لغو نهایی كاپیتولاسیون در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی (1358 ش)

1396/2/23 ۰۸:۰۲

كاپیتولاسیون عبارت است از وضع ناشی از قراردادهایی كه دولت‏های زورمند و استعمارگر، خاصه در قرن نوزدهم به دول ضعیف تحمیل می ‏كردند. به موجب آن قراردادها، اتباع دولت‏های استعماری، پس از ورود به قلمرو دولت ناتوان، تحت حاكمیت دادگاه‏های دولت متبوع خود باقی می‏ ماندند و محاكم دولت ضعیف، حق محاكمه آنها را نداشتند.

كاپیتولاسیون عبارت است از وضع ناشی از قراردادهایی كه دولت‏های زورمند و استعمارگر، خاصه در قرن نوزدهم به دول ضعیف تحمیل می ‏كردند. به موجب آن قراردادها، اتباع دولت‏های استعماری، پس از ورود به قلمرو دولت ناتوان، تحت حاكمیت دادگاه‏های دولت متبوع خود باقی می‏ ماندند و محاكم دولت ضعیف، حق محاكمه آنها را نداشتند. این قانون خفَّت بار پس از امضای عهدنامه تركمنچای بین ایران و روسیه در زمان فتحعلی شاه قاجار اجرا شد و پس از مدتی كشورهای استعماری اسپانیا، فرانسه، آمریكا، انگلستان، آلمان، ایتالیا و چند كشور دیگر از جمله دولت عثمانی از ایران حقِّ كاپیتولاسیون را به دست آوردند. كاپیتولاسیون موجب برتری و تقدم اتباع خارجی بر كشور می‏ شد و باعث می‏گردید كه رجال مملكت را به بیگانگان و قدرت قضایی و سیاسی آنان سوق دهد. در سایه این قانون ننگین، بیگانگان هرچه می‏ خواستند به ایران وارد و یا از ایران خارج می‏ كردند. این قانون، اصلِ حاكمیت و استقلال كشور را متزلزل می‏ ساخت و به قوانین خارجی، اعتبارِ برون مرزیمی بخشید. كاپیتولاسیون كه در واقع از الحاق ماده واحده‏ای به قرارداد وین - مصونیت اتباع سیاسی - به وجود می‏آمد، به صورتی نیمه مخفی، ابتدا در مجلس سنا و سپس در 21 مهرماه 1343 شمسی در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. امام خمینی(ره) در برابر این قانون ننگ‏آور و خفت‏بار، عكس‏ العمل سختی نشان دادند و در تاریخ 4 آبان 1343 شمسی سخنرانی مهمی ایراد نمودند. سخنان حضرت امام، طوفانی عظیم در جامعه به پا كرد كه رژیم انتظار آن را نداشت. لذا آن حضرت را در سیزدهم آبان همان سال دستگیر و به تركیه تبعید كردند. سرانجام در ادامه مبارزات امام امت و امت امام، سه ماه پس از پیروزی انقلاب، به پیشنهاد هیئت وزیران و تصویب شورای انقلاب اسلامی، در بیست و سوم اردیبهشت ماه سال 1358 ش حق كاپیتولاسیون و امتیازات و ملحقات آن برای همیشه و به طور نهایی لغو شد.