سفرنامه ژنرال بریتانیایی که سیستان را به دو نیم کرد

1395/9/1 ۱۰:۵۹

کتاب «سفرنامه سرفردریک جان گلداسمید» با ترجمه امید شریفی گزارشی است از سفر طولانی ژنرال انگلیسی که سیستان را به دو قسمت تقسیم کرد.

 سفرنامه گلداسمید و حرکت در گذرگاه‌های کوهستانی بارانی
 
 
کتاب «سفرنامه سرفردریک جان گلداسمید» با ترجمه امید شریفی گزارشی است از سفر طولانی ژنرال انگلیسی که سیستان را به دو قسمت تقسیم کرد.

 
 کتاب «سفرنامه سرفردریک جان گلداسمید» با ترجمه امید شریفی گزارش سفر ژنرال گلداسمید از جمله نخستین مدیران خطوط تلگرافی بریتانیا در ایران و بازیگر اصلی طرح تقسیمات مرزی بلوچستان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه بین سال‌های 1870 تا 1872 م. برابر با یکی از بدترین قحطی‌های تاریخ ایران است. گلداسمید در این سفر سیستان را به دو قسمت، سیستان اصلی و فرعی تقسیم کرد. سیستان اصلی را به ایران و سیستان بیرونی را به افغانستان واگذار کرد.

این سفرنامه دربردارنده سه بخش با عناوین «تحلیل سفرنامه»، «سفرنامه گلداسمید» و «ضمائم» است. مترجم در بخش نخست پیش از پرداختن به سفرنامه گلداسمید به موضوعاتی همچون عهدنامه پاریس و مرزهای شرقی، سرآغاز دوشقه شدن سیستان، نقاط ضعف سفرنامه، آثار قحطی خانمانسوز سال قبل در خراسان و حکمیت گلداسمید از نگاه سیاحان انگلیس می‌پردازد.

در ابتدای این بخش درباره ماموریت گلداسمید در ایران آمده است: «او در اولین سفرش به ایران سه ماه در این کشور توقف نمود و در این مدت جهت امضای یک مقاوله‌نامه جدید به مذاکره با مقامات ایرانی پرداخت، در همین ماموریت نشان داد که صبر ایوب دارد و بیدی نیست که با هر بادی از جا کنده شود. ایشان درمورد این مقاوله‌نامه، ضمن گزارشی به لندن نوشت: «... این مقاوله‌نامه با تحمل زحمات فراوان حاصل گردید. همه فرمانداران و امیران جز دولت (ایران) با آن مخالف بودند و برای وادار کردن آنها به همکاری تمهیدات زیادی به کار گرفته شد...» از جمله این تمهیدات باج دادن و هزینه کردن بود.»

متن سفرنامه ژنرال گلداسمید بخش بعدی کتاب را  دربرمی‌گیرد. سفری از بندرعباس تا مشهد از راه سیستان، بندعباس تا کهنوج، در دوساری جیرفت، ملاقات با مهمان‌دار در دولت‌آباد جیرفت، قدرت حاکمان محلی رودبار و جیرفت، در میان کویر و بیابان، هوای بارانی و سرمای شدید، ویژگی‌های سیستان اصلی، سیستان بیرونی، توصیف بیرجند و پذیرایی سرد خاندان علم، عبور از مسیری با چشم‌اندازی نیکو، سایه ترس از ترکمن‌ها در مسیر قائن-بجستان و حرکت در گذرگاه‌های کوهستانی بارانی برخی از مهمترین عناوین سفرنامه گلداسمید را تشکیل می‌دهند.

گلداسمید درباره مدت اقامت خود در بم می‌نویسد: «ما چهار روز تمام در بم سپری کردیم، این سومین دیدار من از اینجا بود که پیش از این و در اولین فرصت طی گزارشی کوتاه رویدادهای هرکدام از این ملاقات‌ها را جداگانه به انجمن سلطنتی جغرافیایی ارائه کرده‌ام. در همان اولین دیدارم از این مکان، با وجود اینکه در آن زمان مسافری تنها بدون ماموریت و دارای مرتبه و موقعیت پایین‌تری بودم، اجازه ورود به قلعه را به‌دست آوردم و این مهم را انجام دادم و البته این کار به‌واسطه لطف و مهربانی حاکم سابق کرمان صورت گرفت.»
 
کتاب «سفرنامه سرفردریک جان گلداسمید» با ترجمه امید شریفی در 140 صفحه با شمارگان 500 نسخه و بهای 12 هزار تومان از سوی انتشارات ایرانشناسی روانه بازار کتاب ایران شد.

منبع: ایبنا