مرد خاطره ‌ساز «آواز»

1395/11/11 ۰۸:۰۶

در فرهنگ فارسی عمید، در خصوص توضیح واژه «رمانس» (romance) آمده است: «1- (موسیقی) قطعه یا آهنگ پراحساس و عاشقانه موسیقی غربی که به صورت ترانه اجرا می‌شود

به انگیزه زادروز 83 سالگی «اکبر گلپایگانی»

در فرهنگ فارسی عمید، در خصوص توضیح واژه «رمانس» (romance) آمده است: «1- (موسیقی) قطعه یا آهنگ پراحساس و عاشقانه موسیقی غربی که به صورت ترانه اجرا می‌شود. 2- نوعی شعر روایت‌گونه در ادبیات اروپای غربی.» با عنایت به توضیحات مرحوم عمید در فرهنگ لغتش، باید به این نکته توجه داشت که به غیر از رواج رمانس در موسیقی و ادبیات مغرب زمین، این گونه روایی در موسیقی و ادبیات مشرق زمین (بخصوص در کشورهای خاوردور و خاورمیانه) در قرون متمادی و طی اعصار و ادوار مختلف تاریخی مرسوم و متداول بوده است. رمانس در سنت‌های روایی ادبی و موسیقی ایرانیان، سبک و سیاق خاصی از ادبیات و موسیقی عامه بوده که اغلب با شعر و آواز و موسیقی (حال به شکل غنایی یا حماسی یا توأمان با هم) همپا و همراه بوده است. فارغ از انواع متداول فرم‌های رمانس در قالب هنرهایی چون قصه‌گویی، داستان‌سرایی، شعرسرایی و موسیقی عامه؛ ورود این عرصه به آواز کلاسیک ایرانی و اعتلا و اشاعه آن توسط آوازخوان برجسته و پیشکسوت، «اکبر گلپایگانی» جای بحث و بررسی کارشناسانه دارد. زیرا تا پیش از آن، تجلی رمانس در موسیقی عامه ایران به شکل آهنگین و اغلب ریتمیک (متر محدود) بود اما تبلور این حالت در آواز ایرانی آن هم به صورت متریک (متر آزاد)، جای تأمل بیشتری را به همراه دارد.
پس از ورود رسمی اکبر گلپایگانی (متولد 10 بهمن 1312) به عرصه موسیقی آوازی در دهه سی خورشیدی، اقدامات وی در خصوص مردمی کردن آواز ایرانی جهت جلب محبوبیت مردمی حائزاهمیت است. دیدگاه بینابین وی به دو مقوله سنت و مدرنیته و برآیند حاصل از این نگاه با زبان و بیان آوازی او، به انضمام جهان‌بینی جامعه او در مقاطع مختلف زمانی، لزوم تفکر و تأمل بیشتر در خصوص مبانی اندیشه‌‌ای هنرهای مردم‌پسند بخصوص رهاورد گلپایگانی یعنی «آواز توده مردمی» را غیرقابل اجتناب می‌سازد. توجه به دو مقوله مهم شادی و غم و اهتمام به وجوه کارکردی و کاربردی موسیقی آوازی و مفهوم‌گرایی، از اصول بنیادین فکری در رویکرد آوازی گلپاست.
اکبر گلپایگانی از نادر آوازخوانان و خوانندگانی است که آوازهای او بیش از ترانه‌ها و تصنیف‌هایش در حافظه شنیداری ایرانیان باقی مانده و این موضوع طرح سؤالی مهم را بخصوص در برهه کنونی، کاملاً بجا و نمایان می‌سازد:
«آن دسته از آوازخوانان، مدرسان آواز و صاحبنظران عرصه موسیقی آوازی که طی این چهار دهه به اشکال و انحای مختلف به گلپا و آوازهای او تاختند؛ آیا خود به غیر از تصنیف‌هایشان، فقط و فقط سه آواز در خاطره جمعی و اذهان عمومی به یادگار گذاشته‌اند؟!»

منبع: ایران