علم جدید اخلاق را منحط نمی‌کند

1395/10/19 ۰۸:۰۷

در یکی از تالارهای بزرگ مقر پاپ در رم، گالیله درحالی که زانو بر زمین زده و دست‌های خود را روی انجیل گذاشته بود، از گناهی که به‌زعم کلیسا به‌علت معتقد بودن به حرکت زمین مرتکب شده بود، استغفار طلبید و پس از آنکه قرائت استغفارنامه خود را به پایان رسانید، ماموران وی را به زندان بردند، درحالی که قاضی کلیسا که سمت مفتش کل را به عهده داشت، ناظر این صحنه بود. آیا به‌طوری‌که شهرت دارد گالیله پس از استغفار در موقع بلند شدن از جای خود فریاد برآورده بوده است که «با همه این حرف‌ها، زمین حرکت می‌کند.»

نگاهی به علت مخالفت کلیسا با گالیله

 

در یکی از تالارهای بزرگ مقر پاپ در رم، گالیله درحالی که زانو بر زمین زده و دست‌های خود را روی انجیل گذاشته بود، از گناهی که به‌زعم کلیسا به‌علت معتقد بودن به حرکت زمین مرتکب شده بود، استغفار طلبید و پس از آنکه قرائت استغفارنامه خود را به پایان رسانید، ماموران وی را به زندان بردند، درحالی که قاضی کلیسا که سمت مفتش کل را به عهده داشت، ناظر این صحنه بود. آیا به‌طوری‌که شهرت دارد گالیله پس از استغفار در موقع بلند شدن از جای خود فریاد برآورده بوده است که «با همه این حرف‌ها، زمین حرکت می‌کند.» و آیا مفتش کل که او را محاکمه کرده و به همین علت مورد طعن و لعن نسل‌های بعدی قرار گرفته بود، تقصیر داشته است؟ بحث درباره این مسائل هنوز هم ادامه دارد.
مثلی است مشهور که هرحقیقتی را نمی‌توان گفت. کپلر، دانشمند مشهور صراحت‌لهجه گالیله را تقبیح می‌کرد و معتقد بود نظریات «کوپرنیک» مبنی‌بر حرکت زمین به‌دور خورشید را می‌توان برای دوستان و هم‌فکران بیان کرد ولی ابراز آن در ملأعام دور از صلاح‌اندیشی است.
تا آن موقع مردم طی دوهزار سال با عقاید نادرست زندگی کرده بودند. ولی در عوض از آرامش خیالی برخوردار بودند. ولی افکار دانشمندان ازقبیل «گالیله»، «دکارت»، «لابنیتز» و روشنفکران دیگر تحولی در افکار بشری به وجود آورد و وضع گذشته را عوض کرد، در نظر نسل حاضر که با اصول منطقی و روش‌های تجربی خو گرفته است، این دگرگونی جالب و ارزنده جلوه می‌کند. ولی با این تحول و با توجه به زندگی امروزه کاملا مطلوب بوده است. قدرمسلم آن است که روشی که به‌وسیله کلیسا علیه گالیله اتخاذ شده بود، بسیار ظالمانه بوده است.
دو فرقه بزرگ مذهبی یعنی «دومنیکن»ها و «یسوعی»‌ها با نشان دادن تعصبات مذهبی شدید موفق شدند پاپ «اوربن» هشتم و به‌طور کلی کلیسا را در نظر نسل‌های بعدی بدنام سازند. به هرحال این مطالبی است که از خواندن کتاب «سرگذشت گالیله» تالیف «لودویکوژیمونا» استنباط می‌شود. اسناد فراوان و معتبری که در این کتاب مورد استفاده قرار گرفتند، نظریات نویسنده را کاملا قابل‌قبول جلوه می‌دهد.
در اینجا البته باید به برخورد عقاید بطلمیوسی و «کوپرنیک» که باعث ایجاد تشتت در افکار مردم آن زمان شد نیز اشاره کرد. این اختلاف‌نظر مربوط به چگونگی نظام کائنات بود. بطلمیوس برای توجیه حرکات اجرام سماوی متوسل به فرضیه‌ای شده بود که به‌موجب آن کائنات از یک سلسله کرات شفاف متحدالمرکز تشکیل شده بود و زمین در مرکز این سیستم قرار گرفته است. کوپرنیک ستاره‌شناس لهستانی (۱۵۴۳ - ۱۴۷۳) طبق فرضیه‌ای که به‌نام او شهرت یافته و مبنای علم نجوم جدید به‌شمار می‌رود، معتقد بود که خورشید در مرکز کائنات قرار گرفته و زمین و سایر سیارات به‌دور آن می‌چرخند، این همان نظریه موردقبول گالیله بود که توسط دوربین مشاهده نیز شده بود. علت مخالفت مقامات کلیسا این بود که فرضیه کوپرنیک، طرز فکر جدید و مبانی تازه‌ای برای کشف حقایق علمی به وجود می‌آورد و عقاید قدما ازقبیل ارسطو و سن‌توماس و همچنین معتقدان به کلیسا را از اعتبار می‌انداخت و تجربه و استدلال و مشهودات را جانشین آنها می‌ساخت و به‌زعم کلیسا این نتیجه مراتب اخلاقی و اجتماعی غیرمترقبه‌ای را به بار می‌آورد. آنها درواقع این نظریه را مساوی با انحطاط جامعه و نفی اخلاق می‌دانستند، درصورتی که تاریخ شاهد نقض این فرضیه است

منبع: فرهیختگان