حسینیه ارشاد چگونه شکل گرفت؟

1395/11/12 ۰۸:۱۶

حسینیه ارشاد، مؤسسه‌ای خیریه با اهداف علمی، آموزشی، تبلیغی و پژوهشی در عرصه اندیشه دینی، با رویکرد نوگرایانه که در اوایل دهه 1340 ه.ش تأسیس شد بعد از اختناق سیاسی حاصل از کودتای 28 مرداد 1332، گروهی از نواندیشان دینی که در همان سال‌ها کانون اسلام، کانون نشر حقایق اسلامی، انجمن ماهانه مباحثه و دیگر مؤسسات را تأسیس کرده بودند مؤسسه دینی به نام حسینیه ارشاد را نیز با این اهداف بنیان گذاشتند

پایگاه روشنفکران انقلابی

آیت وکیلیان: حسینیه ارشاد، مؤسسه‌ای خیریه با اهداف علمی، آموزشی، تبلیغی و پژوهشی  در عرصه اندیشه دینی، با رویکرد نوگرایانه که در اوایل دهه 1340 ه.ش تأسیس شد بعد از اختناق سیاسی حاصل از کودتای 28 مرداد 1332، گروهی از نواندیشان دینی که در همان سال‌ها کانون اسلام، کانون نشر حقایق اسلامی، انجمن ماهانه مباحثه و دیگر مؤسسات را تأسیس کرده بودند مؤسسه دینی به نام حسینیه ارشاد را نیز با این اهداف بنیان گذاشتند. این حسینیه در سال ۱۳۴۶ توسط محمد همایون (سرمایه‌گذار)، ناصر میناچی (مدیر)، محمد علی نوید و با همراهی آیت‌الله مرتضی مطهری بنیان گذاشته شد. به گفته سید حسین نصر، چهار نفر مشاور اصلی حسینیه ارشاد بودند؛ مطهری، نصر، شریعتی و شاهچراغی. حسینیه ارشاد محلی برای سخنرانی‌های بی شماری بود که تا سال ۵۱ یعنی زمان بسته شدن آن، ادامه داشت. از میان سخنرانان می‌توان به مرتضی مطهری، فخرالدین حجازی، علی شریعتی، محمدتقی شریعتی، ناصرالدین صاحب‌الزمانی، مجتهد شبستری، اسماعیل رضوانی، صدر بلاغی و عباس زریاب‌خویی اشاره کرد. از میان این سخنرانان علی شریعتی بیش از همه مورد استقبال قرار گفت. بازرگان، طالقانی و سحابی که در سال 1345 از زندان آزاد شدند، با توجه به فعالیت های سیاسی قبلی آنها که موجب جلب توجه ساواک می‌شد، از سوی مؤسسه برای مشاوره یا سخنرانی کردن دعوت نشدند. سخنرانان در حسینیه ارشاد شامل اشخاص غیرروحانی مثل کاظم سامی و حبیب‌الله پیمان که هر دو آنها در تشکلی به نام«نهضت خداپرستان سوسیالیست» فعالیت داشتند و پس از آن در نهضت آزادی مردم ایران فعال بوده‌اند و همچنین چند تن از علمای روشنفکر نظیر محمد بهشتی، حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی، حجت‌الاسلام سیدجواد باهنر و حجت‌الاسلام صدرالدین صدر بلاغی، بودند. رژیم شاه به امید اینکه آنها گیرایی روحانیون سنتی و چپگرایان را تضعیف می‌کنند، جلوی این گونه فعالیت‌ها را نگرفت.
 موقعیت مکانی حسینیه
حسینیه در زمین باغی به مساحت دو هزار مترمربع ساخته شد. دکتر عبدالحسین علی آبادی (دادستان تهران)، محمد همایون و میناچی اعضای هیأت امنای حسینیه ارشاد بودند. هدف از تشکیل حسینیه در آن زمان، ایجاد یک مرکز مذهبی و فرهنگی برای قشر فرهیخته و روشنفکر بود و به همین دلیل حسینیه به صورت فضایی مدرن و امروزی طراحی و به شکل آمفی‌تئاتر ساخته شد. ظرفیت سالن که با شیب مناسبی ساخته شده بود، هزار نفر در طبقه اول و ۵۰۰ نفر در طبقه دوم است. در سال‌های بعد، تالاری نیز با ظرفیت ۵۰۰ نفر در زیرزمین حسینیه ساخته شد تا کلاس‌های
