دیدگاه آگوستین و ملاصدرا درباره عدل‌الهی و مسئله شرّ

1396/3/24 ۱۵:۰۰

کتاب «عدل‌الهی و مسئله شرّ: دیدگاه آگوستین و ملاصدرا» نوشته سجاد زنگنه تبار از سوی نشر پیام دیگر منتشر شده است.

کتاب «عدل‌الهی و مسئله شرّ: دیدگاه آگوستین و ملاصدرا» نوشته سجاد زنگنه تبار از سوی نشر پیام دیگر منتشر شده است.

تحقیق و پژوهش درباره آراء و افکار متفکران مسلمان و غیرمسلمان درباره موضوعات مهم ضروری به نظر می‌رسد. مباحث تطبیقی میان اندیشمندان دینی می‌تواند روشن‌کننده بحث شناخت و معرفت دینی باشد و از این طریق، می‌توان راه گفتگو میان ارباب معرفت را گشود بدون تردید آشنایی با رویکردهای گوناگون خداشناسی، بخصوص بررسی مسأله عدل الهی و شر که از مسائل مهم کلامی ـ فلسفی بوده و یکی از راه‌های افزایش توان و تفکر و تعقل علاقمندن به این حوزه می‌باشد. این پژوهش که برای نیل به هدف فوق به بررسی مقایسه دیدگاه آگوستین و ملاصدرا در باب عدل الهی و مسأله شر می‌پردازد.

این کتاب در چهار فصل تدوین شده در این فصل به بیان طرح مسأله تحقیق، ضرورت، پژوهش در باب عدل الهی و ارائه سوالات و اهدافی که باعث این پژوهش شده پرداخته شده و در ادامه ضمن ارائه تعریف‌های متعدد از عدل و پیشینه و ادبیات تحقیق در این موضوع بیان شده است.

عدل الهی یکی از محوری‌ترین مسائل فلسفی و علی‌الخصوص الهیاتی ـ کلامی است، که اصل تعریف و جوانب مختلف مرتبط با آن بخش عمده‌ای از تفکرات و آثار فیلسوفان الهی و غیرالهی را به خود اختصاص داده، که تفسیرها و تعبیرهای متفاوتی از آن، پیش روی اهل فکر و نظر قرار گرفته است. مساله عدل الهی، رابطه آن با حکمت، علم مطلق، قدرت مطلق و خیریت خدا، شر، رنج و نیز رابطه عدل الهی با گناه و فلسفه وجودی شیطان همچنین مفهوم عدل و جایگاه در مقام تکوین و تشریع و ... نمود بارزتری در میان داشته و حتی فیلسوفان هر مکتبی در مورد هر یک از اجزاء این گفتمان فکری تفسیرها و آراء متفاوتی ارائه کرده‌اند.

مسأله عدل الهی و جنبه‌های گوناگون آن از سوی اندیشمندان و فیلسوفان مسیحی و اسلامی، براساس بنیان‌های فکری خاص هر یک از آن‌ها مورد مطالعه و بررسی محققانه قرار گرفته است، که افکار بلندی در این تتبع و تلاش علمی به جامعه بشری و دوستداران تفکر هدیه شده است. در میان متألهان و فیلسوفان مسیحی قدیس آگوستین (ق4م) از تاثیرگذارترین دانشمندان در فرهنگ غرب و از شکل‌دهندگان اصلی سنت مسیحی غرب (کاتولیک و پروتستان) است (ایلخانی، 1386، ص 86). وی الهی‌دان و فیلسوفی است، که فهم سیر تفکرات فلسفی مسیحی در قرون وسط و نیز در کل سیر فلسفی غرب بدون فهم و تعمق و بررسی آثار وی امکان‌پذیر نمی‌باشد. چنان‌که اندیشمندان بزرگی همچون قدیس آنسلم، توماس آکویناس و ... به شرح آراء او پرداخته و از آن بهره برده‌اند. در میان فیلسوفان مسلمان نیز صدرالمتألهین ملاصدرا شیرازی ستاره‌ای بی‌بدیل و نظریه‌پردازی توانمند است، که همه ابعاد فلسفه را با ذهن و روش خود کنکاش کرده و افکاری کم‌نظیر و گاه بی‌نظیر را به عالم فلسفه ارائه کرده است.

از جمله مسائل مهمی که افکار این دو اندیشمند را به خود مشغول کرده و موجب شده آنها در این مورد نظریه‌پردازی کرده‌اند، عدل الهی و مسأله شر است؛ لذا مساله اصلی این پژوهش بررسی عدل الهی و مسأله شر از دیدگاه آن دو و مقایسه وجوه اختلاف و اشتراک آراء آنها در این باره است.

این نوشتار ناظر به بررسی دیدگاه دو متفکر، متکلم و فیلسوف بزرگ عالم مسیحیت و اسلام، آگوستین و ملاصدرا در باب عدل الهی و تبیین مسئله شر است. مسئله اصلی این اثر آن است که خداوندی که دارای صفاتی همچون خیر محض، حکمت، قدرت و علم مطلق است چرا در عالم، شر را روا می‌دارد؟ یا راز تفاوت‌ها و نابرابری‌های میان موجودات عالم در چیست؟

هدف از نگارش این کتاب، کشف و ارائه تبیین عدل الهی و توجیه شرور از نظر قدیس آگوستین و ملاصرا شیرازی است. از بررسی نظرات این دو متفکر دانسته می‌شود که آگوستین پس از بیان صفات الهی و عدمی و نسبی دانستن شرور و بازگشت شرور به انسان و فرشتگان به تبیین عدل الهی پرداخته است. ملاصدرا نیز با عدم‌الخیر و نسبی دانستن شرور، کثرت خیرات در برابر قلت شرور، لازم خیرات بودن شرور در عالم و بازگشت شرور به اعیان ثابته و حکیمانه و احسن دانستن نظام عالم، به تبیین صفات الهی از جمله عدل الهی و توجیه شرور پردخته است. نکته پایانی که لازم است بیان شود این است که هر دو اندیشمند خداوند را از منشأ شرور بودن مبرا دانسته‌اند.

کتاب «عدل‌الهی و مسئله شرّ: دیدگاه آگوستین و ملاصدرا» نوشته سجاد زنگنه تبار با شمارگان هزار نسخه در 170 صفحه به بهای 20 هزار تومان توسط نشر پیام دیگر به چاپ رسیده است.

منبع: ایبنا