غربت «مطالعه» در جمع ایرانیان در گفت‌وگو با حسن حاجی زین‌العابدینی

1395/7/17 ۰۹:۰۱

سومین دوره جشنواره «تقدیر از مروجان کتابخوانی» در میانه راه است و به همین بهانه با محسن حاجی زین‌العابدینی، دبیر سومین دوره این رقابت درباره این جشنواره، مهلت ارسال آثار و اهمیت و ضرورت این دست فعالیت‌ها در ترویج کتابخوانی گفت‌وگو کردیم. علاقه‌مندان مروج کتابخوانی تا بیست مهرماه مهلت شرکت در این جشنواره را دارند.

دبیر سومین دوره جشنواره «مروجان کتابخوانی» از اهداف این جشنواره می‌گوید

حسن همایون: سومین دوره جشنواره «تقدیر از مروجان کتابخوانی» در میانه راه است و به همین بهانه با محسن حاجی زین‌العابدینی، دبیر سومین دوره این رقابت درباره این جشنواره، مهلت ارسال آثار و اهمیت و ضرورت این دست فعالیت‌ها در ترویج کتابخوانی گفت‌وگو کردیم. علاقه‌مندان مروج کتابخوانی تا بیست مهرماه مهلت شرکت در این جشنواره را دارند. دبیر سومین دوره این جشنواره می‌گوید: «نخستین تأثیر چنین جشنواره‌هایی عمومی کردن موضوع کتاب و مطالعه در بین مردم است. چیزی که شاید به جرأت بتوان گفت در بین مردم کمی غریب و مهجور به نظر می‌رسد و کلیت جامعه چنین برداشتی دارد که کتابخوانی یا مربوط به مدرسه است یا در سطوح عالی ویژه دانشگاهیان و معلمان. به همین دلیل، تصور کتاب خواندن در بین خیلی از مردم به عنوان فعالیتی متفاوت با جایگاه و رفتار اجتماعی آنها به شمار می‌آید. از سوی دیگر، خیلی از مردم همواره در کار ترویج کتاب هستند اما خودشان چنین تعریفی از نقش خود ندارند. هر کسی که کتابی را معرفی می‌کند، اهدا می‌کند، نقد می‌کند، به امانت می‌دهد و این فعالیت را به دور از فعالیت رسمی و اداری خود انجام می‌دهد یک مروج کتاب است. اما باید این نقش و کارکردهای آن برای مردم بازتعریف شده و اهمیت آن مجدداً روشن شود.»

سومین دوره جشنواره مروجان کتابخوانی از چه زمانی فعالیتش را شروع کرده است؟
دبیرخانه سومین دوره جشنواره از 16/5/95 فراخوان را منتشر کرده است. ناگفته نماند که از سال گذشته زمینه‌های لازم و برنامه‌ریزی برای برگزاری سومین دوره انجام گرفت و از ابتدای سال 1395 جلسه‌های ستاد مرکزی جشنواره برگزار و برنامه‌های مختلف ارزیابی و تصویب شد وبرای اجرا در دستور کار قرار گرفت. فراخوان شانزدهم مردادماه منتشر شد. پس از آن طرح‌های ارسالی تا تاریخ بیست و پنجم شهریور‌ماه دریافت شد و با توجه به استقبالی که صورت گرفت، مهلت ارسال آثار به جشنواره تا بیستم مهرماه تمدید شده است.
 

هدف از برگزاری این جشنواره چیست؟
جشنواره با هدف شناسایی، تشویق و ترغیب افراد و گروه‌های فعال در حوزه کتابخوانی و ترویج مطالعه، شکل گرفته است. این جشنواره بر خودجوش بودن فعالیت‌ها و غیردولتی بودن آنها تأکید دارد و هدف اصلی خود را رونق کتاب و مطالعه از طریق تشویق فعالان مروج کتاب ‌قرار داده است. ترویج کتابخوانی شامل فعالیت‌هایی است که به افزایش، گسترش و استمرار کتابخوانی در میان مردم می‌انجامد.
 

