عقل‌گرایی در زمانه عسرت خردورزی

1395/10/5 ۰۸:۰۶

غلامحسین ابراهیمی‌دینانی را می‌توان از معدود افرادی دانست که به فلسفه اسلامی آنگونه که باید پرداخته است. او به سراغ اندیشمندان و فیلسوفانی می‌رود که با وجود بزرگی اندیشه‌هایشان در سال‌های اخیر مورد کم‌توجهی و بی‌مهری واقع شده‌اند. از مهم‌ترین فیلسوفانی که دینانی تلاش زیادی را صرف زنده کردن اندیشه‌هایش کرده است، سهروردی و البته مکتب اشراق او است.

        
به بهانه 82 سالگی غلامحسین ابراهیمی‌دینانی

 زهرا سلیمانی‌اقدم : غلامحسین ابراهیمی‌دینانی را می‌توان از معدود افرادی دانست که به فلسفه اسلامی آنگونه که باید پرداخته است. او به سراغ اندیشمندان و فیلسوفانی می‌رود که با وجود بزرگی اندیشه‌هایشان در سال‌های اخیر مورد کم‌توجهی و بی‌مهری واقع شده‌اند. از مهم‌ترین فیلسوفانی که دینانی تلاش زیادی را صرف زنده کردن اندیشه‌هایش کرده است، سهروردی و البته مکتب اشراق او است.
دینانی در حالی وارد هشتادو‌سومین سال حیاتش می‌شود که به عنوان یکی از چهره‌های شاخص در حوزه اندیشه و فلسفه اسلامی شناخته می‌شود. او در منظم و مکتوب کردن تاریخ فلسفه اسلامی قدم‌های ارزشمندی برداشته که حاصل آن کتاب «قواعد کلی در فلسفه اسلامی» است. با اینکه نزدیک به 40 سال از تدوین و انتشار این کتاب می‌گذرد، او همچنان این اثر را محبوب‌ترین اثر خودش در این حوزه می‌داند. گرچه شیوه نگارش تاریخی او با نقدهایی همراه است اما این اثر را می‌توان یکی از اولین قدم‌ها در ایران برای منظم و روشمند کردن داده‌های فلسفه اسلامی به حساب آورد.
آثار دینانی در حوزه فلسفه اسلامی که منجر به زنده کردن ریشه‌های فکری ایران باستان می‌شود، بسیار است. او در قالب ماجرا به شرح و بررسی اندیشه‌های تاریخ اسلامی می‌پردازد که کتاب «ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام» بهترین اثر او در این رابطه است.
دینانی در قامت یک اندیشمند با مشخصه عقل‌گرا بودن شهرت دارد. او در تمام ساحات دفاع از عقل را در اولویت قرار می‌دهد. او معتقد است: «تا عقل نباشد ادراکی پدید نمی‌آید.» او همه چیز را از زاویه‌دید عقل می‌نگرد؛ حتی عرفان را، از این رو کتابی می‌نویسد با عنوان «دفتر عقل و آیت عشق» که جایگاه عقل در حکمت و فلسفه را نشان می‌دهد.
ابراهیمی‌دینانی از اولین افرادی است که در ایران هم تحصیلات بالای حوزوی دارد و هم تحصیلات بالای دانشگاهی، این ویژگی از او یک فرد مسلط در احاطه و تسلط به مباحث فلسفه اسلامی ساخته است.
فلسفه اشراق یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و البته دوست‌داشتنی‌های فلسفی دینانی است. او که به واسطه هانری کربن و دلمشغولی‌های او به صورت ضمنی در جوانی با مکتب اشراق آشنا می‌شود، تلاش می‌کند روی این مکتب سرمایه‌گذاری کرده و مطالعاتش را هدفمند، صرف پرداختن و روشن کردن وجوه تاریک تاریخی در این مکتب کند. کتاب «شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی» حاصل تلاش او است. دینانی معتقد است «سهروردی هم در زمان حیاتش مظلوم واقع شده است و هم پس از شهادتش». او معتقد است حوزه و دانشگاه به شدت نسبت به او و آثارش کم‌توجه بوده است.
ابراهیمی‌دینانی را اگر فیلسوف ندانیم؛ اما می‌توانیم او را یکی از تاثیرگذارترین افراد حاضر در توجه به اندیشه و فلسفه اسلامی بدانیم. او همچنان کلاس برگزار می‌کند و می‌نویسد و هنوز باعث جذب جوانان برای پرداختن و مطالعه فلسفه اسلامی است.
 

منبع: فرهیختگان