امضای قرارداد ننگین گلستان میان ایران و روسیه (1192ش)

1395/8/3 ۰۹:۲۹

با امضای قراردادی بین حاكم گرجستان و امپراتور روسیه، گرجستان تحت نفوذ روسیه قرار گرفت. چون بسیاری از ساكنان این منطقه مسلمان بودند و تبعیت از یك حكومت غیرمسلمان را ننگ می‏ دانستند به ایران كوچ كردند. افزون براین، برادر حاكم گرجستان كه از این قرارداد ناراضی بود به دربار فتحعلی شاه آمد و دولت ایران را به جنگ با روس‏ها دعوت كرد.

با امضای قراردادی بین حاكم گرجستان و امپراتور روسیه، گرجستان تحت نفوذ روسیه قرار گرفت. چون بسیاری از ساكنان این منطقه مسلمان بودند و تبعیت از یك حكومت غیرمسلمان را ننگ می‏ دانستند به ایران كوچ كردند. افزون براین، برادر حاكم گرجستان كه از این قرارداد ناراضی بود به دربار فتحعلی شاه آمد و دولت ایران را به جنگ با روس‏ها دعوت كرد. در پی این حوادث قوای روس با یورش به شهرهای گنجه، شوش و ایروان، آن مناطق را مورد تعرض قرار دادند. پس از این حملات بسیاری از علما، مردم را به مبارزه با كفار روس دعوت كردند. بدین ترتیب بود كه دوره اول جنگ‏های ایران و روس آغاز شد و پس از گذشت ده سال از شعله‏ور شدن آتش جنگ، قوای هر دو دولت چنان ضعیف شد كه طرفین آمادگی خود را برای پایان جنگ اعلام كردند. بر همین اساس و با دخالت دولت انگلستان، عهدنامه گلستان میان دو كشور ایران و روسیه به امضاء رسید. به موجب این قرارداد، تمامی شهرهایی كه تا آن تاریخ به تصرف روسیه در آمده بود، جزو خاك روسیه باقی ماند و مالكیت روسیه بر شهرهای قره باغ، باكو، دربند، لنكران و بخشی از تالش نیز پذیرفته شد. ایران نیز پذیرفت از همه دعاوی خود در مورد مناطق داغستان، گرجستان و ارمنستان چشم بپوشد. همچنین حق كشتیرانی در دریای خزر از ایران سلب گردید و در عوض، دولت روسیه تعهد سپرد كه تنها نیابت سلطنت عباس میرزا ولیعهد را پذیرفته و به قدرت رسیدن او را تضمین كند. در این قرارداد، مرزهای دو كشور دقیقاً معین نشد و همین نامعلوم بودن مرزهای دو كشور و مقررات عهدنامه گلستان موجب شد كه دولت ایران از این عهدنامه سربتابد و روسیه را به نیرنگ متهم سازد. این عوامل باعث شد كه جنگ دوم ایران و روسیه در سال‏های بعد شكل گیرد و عهدنامه سیاه دیگری با نام تركمان‏چای به ایران تحمیل شود.