آغازگر مناقشه فکری میان اسلام و غرب

1395/12/14 ۰۷:۵۰

ارنست رنان، خاورشناس معروف فرانسوی، سال 1823 در شمال فرانسه به دنیا آمد. 9سال اول تحصیلاتش را در زادگاه خود به پایان رسانید و از سال 1838 به پاریس رفت و در جرگه طلاب علوم الهی درآمد. اما کم‌کم تحت‌تاثیر متفکران آلمانی، از مذهب کاتولیک فاصله گرفت و با پشتیبانی خواهر خود از خدمت به کلیسا چشم پوشید

نگاهی به اهمیت ارنست رنان و خطبه تاریخی او در سالروز تولدش

ارنست رنان، خاورشناس معروف فرانسوی، سال 1823 در شمال فرانسه به دنیا آمد. 9سال اول تحصیلاتش را در زادگاه خود به پایان رسانید و از سال 1838 به پاریس رفت و در جرگه طلاب علوم الهی درآمد. اما کم‌کم تحت‌تاثیر متفکران آلمانی، از مذهب کاتولیک فاصله گرفت و با پشتیبانی خواهر خود از خدمت به کلیسا چشم پوشید. بعد از آن، در دانشگاه به تحصیل در رشته‌های فلسفه، فقه‌اللغه و تاریخ ادامه داد و به سال ۱۸۵۲ م، رساله دکتری خود را که درباره ابن‌رشد و مکتب وی نگاشته بود، به پایان برد. رنان، بعدها بارها به مصر، آسیای صغیر و یونان سفر کرد تا به تکمیل مطالعات خود بپردازد. وی تا پایان زندگی، به تحقیق و نگارش مشغول بود و آثار گوناگون و متعدد وی به دلیل وسواس تاریخی او شهرت دارد. رنان در سال ۱۸۹۲ م، در پاریس درگذشت. رنان در ۲۹ مارس ۱۸۸۳ م، یکی از بحث‌برانگیزترین خطابه‌های خود، با عنوان «اسلام و علم» را در سوربن ایراد کرد. این خطابه، که در مجله‌های دبا (Journal Des Debats) (مساحات) منتشر شد، اندکی بعد از انتشار؛ به یکی از مناقشه‌برانگیزترین مسائل فکری میان جهان اسلام و غرب تبدیل شد. خطابه مزبور اندکی بعد از انتشار، ابتدا به زبان‌های عربی، آلمانی و روسی و بعد از مدتی، به زبان‌های ترکی، انگلیسی و فارسی، ترجمه شد. اندیشه‌گران مسلمان در واکنش به این خطابه، اقدام به نوشتن ردیه‌های متعدد در نقاط مختلف جهان اسلام کردند؛ حتی برخی خاورشناسان اروپایی نیز ردیه‌هایی در این باره به نگارش درآوردند. رنان در خطابه مبسوط خود، ابتدا به وضعیت موجود مسلمانان و کشورهای اسلامی اشاره‌ای مختصر می‌کند و وارد بحث مربوط به نسبت میان اسلام و علم و نسبت قوم عرب و دیگر اقوام مسلمان با علم می‌شود و در طول خطابه خود، به طرح ادعاهایی که تا آن زمان از سوی کسی به صراحت در یک مجمع علمی مطرح نشده بود، می‌پردازد. خطابه‌های رنان بعد از انتشار؛ موجب بروز واکنش‌های زیادی از سوی خاورشناسانی نظیر چارلز میسمر، گوستاو لوبن، لویی ماسینیون، دیولافوا و ریموند شد. جدای از آنها، متفکران جهان اسلام، نظیر سیدجمال‌الدین اسدآبادی، حسن عاصم‌افندی و ابن‌رشاد علی‌فروخ در پاریس؛ امیرعلی و محمد حمیدالله در هند؛ جلال نوری و نامق کمال در عثمانی؛ عطاءالله بایزید اوف در روسیه؛ احمدرضا، رشیدرضا و محمد عبده در عصر؛ ازجمله اندیشمندانی بودند که خطابه‌های رنان را از جنبه‌های مختلف نقد و اقدام به نوشتن ردیه‌های متعددی کردند.

منبع: فرهیختگان