جریان روشنفکری ایرانی در تاریخ معاصر ایران چگونه است؟

1396/3/23 ۰۹:۰۵

روشنفکری در ایران یک حوزه پرمجادله در ایران است. بیش‌تر روشنفکران در تاریخ معاصر ایران، با نکوهش یا سرکوب لفظی فرهنگی روبه‌رو شده، همچنین آن‌ها را عامل بسیاری از مشکلات و بدبختی‌های ایران شناسانده‌اند. در رویارویی با اینگونه انتقادها، تصور کنید اگر روشنفکران نبودند بر سر ایران چه می‌آمد و این کشور امروز با چه شرایطی دست به گریبان بود.

روشنفکری در ایران یک حوزه پرمجادله در ایران است. بیش‌تر روشنفکران در تاریخ معاصر ایران، با نکوهش یا سرکوب لفظی فرهنگی روبه‌رو شده، همچنین آن‌ها را عامل بسیاری از مشکلات و بدبختی‌های ایران شناسانده‌اند. در رویارویی با اینگونه انتقادها، تصور کنید اگر روشنفکران نبودند بر سر ایران چه می‌آمد و این کشور امروز با چه شرایطی دست به گریبان بود. جامعه ایران پیش از ظهور روشنفکری چه شرایطی داشت؟ تصورکنید دوره پس از سقوط صفویه یا اواسط دوره ناصرالدین‌شاه که روشنفکری چندان بروز و ظهوری نداشت، اوضاع کشور چگونه بود؟ در پاسخ باید بگویم ایران در روزگار یادشده یک جامعه عقب‌مانده ایلی، قبیله‌ای و عشایری بود که هر قبیله که به قدرت می‌رسید دیگر قبیله‌ها را نابود می‌کرد. فرض‌کنید با ظهور نادر، تااندازه‌ای وحدت ملی صورت می‌گیرد و با برآمدن کریم خان و آقامحمد خان قاجار جامعه تااندازه‌ای به سوی ثبات پیش می‌رود گرچه این بروز و ظهور با خشونت و کشتار همراه است و قبایل به جان هم می‌افتند و قاجار قدرت گرفته، مخالفان را قلع و قمع می‌کند. هنگامی که تاریخ این دوره ایران را بازمی‌خوانید، درمی‌یابید از مصیبت سرشار است. بنابراین کوشش‌های روشنفکران در یک دوره تاریخی تقریبا از میانه‌های دوره ناصرالدین شاه بدین‌سو، دستاوردهای چشم‌گیر اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارد که متاسفانه همواره با بغض نگریسته شده است؛ گویی روشنفکران عامل همه بدبختی‌های ایران بوده‌اند؛ در برابر، به خدمات و اثرهای کوشش‌های روشنفکران توجهی اندک شده است. قدرشناسی نسبت به دستاوردهای حضور و کوشش روشنفکران در تاریخ معاصر ایران، واکنشی است که جامعه ما باید نسبت به این حوزه، از خود بیش‌تر نشان دهد.

 
منبع: شهروند