سید محمد فرزان

1395/11/27 ۱۲:۰۴

تصویر شخصیت سید محمد فرزان در آثار و اظهارنظرهای معاصران و شاگردان وی در همه جا با عباراتی احترام انگیز توصیف شده است. مناعت طبع و آزادگی، دینداری و تقواپیشگی، شیفته معلمی، گشاده دستی و بخشندگی، سخنوری و فروتنی، وطن پرستی، سخت کوشی وعمق تفکر ماحصل جملات ستایش انگیزی است که درباره فرزان به قلم آمده است و جملگی از صفاتی بوده که برای او برشمرده اند.

دبا / محمود فاضلی: تصویر شخصیت سید محمد فرزان در آثار و اظهارنظرهای معاصران و شاگردان وی در همه جا با عباراتی احترام انگیز توصیف شده است. مناعت طبع و آزادگی، دینداری و تقواپیشگی، شیفته معلمی، گشاده دستی و بخشندگی، سخنوری و فروتنی، وطن پرستی، سخت کوشی وعمق تفکر ماحصل جملات ستایش انگیزی است که درباره فرزان به قلم آمده است و جملگی از صفاتی بوده که برای او برشمرده اند. او همواره می کوشیده است تا از فضل به فضلیت و از دانش به انسانیت و راست کرداری راهی بجوید و در آن راه، زندگانی به پایان رساند. همین نکته به نظر مهم ترین ویژگی شخصیت اوست. سید محمد فرزان در طی حیات خود در مصدر شغل های گوناگونی بوده و کوشش های فرهنگی و اجتماعی کرده است؛ اما چه بسا تاثیرگذارترین کوشش او، که دیر زمان ترین نیز بوده، دوران تصدی وی در مقام ریاست اداره فرهنگ و معارف و رئیس مدارس  و دبیرستان است.

سید محمد فرزان در 1296 ش در وزارت فرهنگ و معارف مشغول به کار و در 1337 ش از این وزارت بازنشسته شد. وی در مجموع 41 سال مدیر و رئیس بود. تامل در رفتار و شخصیت وی به هنگامی که این سمت را داشت و شیوه هایی که در عالم ریاست برگزید و اجرا کرد از بسیاری جهات هنوز با گذشت بیش از هفتاد سال شگفت انگیز می‌نماید. وی در طی این سالها، در کنار ادای وظایف و تکلیف اداری خود که به نحو احسن اهتمام تمام بدان داشت منشا خدمات دیگری نیز شد و در کارهای عام المنفعه هم مشارکت کرد. 

کتاب مملو از خاطرات و تجربیات فرزان است. فرزان از سیاست گریزان بود. او دو بار طعم تلخ سیاست زدگی را در دورانی از زندگانی خود چشیده و تبعات ناگوار آن را نیز تحمل کرده بود. او از آن دوران، به نکته هایی دقیق و تجربه هایی ارزشمند دست یافت و آن را در دروان ریاست خود به کار بست و کوشید تا از حاصل آن تجربیات، صادقانه با همکاران فرهنگی اش سخن بگوید و آنان را در افتادن به ورطه هایی سیاست زدگی باز دارد. فرزان معتقد بود که نباید به تبلیغات مختلف سیاسی مجال داد تا در عرصه فرهنگ و مدرسه و کلاس روی بنماید؛ زیرا بر این بود که افکار و آرای مکاتب و احزاب سیاسی هیچ یک مسلم و به اثبات علمی نرسیده و جز حقایق آموختنی نبوده است و چه بسا که تابع معیارهای متغیری باشد.

بخش اول کتاب با عنوان «از سندادان تا دیار خاموشان» مروری اجمالی است بر سیر زندگانی سید محمد فرزان از تولد تا درگذشت. بخش دوم کتاب با عنوان «فرزانه زمانه» تاملاتی است که در شیوه مدیریت و آداب دانی یکی از مدیران بسیار موفق اداره فرهنگ و معارف ایران (وزارت آموزش و پرورش) در طی سالهای 1309 تا 1330 اتفاق افتاده است. سهمی که فرزان در مقام رئیس اداره و معارف در باروری عقلانیت در محیط آموزشی و به کارگیری خرد در امر ریاست داشته و بر آن بوده است تا شکوفایی نهاد تعلیم و تربیت را محقق کند بسیار مهم تر و اثرگذارتر از نوشته های او در نقد آثار است. در بخش سوم با عنوان «ادیب منتقد» نیز به بعضی جنبه های شخصیت ادبی و کارنامه علمی و پژوهشی وی توجه شده است. شیوه تدوین این بخش که عمدتا تحلیل روش شناختی چگونگی تالیفات مقالات نقدگونه فرزان بوده بر مبنای ایجاز است و نویسنده کوشیده است تا با نظریه پردازی زمینه ها، معیارها و شیوه های متداول فرزان را در چگونگی تالیف مقالاتش برای خوانندگان تبیین کند.

سید محمد فرزان

فرهاد طاهری

انتشارات: سوره مهر

نوبت اول: 1395

قیمت: 9 هزار تومان