فرهنگی - مذهبی در آنجا تشکیل شود. در سال ۱۳۵۹ تصمیم گرفته شد که دو هزار متر مربع از زمین باقی‌مانده از باغ نیز خریداری و مسجد حسینیه ارشاد در آن بنا شود. همچنین در این سال با تأسیس کتابخانه حسینیه ارشاد و توسعه روزافزون آن، تمام سطح حیاط خالی و ۱۱۰۰ متر مربع نیز به کتابخانه اضافه شد. همه سطح زیرین حیاط را کتابخانه حسینیه ارشاد تشکیل داده است.
قانون‌نویسی در حسینیه
از جمله فعالیت‌هایی که حسینیه ارشاد در کارنامه خود دارد، مشارکت در تدوین قانون اساسی بوده است؛ بعد از پیروزی انقلاب تدوین سریع قانون اساسی خواست امام(ره) بود. به همین دلیل قرار شد جلساتی در همین رابطه در حسینیه ارشاد تشکیل شود تا آن پیش‌نویس یک بار دیگر بررسی و به مرحله رفراندوم گذاشته شود. این جلسات که در حسینیه ارشاد تشکیل می‌شد نزدیک به یک ماه طول کشید. جلسات هم بسیار طولانی و فشرده بود به این صورت که صبح اول وقت جلسه تدوین قانون در یک اتاق دربسته در حسینیه شروع می‌شد و تا پایان شب جلسه ادامه پیدا می‌کرد.
فعالیت‌های علمی حسینیه
فعالیت‌های علمی حسینیه در سه بخش پژوهش، آموزش و تبلیغ پیش‌بینی شده بود. بخش پژوهش شامل گروه‌های اسلام شناسی، تاریخ اسلام، فرهنگ و علوم اسلامی، علوم اجتماعی، کشورهای اسلامی، ادبیات و هنر اسلامی بود. بخش تبلیغ در حیطه وعظ و خطابه دینی، برگزاری اجلاس‌های تخصصی و همایش و مصاحبه‌های علمی، دعوت از شخصیت‌های علمی اسلامی خارج و داخل، پاسخ به پرسش‌های فلسفی و مذهبی، انتشار کتاب‌های اعتقادی، مناظرات مذهبی و جزء آن فعالیت داشت. تأسیس کاروان حج و تشکیل جلسات آموزشی مناسک حج و تشکیل گروه‌های هنری و اجرای نمایش از دیگر برنامه‌های جنبی و نوآورانه حسینیه ارشاد بود. دو نمایش ابوذر و نهضت شیعی سربداریه را ساواک بسیار خطرناک تشخیص داد و مانع اجرای مجدد آنها شد. نخستین کار چاپی حسینیه نشریه کتاب «محمد خاتم پیامبران» بود که آیت‌الله مطهری قسمت هجرت تا وفات را به واسطه آشنایی‌ای که با محمد تقی شریعتی داشت به پسر وی علی شریعتی سپرد.
بعدها با گسترش اختلاف‌های بین میناچی و مطهری و نیز اعتراض به انحراف حسینیه از مسیر اصلی، مطهری و دوستان‌اش حسینیه را در اواخر سال ۱۳۴۹ ترک کردند و از این به بعد مؤسسه با سخنرانی‌های آتشین شریعتی به راه خود ادامه داد. سرانجام در سال ۱۳۵۱ ساواک به دستور شاه، حسینیه را تعطیل کرد. حسینیه تا انقلاب بازگشایی نشد. پس از بازگشایی مجدد حسینیه ارشاد پس از انقلاب، میناچی مدیریت آن را برعهده گرفت. وی تا زمان مرگ جز وقفه‌ای که به خاطر تصدی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت موقت مهدی بازرگان پیش آمد، مدیریت حسینیه ارشاد را بر عهده داشت.

منبع: ایران