بهشتی شیرازی: بازگشت اشیای تاریخی به تاراج رفته ايران از روسيه

1395/7/10 ۱۱:۱۶

سازمان ميراث فرهنگي ايران درتلاش است آثار تاريخي به سرقت رفته درجريان جنگ جهاني دوم ازجمله «نسخ نفیس بقعه شیخ صفی» و بعضی اشیای دیگر را از روسيه پس بگيرد. اين خبر را «محمد بهشتی شیرازی»، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی اعلام كرده است: «سال‌های‌ سال است که در کشمکش هستیم که این آثاری که از ايران رفته، برگردد، ولی هنوز برنگشته است.»

این اشیا در جنگ جهانی دوم به روسیه منتقل شده بودند

 سازمان ميراث فرهنگي ايران درتلاش است آثار تاريخي به سرقت رفته درجريان جنگ جهاني دوم ازجمله «نسخ نفیس بقعه شیخ صفی» و بعضی اشیای دیگر را از روسيه پس بگيرد. اين خبر را «محمد بهشتی شیرازی»، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی اعلام كرده است: «سال‌های‌ سال است که در کشمکش هستیم که این آثاری که از ايران رفته، برگردد، ولی هنوز برنگشته است.»
تلاش براي بازگشت آثار تاريخي ايران از موزه لوور پاريس، موزه بريتانيا، موزه متروپولیتن نیویورک يا موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ روسیه خبر تازه‌اي نيست؛ موضوعي كه همواره مطرح بوده و دولت‌هاي گذشته ايران موفقيت چنداني در آن به دست نياورده‌اند. اگرچه ارديبهشت‌ماه‌ سال گذشته محمدحسن طالبيان، معاون سازمان میراث فرهنگی درخبر خوشحال‌كننده‌اي از بازگردان مجموعه ١٠٨ شیء تاریخی محوطه چغامیش كه در ‌سال ١٣٤٣ به بهانه فعاليت‌هاي علمي به موسسه شرق‌شناسي شيكاگو رفته بود، به ايران خبر داد و حتي بعضی خبرنگاران نيز درمراسم استقبال از اين آثار تاريخي شركت كردند. حالا محمد بهشتی شیرازی مي‌گويد: «تلاش مي‌كنيم اشيایي كه در زمان اشتغال ايران توسط روسيه از ايران به سرقت رفته بود را، بازگردانيم. اطلاعاتی داریم که نشان مي‌دهد در زمان جنگ دوم جهانی شوروی وقتی ایران را اشغال کرد، از کتابخانه بقعه شیخ صفی که در آن اسناد خیلی مهمی هم بوده، نسخ نفیس باارزشی را از ایران خارج کردند و سال‌های ‌سال است که در کشمکش هستیم، این آثاری که رفته، باید برگردد ولی هنوز برنگشته است. اطلاعات جسته و گریخته‌ای هم داریم که اینها در دوره‌ای که ایران تحت اشغالشان بوده، حفاری‌های غیرمجاز انجام دادند اما اطلاعات کلی این است که این موارد غیرقانونی بوده، چون قراردادی نداشتند. در هرحال از این موارد كلي داریم و فقط هم اختصاص به فرانسوی‌ها ندارد و عمومیت دارد.»
فروردين امسال بعضی آثار تاریخی ایران در نمایشگاه دایمی موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ در ٧ سالن به نمايش گذاشته شد كه شامل مجموعه‌ای از آثار متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی ایران است. ازسوي ديگر يكي از مهم‌ترين آثار تاريخي ايران به‌عنوان قالی پازیریک، قدیمی‌ترین قالی دنیا نيز درموزه آرمیتاژ سن پترزبورگ روسیه وجود دارد كه به دوره پارت‌ها یا ماد‌ها برمي‌گردد.
مطالبات ايران درحوزه باستان‌شناسی و بازگرداندن آثار میراثی ایران ازکشورهای دیگر مانند فرانسه يا روسيه هيچ‌گاه به نتيجه دلخواه دولتمردان ايراني نرسيده است، چون بيشتر اين اشيا در چارچوب قراردادهاي قانوني توسط هيأت خارجي ازكشور خارج شده است. رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هم توضيحاتي دراين‌باره دارد: «تقریبا قراردادهایی که ما در زمان پهلوی اول داشتیم، درحوزه باستان‌شناسی دچار یکسري تغییر و تحولات شد، به اين صورت که هیأت خارجی وقتي به ايران می‌آمدند و در اینجا کار می‌کردند، بخشی از آثار را به ایران تحویل می‌دادند. ابتدا فقط طلا و نقره بود، بعد می‌شود اشیای نفیس؛ مثلا مقداري به ایران داده شد و بقیه نه؛ اینها تا اوایل پهلوی ادامه پیدا می‌کند. بنابراين در اوایل پهلوی قراردادها تغییر می‌کند و عملا اینطور نیست که دیگر شیئ را خارج نکنند و تقریبا در دهه٤٠ به بعد هیچ شاهدی نداریم که بگوید شیئ برده شده؛ ولی اشیایی در دوره‌های قبل از ایران خارج شده است.»
او درتوضيح بيشتر از اين موارد، اشيای تاريخي موجود درموزه لوور پاريس را مثال مي‌زند: «مثلا اشیای ایرانی که در موزه لوور دیده می‌شود، همه آن اشیا را نمی‌توانیم الان مدعی شویم که به ایران برگردد، چون درچارچوب قرارداد از ایران خارج شده است.»
فروردين‌ماه ‌سال ٩٤ دفتر الیزابت دوم، ملكه انگلستان درباره كوه نور، زوج الماس بی‌نظير دریای نور، زيباترين الماس تاريخي ايران كه پس از مرگ نادرشاه افشار از ايران خارج شد و اكنون در برج لندن نگهداري مي‌شود، اعلام كرد كه: «به نشانه حُسن‌نیت ملکه انگلستان به ایران بازپس داده می‌شود تا درکنار زوج خود الماس معروف دریای نور، درخزانه جواهرات ملی بانک مرکزی ایران به نمایش عمومی گذاشته شود. علت تصمیم اراده ملکه براین است که با این حرکت نمادین بخشی از لطماتی را که طی چند قرن اخیر به ملت و کشور ایران به خاطر برخی سیاست‌های دخالت‌جویانه بریتانیا وارد شد، جبران کند.» با وجود اين تصميم هنوز از بازگشت الماس كوه نور به ايران خبري نيست، آن هم درشرايطي كه دولت هندوستان مدعي ديگر مالكيت اين الماس است، بيش از ٣ماه قبل درخواست بازگشت اين شيء تاريخي را از طريق دادگاه عالی این کشور به انگلستان داده بود كه با مخالفت دولتمردان اين كشور مواجه شد.

منبع: شهروند