در این جشنواره چه کسانی می‌توانند شرکت کنند؟
هر فرد یا گروهی که در زمینه کتابخوانی و ترویج کتاب و مطالعه فعالیتی دارد، می‌تواند در این جشنواره شرکت کند. از نظر ما تعریف ترویج کتابخوانی شامل فعالیت‌هایی است که به افزایش، گسترش و استمرار کتابخوانی در میان مردم می‌انجامد. افراد فعال در حوزه ترویج کتابخوانی و همچنین گروه‌ها و نهادهای غیردولتی می‌توانند در این رقابت شرکت کنند. علاوه بر امکان شرکت هر فرد و نهاد مروج کتابخوانی، ما به طور ویژه بر حضور گروه‌های مرجع در ترویج کتابخوانی نیز تأکید داشتیم از این‌رو، تلاش برای جلب مشارکت حداکثری، معلمان مدرسه و استادان دانشگاه، امامان جماعت، کتابداران، کتاب‌فروشی‌ها، مهد کودک‌ها، واحدهای صنفی، بخش خصوصی و مراکز خدمات عمومی، مروجان الکترونیکی و دنیای مجازی در ترویج کتابخوانی از اهمیت زیادی برخوردار است وانتظار داریم بخش‌های یاد شده نیز اقدام‌ها و فعالیت‌های ترویجی‌شان در حوزه کتاب را مستند‌سازی کرده و در این رقابت شرکت کنند. همچنین ما برای مروجان کتابخوانی میان فارسی‌زبان‌های خارج از کشور هم در بخش بین‌الملل، فعالیت‌هایی را صورت دادیم و بر این اساس، گروه‌ها و افراد فارسی‌زبان در خارج از کشور، گروه‌ها و افراد خارجی فعال مروج کتاب در ایران، کشورهای فارسی ‌زبان یا دارای جمعیت‌های بزرگ فارسی ‌زبان (افغانستان، تاجیکستان، هندوستان و...) هم می‌توانند ایده‌ها و برنامه‌های انجام شده در ترویج کتابخوانی را برای ما ارسال  و در این جشنواره مشارکت کنند.
 

آیا افراد و نهاد‌های مروجان کتاب که در دوره پیشین هم در این جشنواره شرکت کردند و برگزیده شدند در این دور هم می‌توانند حضور داشته باشند؟
بله، بخش عمده‌ای از اهداف جشنواره مبتنی بر همین است که علاوه بر جلب ایده‌های تازه ترویج کتابخوانی با جلب مشارکت مستمر نهاد‌ها و افراد مختلف در بلندمدت کتابخوانی در فضای فرهنگی ایران نهادینه شود، از این‌رو ما در این رقابت بخشی را به نام نشان استمرار در نظر گرفتیم و افراد یا گروه‌هایی که در دوره‌های گذشته برگزیده شده‌اند می‌توانند با ارائه گزارشی از فعالیت‌های گذشته و ارائه طرح‌های نو در این بخش شرکت کنند.
 

 نقش برگزاری این دست جشنواره‌ها را در ترویج کتابخوانی چقدر مؤثر می‌دانید؟
نخستین تأثیر چنین جشنواره‌هایی عمومی کردن موضوع کتاب و مطالعه در بین مردم است. چیزی که شاید به جرأت بتوان گفت در بین مردم کمی غریب و مهجور به نظر می‌رسد و کلیت جامعه چنین برداشتی دارد که کتابخوانی یا مربوط به مدرسه است یا در سطوح عالی ویژه دانشگاهیان و معلمان. به‌همین دلیل، تصور کتاب خواندن در بین خیلی از مردم به عنوان فعالیتی متفاوت با جایگاه و رفتار اجتماعی آنها به شمار می‌آید. از سوی دیگر، خیلی از مردم همواره در کار ترویج کتاب هستند اما خودشان چنین تعریفی از نقش خود ندارند. هر کسی که کتابی را معرفی می‌کند، اهدا می‌کند، نقد می‌کند، به امانت می‌دهد و این فعالیت را به دور از فعالیت رسمی و اداری خود انجام می‌دهد یک مروج کتاب است. اما باید این نقش و کارکردهای آن برای مردم بازتعریف شده و اهمیت آن مجدداً روشن شود. به طور کلی این جشنواره‌ها باعث رونق کتاب و مطالعه و در افقی دوردست تر، رشد آگاهی و توسعه پایدار در جامعه می‌شوند. همچنین یکی از دستاوردهای مهم این جشنواره شناسایی افراد و گروه‌های علاقه‌مند و فعال در عرصه ترویج کتابخوانی است که در آینده زمینه‌های همکاری را بین آنها به وجود بیاورد. به منظور ارج نهادن به زحمات همه مروجان کتاب، به تمامی شرکت‌کنندگان گواهی شرکت در جشنواره اهدا خواهد شد.
 

درباره فرآیند داوری و هیأت داوران هم توضیح دهید؟
در این جشنواره 3 مرحله داوری خواهیم داشت. در مرحله اول ارزیابی اولیه از نظر انطباق با معیارهای جشنواره، صحت مستندات ارسالی و کامل بودن اسناد صورت می‌گیرد. در مرحله دوم طرح‌ها به‌صورت ریزتر و تخصصی‌تر ارزیابی شده و طرح‌های مشابه و مشترک مشخص شده و بر اساس امتیازی که به دست می‌آورند رتبه‌بندی می‌شوند. در مرحله نهایی، از بین 50 طرح برگزیده، طرح‌های مربوط به هر بخش ویژه و بخش عمومی مشخص و اعلام خواهند شد. همچنین ترکیب هیأت داوری به گونه‌ای خواهد بود که همه گروه‌های غیردولتی و مردم نهاد و متخصصان مرتبط با هر یک از موضوعات در ارزیابی حضور داشته باشند و داوری همه‌جانبه‌نگری صورت گیرد.
 

