1395/8/15 ۱۰:۴۱
بی شک روز 13 آبان در تاریخ معاصر ایران روز ویژه‌ای است. امام خمینی(ره) در این روز و در اعتراض به حکم کاپیتولاسیون در سال 1343 به ترکیه تبعید شد؛ 14 سال بعد و در پاییز سال 1357 دانش آموزان و دانشجویان در دانشگاه تهران با نیروهای نظامی ارتش پهلوی درگیر و به خاک و خون کشیده شدند و بالاخره در روز 13 آبان 1358 سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام اشغال شد. 13 آبان همواره در تاریخ معاصر ایران روز ویژه ای بوده است. روزی که می توان آن را نقطه عطف همه اتفاقات مهم منجر به انقلاب اسلامی ایران دانست.
سجاد صداقت : بی شک روز 13 آبان در تاریخ معاصر ایران روز ویژه‌ای است. امام خمینی(ره) در این روز و در اعتراض به حکم کاپیتولاسیون در سال 1343 به ترکیه تبعید شد؛ 14 سال بعد و در پاییز سال 1357 دانش آموزان و دانشجویان در دانشگاه تهران با نیروهای نظامی ارتش پهلوی درگیر و به خاک و خون کشیده شدند و بالاخره در روز 13 آبان 1358 سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان پیرو خط امام اشغال شد. 13 آبان همواره در تاریخ معاصر ایران روز ویژه ای بوده است. روزی که می توان آن را نقطه عطف همه اتفاقات مهم منجر به انقلاب اسلامی ایران دانست. در این میان هر چند که 13 آبان 1343 امام خمینی را به عنوان یک رهبر معنوی به مردم ایران شناساند و 13 آبان 1358 نیز در کلام رهبر انقلاب به «انقلاب دوم» تعبیر شد، اما 13 آبان 1357 نقطه مهمی در فرآیندهای اعتراضی منجر به انقلاب اسلامی ایران بود. 13 آبان 1357 زمینه هایی را به وجود آورد که شاید تاکنون کمتر به آن پرداخته شده باشد. بازخوانی آن روز به خصوص و اتفاقات حوالی دانشگاه تهران کمک شایانی به حوادث روزهای بعدی خواهد داشت.
آغاز درگیری‌های خونین در حالی که از ابتدای آبان 1357 زمزمه‌های درگیری و تظاهرات و تحصن در ایران به گوش می‌رسید و عمیقا شکاف بین حکومت و ملت جدی‌تر از گذشته می‌شد، درگیری‌هایی در اطراف دانشگاه تهران شکل گرفت. روزنامه کیهان در روز اول آبان 1357 خبر از اتفاق مهمی می‌داد که دانشگاه تهران را به حریم امنی تبدیل می‌کرد. وزیر جدید علوم در این روز ضمن اینکه آزادی و مصونیت دانشجویان و دانشگاهیان را تضمین کرده بود از اتفاقی مهم خبر می‌داد: «ورود گارد به دانشگاه‌ها ممنوع شد.» در همین حین اما شدت درگیری‌ها در شهرهای کشور باعث اتفاقی در دانشگاه تهران و دانشگاه ملی (دانشگاه شهید بهشتی کنونی) شد که انقلابیون چندان از آن استقبال نمی‌کردند. تحصن‌ها، فعالیت‌ها و جنبش‌هایی که اکنون مرکز آنان در دانشگاه تهران قرار داشت، باعث شده بود حکومت بخش مهمی از تمرکز نیروهای نظامی را حول و حوش دانشگاه تهران قرار دهد. شرایط پیچیده آبان 57 باعث شد حتی روزهای هفتم و هشتم آبان دانشگاه تهران تعطیل شود؛ اما این پایان حوادث نبود.
اجتماع 50 هزار نفری آنچه حکومت و فرمانداری نظامی تهران را به تقابل جدی‌تر با دانشگاه تهران ترغیب کرد، اجتماع 50 هزار نفری روز پنجشنبه 11 آبان 1357 بود. این اجتماع در زمین چمن دانشگاه تهران شکل گرفت؛ تجمعی که به عنوان همایش سکوت شناخته شد و در آن زندانیان سیاسی درباره اتفاقات زندان‌های رژیم پهلوی به سخنرانی پرداختند. سیدمحمود طالقانی که دو روز قبل از زندان آزاد شده بود به این اجتماع پیام داد. کیهان درباره این تجمع نوشت: «ساعت 5 بعدازظهر دکتر شیبانی رئیس دانشگاه تهران به میان دانشجویان و دانش‌آموزان رفت و از آنان خواست بدون دادن شعار از طریق خیابان‌های اطراف دانشگاه خارج شوند. هر چند پادرمیانی رئیس دانشگاه موثر واقع نشد اما تا ساعت 7:30 به تدریج دانشگاه تهران به اوضاع عادی بازگشت.» در ادامه این اجتماع بود که زمینه‌های پایان تحصن‌ها شکل گرفت اما به تدریج و با گذر از روز جمعه، توفان از راه می‌رسید.»
