خواب‌های محافظه‌کارانه

1395/10/25 ۰۸:۲۵

ادموند برک متولد 1729و نویسنده کتاب معروف «تاملاتی در باب انقلاب فرانسه» در عرصه عمومی به عنوان یک متفکر سیاسی کلاسیک شناخته می‌شود. او به این معنا که موفقیتش را مبتنی‌بر فهم و درکش از فلسفه و استفاده از آن در نوشته‌های کاربردی و سخنرانی‌هایش به‌دست آورده، کمتر درک شده است. به روایت دانشنامه استنفورد هیچ نسخه کاملی از نوشته‌ها و متن سخنرانی‌های او وجود ندارد. البته آثار منتسب به او منحصر به دستنوشته‌ها و متن سخنرانی‌هایش است که در مجموع آثار مفصلی را رقم زده‌اند. در ایران به ندرت به آثار و افکار او در قالب کتاب پرداخته شده است، جواد طباطبایی از معدود افرادی است که در درس‌گفتارهای موسسه پرسش به برک و اندیشه‌های سیاسی‌اش پرداخته است.

نگاهی به اندیشه‌های ادموند برک اندیشمند قرن هجدهم

 زهرا سلیمانی‌اقدم : ادموند برک متولد 1729و نویسنده کتاب معروف «تاملاتی در باب انقلاب فرانسه» در عرصه عمومی به عنوان یک متفکر سیاسی کلاسیک شناخته می‌شود. او به این معنا که موفقیتش را مبتنی‌بر فهم و درکش از فلسفه و استفاده از آن در نوشته‌های کاربردی و سخنرانی‌هایش به‌دست آورده، کمتر درک شده است. به روایت دانشنامه استنفورد هیچ نسخه کاملی از نوشته‌ها و متن سخنرانی‌های او  وجود ندارد. البته آثار منتسب به او منحصر به دستنوشته‌ها و متن سخنرانی‌هایش است که در مجموع آثار مفصلی را رقم زده‌اند. در ایران به ندرت به آثار و افکار او در قالب کتاب پرداخته شده است، جواد طباطبایی از معدود افرادی است که در درس‌گفتارهای موسسه پرسش به برک و اندیشه‌های سیاسی‌اش پرداخته است.

 اندیشه‌های فلسفی برک
«مقالات لاک در باب فهم بشر» نوشته برک در سال 1690 میلادی از اولین تلاش‌ها برای ارائه یک بررسی از عملکرد ذهن است که هم جامع بود و هم در زمره کارهای پسا‌ارسطویی. این اثر به سرعت توجه‌ها را به سمت مباحث معرفت‌شناسی، روانشناسی و اخلاق جذب کرد. برک در مقطع کارشناسی روی «تخیل» کار کرده بود. نتیجه آن شد که «تحقیقات فلسفی در مورد منشا ایده‌های ما از امر والا و زیبا» در سال 1757 تاکیدی بود بر فعالیت ذهن در ساخت ایده و تاثیرش بر رفتار. در وهله اول این یک تمرین در توضیح دادن ایده‌ها بود؛ با چشمی برای پالودن روش‌هایی که در آنها هنر از احساسات تاثیر می‌گرفت.
به عبارت دیگر پالایش ایده‌های پیچیده پیش‌شرطی بود برای پالایش اعمال. برک معتقد بود احساسات برآمده از کنجکاوی، لذت و درد، ریشه فعالیت‌های انسانی را تشکیل می‌دهند. حس کنجکاوی درواقع فعالیت‌های ذهن در تمام امور را تحریک می‌کند. ایده درد و لذت به ترتیب با صیانت از نفس و جامعه مطابقت دارند و جامعه شامل احساس‌هایی چون همدردی، تقلید و بلندپروازی است. در بحث عقلایی کردن زیبایی و والایی، رساله برک نشان‌دهنده نوعی تفکر گسترده و منحصر به فرد در دوره آشفته‌ای است که وی در آن زندگی می‌کرد.
 زندگی و اندیشه‌های سیاسی برک
از اوایل دهه 70، برک جایگاه خودش را به عنوان یک استاد مناظره و نویسنده توانمند استوار ساخته بود و در پایان همین دهه او به عنوان یکی از بزرگ‌ترین نمایندگان مجلس در آن عصر شناخته می‌شد. زندگی برک صرف امور پارلمانی شد و همین ویژگی بود که سبک فعالیت‌های روشنفکرانه‌اش را متفاوت کرد. برک خود می‌گوید: «‌در تمام زندگی‌ام تلاش کرده‌ام فهم و طبع خود را به مطالعه و خوکردن به فلسفه تمرین بدهم.»
صدای برک، صدای یک محافظه‌کار برای پیشرفت است. بسیاری از سیاستمداران آمریکایی محافظه‌کار به برک به عنوان یک منبع محدود‌کننده دولت در حمایت از شرکت‌های خصوصی رجوع می‌کنند؛ اما نوشته برک برای چنین سقوطی به هرج و مرج پیشنهاد نمی‌شود.
او نه تنها از انقلاب فرانسه حمایت نکرد؛ بلکه آن را قبول نداشت و اشتباه می‌دانست چراکه معتقد بود چنین انقلاب‌هایی درنهایت منجر به خشونت‌گرایی می‌شوند.
کتاب «The Evils of Revolution»  نیز  از آثار مهم و معروف برک است که به نقد مساله انقلاب فرانسه می‌پردازد. این اثر زمانی نوشته شد که اروپاییان همه و یک‌کلام از انقلاب فرانسه دفاع می‌کردند. ادموند برک مانند یک پیشگو در همان زمان حکومت‌هایی را که به دنبال جنجال و پدید آمدن اوباش بودند فسخ کرد و از ترورهای پیش‌رو خبر داد. در این اثر او از سنت‌های محافظه‌کارانه مدرن پشتیبانی کرده است. هنوز هم می‌توان نکات موجود در این اثر را به عنوان هشداری برای جوامعی که به دنبال تغییر‌شکل جامعه‌شان از طریق خشونت هستند، تلقی کرد.

منبع: فرهیختگان