سومین دوره جشنواره از حیث اجرا و ماهیت با ادوار پیشین تفاوتی دارد؟
در این دوره جشنواره تصمیم بر این شد که تشکل‌های غیردولتی فعال در عرصه ترویج کتابخوانی برگزار‌کننده جشنواره باشند. به همین خاطر با تأیید گروه سیاستگذاری جشنواره که تشکیل شده از اعضا و گروه‌های غیردولتی فعال در ترویج کتابخوانی بود «دبیرخانه این جشنواره در انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران (www.ilisa.ir)» دایر شد. همچنین تغییراتی در بخش‌های ویژه جشنواره به وجود آمد از جمله اضافه شدن استادان دانشگاه مروج کتاب، واحدهای صنفی، بخش خصوصی و مراکز خدمات عمومی؛ مروجان الکترونیکی و دنیای مجازی (که ویژه گروه‌های معرفی و نقد کتاب در فضای مجازی است).
 

مسئولیت برگزاری این جشنواره با چه نهادی است و چه بخش‌هایی از این جشنواره حمایت می‌کنند؟
این جشنواره زیر نظر دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با حمایت بنیاد ملت برگزار می‌شود. همچنین، نهادهای غیردولتی مروج کتاب در برگزاری آن مشارکت داشته و جزو هسته سیاستگذاری جشنواره هستند. دبیرخانه جشنواره در انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران تشکیل شده و وظیفه هماهنگی برنامه‌های اجرایی جشنواره بر عهده این انجمن است.
 

علاقه‌‌مندان چگونه می‌توانند در این جشنواره شرکت کنند؟
علاقه‌مندان به شرکت در سومین جشنواره تقدیر از مروجان کتابخوانی می‌توانند گزارش‌ها و مستندات فعالیت‌های خود را در زمینه ترویج کتابخوانی به همراه فرم پیوست تکمیل و تا پایان وقت اداری 20 مهرماه 1395 از طریق ایمیل یا پست به دبیرخانه «سومین جشنواره تقدیر از مروجان کتابخوانی» ارسال کنند.
 

نگاه
لزوم فراهم کردن فضا برای فعالیت بخش خصوصی

هاشم  اکبریانی : برای علاقه‌مند شدن مردم به کتاب و کتابخوانی باید دست به دو نوع برنامه‌ریزی بلندمدت و کوتاه مدت زد. برگزاری جشنواره مروجان کتابخوانی را می‌توان در دسته دوم این اقدامات جای داد که در جای خود ارزش بسیاری دارد. البته نباید فراموش کرد که بدون برنامه‌ریزی‌های بلند مدت چنین جشنواره‌هایی تأثیر چندانی برجای نمی‌گذارند. مهم‌ترین مشکلی که در حوزه کتابخوانی با آن مواجه هستیم به سیاستگذاری‌های کلان فرهنگی و کم توجهی به برنامه‌ریزی‌های گروه نخست بازمی گردد. گرچه از این گفته‌ام نباید اینگونه برداشت کرد که در دولت یازدهم اقدام خوبی برای بهبود وضعیت مطالعه نشده، منتها بحث بر سر این است که بواسطه برخی عملکرد‌های منفی انجام شده در دولت قبلی، آنقدر به حوزه کتاب آسیب وارد شده که دیگر به راحتی نمی‌توان کاری در این خصوص انجام داد. شما اگر قدری به عقب بازگردید خواهید دید که در اواخر دولت اصلاحات هم تعداد کتابخوانان با افزایش قابل توجهی روبه‌رو بود و میان اهالی قلم هم موجی از امیدواری برقرار شده بود. با وجود این سیاستگذاری‌های اشتباه دولت سابق لطمات بسیاری به این عرصه وارد کرد و به گسترش ناامیدی میان نویسندگان انجامید. شاید در شرایط فعلی یکی از بهترین اقدامات دولتی این باشد که راه برای فعالیت‌های بخش خصوصی باز شود. اینکه یا از آنان حمایت شود یا حداقل مانعی بر سر راه برگزار‌کنندگان جوایز خصوصی ایجاد نشود و آنان بتوانند با آرامش به فعالیت‌های خود بپردازند از اهمیت بسیاری برخوردار است.

منبع: ایران