13 آبان 1357 تظاهرات صبح شنبه دانشگاه تهران حالت ویژه‌ای داشت. تظاهراتی که صبح شنبه آغاز شده بود ادامه یافت اما حادثه اصلی بعدازظهر 13 آبان به وقوع پیوست. ظهر 13 آبان 1357 گروه کثیری از دانش‌آموزان دبیرستان‌های مختلف تهران و دانشجویان دانشگاه‌ها در محوطه چمن دانشگاه تهران اجتماع کردند و دست به تظاهرات زدند. کیهان درباره اتفاقات این روز چنین گزارش داده است: «گروه‌هایی از تظاهرات‌کنندگان پشت میله‌های دانشگاه تهران جمع شده بودند و تظاهرات خود را ادامه می‌دادند و گروهی هم در بیرون از دانشگاه اجتماع کرده بودند و شعار می‌دادند. در این لحظات با اخطار یکی از فرماندهان نظامی چندین گلوله گاز اشک‌آور به سوی دانشجویان پرتاب شد و لحظاتی بعد ماموران برای متفرق کردن دانشجویان و دانش‌آموزان که از اقدام ناگهانی ماموران پلیس به خشم آمده بودند، چندین تیر هوایی شلیک کردند. دانشجویانی هم که بیرون دانشگاه بودند، در حالی که سراسیمه به هر سو می‌دویدند، خود را به داخل دانشگاه رساندند.» کیهان در گزارش دیگری درباره درگیری‌ها می‌نویسد: «به دنبال تظاهرات دانشجویان و دانش‌آموزان در محوطه دانشگاه تهران، حدود ساعت 12 ظهر سربازان ارتش به در بزرگ دانشگاه تهران نزدیک شدند و با پرتاب گاز اشک‌آور اقدام به متفرق کردن تظاهرات‌کنندگانی که جلوی در آمده بودند، کردند. این کار با روشن کردن آتش از سوی تظاهرات‌کنندگان خنثی شد. در این هنگام نیروهای انتظامی شروع به تیراندازی به داخل دانشگاه کردند. به گفته شاهدان عینی حادثه، سربازان حدود 15 متر در محوطه دانشگاه تهران پیش‌روی کرده و سپس بازگشتند. اما تیراندازی همچنان و به شدت ادامه داشت. هنوز رقم دقیقی از کشته‌شدگان در دسترس نیست. رقم زخمی‌شدگان نیز به 25 تا 30 نفر می‌رسد که به بیمارستان‌های پارس، داریوش کبیر و موسسه توانبخشی خیابان 21 آذر انتقال یافته‌اند. بر اساس گزارش خبرنگار ما تیراندازی هنوز (ساعت 2:30 بعدازظهر) ادامه دارد و نیروهای انتظامی قصد محاصره دانشگاه را دارند. خبرنگار ما همچنان گزارش می‌دهد که اوضاع از زمین و هوا به وسیله نیروهای ارتش کنترل می‌شود و مردمی که در خیابان‌های اطراف دانشگاه هستند وحشت‌زده متواری می‌شوند. با شروع تیراندازی در دانشگاه عده زیادی از تظاهرات‌کنندگان به حالت درازکش و سینه‌خیز از در‌های شرقی و شمالی دانشگاه خارج شده‌اند.» اما این اتفاقات اوضاع را وخیم‌تر از گذشته کرد. درگیری‌های شدید در دانشگاه تهران در این روز، شب از تلویزیون ملی ایران پخش شد. در این درگیری‌ها ده‌ها تن از دانشجویان و دانش‌آموزان کشته و زخمی شدند. اما این اتفاق مردم ایران را به خشم آورد و این خشم‌ها به گونه‌ای بود که به گفته مطبوعات فردای آن روز و در روز 14 آبان 1357 در بزرگ‌ترین تجمعات اعتراضی در تهران و شهرستان ها برگزار شد. فرآیند انقلاب به خشونت کشیده شده بود و روزهای تازه در حال شکل گرفتن بود. کار به جایی رسید که شاه بعد از اتفاقات روز 14 آبان تنها کاری را که از دستش ساخته بود، انجام داد و در نطقی از درک آغاز فرآیندی بزرگ گفت: «من نیز پیام انقلاب شما ملت ایران را شنیدم.»
منبع: فرهیختگان
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید