان ایرانیان» از حضور در یکی از جلسه‌های پزشکان مدرسه دارالفنون روایتی آورده است که هم‌زمان وضعیت دوگانه ایرانِ در آستانه دگرگونی‌ها و مهیا شدن برای ورود به دوره نوسازی را در میانه‌های دوره قاجار بازمی‌تاباند «به لطف و عنایت دکتر تولوزان، پزشک [ناصرالدین] شاه توانستم در یکی از جلسات مجلس صحت (کنگره‌ی بهداشت یا شورای پزشکی) که هفته‌ای یک‌بار در آن محل [دارالفنون] تشکیل می‌شود، حضور پیدا کنم. ریاست جلسه برعهده‌ی مخبرالدوله معروف، وزیر آموزش، بود و شانزده نفر از پزشکان زبده‌ی پایتخت و نیز استادان علم طب (هم پیروان جالینوس و ابن سینا و هم پیروان طب جدید) در آن شرکت داشتند. ... مذاکرات اصلی با قرائت گزارش آمار مرگ‌ومیر در تهران و بحث و گفت‌وگو درباره علل اصلی آن، آغاز شد. ... سپس گزارش‌های آمار و علل مرگ‌ومیر در بعضی شهرهای بزرگ قرائت شد که نشان می‌داد در کرمانشاه، تب نوبه، اسهال خونی و آبله از امراض عمده‌ی رایج است در حالی که در اصفهان، کرمان و شاهرود علاوه بر امراض یادشده، تیفوس و توفوئید هم از علل اصلی مرگ‌ومیر است. توجه به این نکته لازم است که برای تهیه‌ی این گزارش‌های آماری، عمدتا به اطلاعات گردآوری‌شده از مرده‌شورها تکیه شده است، بنابراین اعتبار و ارزش علمی آن‌ها تا حدی مورد تردید است». این خاورشناس اروپایی در ادامه روایت خود به یک پدیده در میان پاره‌ای چادرنشینان ایرانی اشاره می‌کند که با علاقه ایرانیان آن روزگار به دست‌یابی به پیشرفت‌های پزشکی نوین همخوان نبوده است «سپس گزارش یک نوع مرض خونی مرگبار و کشنده داده شد که اخیرا در میان ترکمانان یموت شیوع پیدا کرده و عده‌ی زیادی را تلف کرده بود. به علت مخالفت این چادرنشینان بدوی با پزشکان امروزی، هرگونه بررسی علمی بیماری غیر ممکن بوده است». ادوارد براون سپس با تحسین کوشش‌های ایرانیان نوخواه در زمینه پزشکی، از یک دگرگونی بزرگ در این زمینه آگاهی می‌دهد «این جلسه که از اول تا آخر، با نظم و ترتیب و ادب و روش کاملا علمی انجام شد، مرا شدیدا تحت تاثیر قرار داد و مطمئنم که اقدامات و مساعی خیرخواهانه‌ی این مرکز پزشکی، باعث تحول قابل ملاحظه‌ای در بهداشت و حفظ‌الصحه ایران خواهد شد. هم‌اکنون در پایتخت و در حد پایین‌ترین در شهرستان‌ها تاثیرات مثبت این اقدامات کاملا مشهود است و علم پزشکی جدید کم‌کم جانشین مکتب جالینوسی قدیم می‌شود».

منبع: شهروند